Zaburzenie nadpobudliwości psychoruchowej, znane jako ADHD, to stan, który znacząco wpływa na zachowanie jednostki. Osoby z tym zaburzeniem często są nadaktywne, impulsywne oraz łatwo się rozpraszają, co prowadzi do trudności z koncentracją i utrzymywaniem spokoju.
ADHD jest diagnozowane zarówno u dorosłych, jak i dzieci i zostało uznane przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA) jako poważne zaburzenie psychiczne.
Objawy ADHD różnią się w zależności od wieku pacjenta, dlatego w tym artykule przedstawimy kluczowe informacje dotyczące wczesnych oznak oraz możliwości wsparcia i leczenia.
Jakie są objawy ADHD u dzieci?
Szacuje się, że ADHD dotyka około 10% dzieci w wieku od 5 do 17 lat. Często dzieci są diagnozowane, gdy zaczynają mieć problemy w szkole, co zwraca uwagę rodziców i nauczycieli.
Objawy u dzieci mogą obejmować:
Nieuwagę, manifestującą się poprzez:
- niezwracanie uwagi w trakcie lekcji
- popełnianie błędów z powodu niedbalstwa w pracy szkolnej
- sprawianie wrażenia, że nie słuchają
- trudności w podążaniu za instrukcjami
- niezdolność do ukończenia zadań
- problemy z organizowaniem swoich rzeczy
- unikanie prac wymagających koncentracji, takich jak odrabianie lekcji
- zapominanie lub zgubienie ważnych przedmiotów
- łatwe rozpraszanie się
Nadpobudliwość i impulsywność mogą objawiać się w postaci:
- wiercenia się w miejscu
- trudności w pozostaniu na swoim miejscu
- ciągłego ruchu
- bieganiu lub wspinaniu się w sytuacjach nieodpowiednich
- przeszkadzaniu nauczycielom
- nadmiernym mówieniu
- problemami z cichym bawiąc się
- przerywaniu zabaw innym dzieciom
- trudnościami w czekaniu na swoją kolej
Dzieci z ADHD często przejawiają objawy przez okres dłuższy niż 6 miesięcy, co wskazuje na ich poważny wpływ na codzienne funkcjonowanie.
Jakie są objawy ADHD u dorosłych?
Statystyki pokazują, że aż 60% osób, u których zdiagnozowano ADHD w dzieciństwie, doświadcza objawów także w dorosłym życiu. Często objawy te mogą stawać się mniej nasilone z wiekiem, ale nie zawsze.
Leczenie ADHD jest kluczowe, ponieważ objawy tego zaburzenia mogą znacznie wpłynąć na życie osobiste, relacje oraz wyzwania zawodowe. Osoby dorosłe z ADHD często borykają się z problemami w zarządzaniu czasem, co skutkuje zapominaniem o ważnych zadaniach i zniecierpliwieniem.
Czy Twoje dziecko ma ADHD?
Diagnoza ADHD u dzieci poniżej 4 roku życia może być skomplikowana, ponieważ ich zachowanie jest zmienne. Mogą być wyjątkowo energiczne jednego dnia, a następnego spokojniejsze.
Wczesne objawy ADHD u małych dzieci mogą obejmować:
- niepokój i nadmierną aktywność
- biegnięcie, wspinanie się i skakanie na wszystko
- ciągłe szczękanie zębami
- trudności w koncentracji
- problemy z zasypianiem
- trudności w siedzeniu przy stole podczas posiłków
Warto pamiętać, że wiele małych dzieci ma naturalne skoki energii oraz krótkie okresy koncentracji, a także mogą przejawiać napady złości w różnych fazach rozwoju.
Rodzice powinni skonsultować się z lekarzem, jeśli mają wątpliwości co do zachowania dziecka i zauważają, że może ono negatywnie wpływać na życie rodzinne.
Czy objawy różnią się u chłopców i dziewcząt?
ADHD diagnozuje się u chłopców trzy razy częściej niż u dziewcząt, co związane jest z bardziej wyraźnymi objawami nadpobudliwości, jakie przejawiają chłopcy.
Badania pokazują, że chłopcy z ADHD częściej manifestują objawy eksternalizowane, takie jak impulsywność, podczas gdy dziewczęta mogą doświadczać symptomów zinternalizowanych, jak niskie poczucie własnej wartości. Chłopcy są również bardziej skłonni do agresji fizycznej, podczas gdy dziewczęta częściej przejawiają agresję werbalną.
W przypadku dziewcząt z ADHD objawy mogą być subtelniejsze. Mogą one:
- marzyć na lekcji
- przejawiać oznaki lęku
- doświadczać objawów depresji
- być bardzo rozmowne
- wydawać się nie słuchać
- być emocjonalnie wrażliwe
- osiągać gorsze wyniki w nauce
- być wycofane
- prezentować agresję werbalną
Z tego względu, rozpoznawanie ADHD u dziewcząt bywa trudniejsze, podczas gdy objawy u chłopców są bardziej oczywiste.
Jednak nie wszyscy chłopcy z ADHD są zdiagnozowani, ponieważ ich zachowanie często jest klasyfikowane jako typowe dla «chłopców».
Chłopcy z ADHD mogą:
- być impulsywni i «działać» bez myślenia
- biegać w sytuacjach nieodpowiednich
- nie móc się skupić
- wydawać się nie słuchać
- nie umieć usiedzieć w miejscu
- być fizycznie agresywni, na przykład poprzez uderzanie innych
- rozmawiać nadmiernie
- przerywać rozmowy i działania innych
Szybka diagnoza jest kluczowa, ponieważ ADHD wpływa na życie codzienne, relacje oraz funkcjonowanie w szkole i pracy.
Dzieci, które pozostają niezdiagnozowane, są bardziej narażone na rozwój dodatkowych problemów, takich jak:
- niepokój
- depresja
- trudności w uczeniu się
Wczesna diagnoza oraz odpowiednie leczenie mogą znacząco poprawić jakość życia tych dzieci oraz pomóc w zapobieganiu dalszym powikłaniom.
Jakie jest leczenie?
Lekarze oraz badacze wciąż poszukują odpowiedzi na pytanie, co dokładnie powoduje ADHD. Uważa się, że ma ono związek z chemicznymi procesami w mózgu oraz genetyką.
Aby zdiagnozować ADHD, lekarz przeprowadza wywiad na temat objawów oraz ocenia zachowanie dziecka.
Nie istnieje jeden uniwersalny test na ADHD. Specjalista zbiera informacje od rodziców, nauczycieli i bliskich, a diagnoza opiera się na obserwacjach zachowań dziecka w ciągu ostatnich sześciu miesięcy.
Przeprowadzane jest także badanie fizyczne, które ma na celu wykluczenie innych problemów zdrowotnych.
Lek
Leczenie ADHD może polegać na stosowaniu leków, terapii behawioralnej lub ich kombinacji.
Dwa główne typy leków stosowanych w terapii ADHD to stymulanty oraz leki niebędące stymulantami.
Najczęściej przepisywane leki to metylofenidat (Ritalin) oraz amfetamina (Adderall), które działają poprzez zwiększenie poziomu dopaminy i norepinefryny w mózgu.
Czasami stosuje się również leki niebędące stymulantami, takie jak atomoksetyna (Strattera) oraz niektóre leki przeciwdepresyjne, jak nortryptylina (Pamelor), które zwiększają poziom noradrenaliny w mózgu.
Zmiany stylu życia
Rodzice mogą wspierać swoje dzieci w radzeniu sobie z objawami ADHD. Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) zaleca wprowadzenie kilku zmian w stylu życia, takich jak:
- zachęcanie do spożywania zdrowej, zbilansowanej diety
- zapewnienie co najmniej godziny aktywności fizycznej dziennie
- dbanie o odpowiednią ilość snu
- ograniczenie czasu spędzanego przed ekranem, w tym telefonów, komputerów i telewizji
Dni, które są uporządkowane, a dzieci wiedzą, co ich czeka, mogą pomóc w zmniejszeniu objawów.
Na wynos
ADHD nie można zapobiec, ale istnieją skuteczne sposoby wspierania dzieci i dorosłych w radzeniu sobie z tym zaburzeniem, co minimalizuje jego wpływ na życie codzienne.
Organizacje takie jak Dzieci i Dorośli z ADHD oraz Stowarzyszenie Deficytu Uwagi oferują cenne informacje oraz wskazówki dotyczące zarządzania tym zaburzeniem.
Im więcej rodzice dowiadują się o ADHD, tym lepiej mogą wspierać swoje dzieci w codziennym życiu.
