Choroba Parkinsona to postępująca choroba układu nerwowego, która znacząco wpływa na mobilność osoby oraz jej zdolność do wykonywania codziennych czynności. Osoby z tą chorobą często doświadczają trudności w poruszaniu się, co wynika z uszkodzenia komórek nerwowych odpowiedzialnych za produkcję dopaminy — ważnego neuroprzekaźnika w mózgu, który umożliwia skoordynowane ruchy mięśni.
Choroba Parkinsona ma wpływ nie tylko na ruchy ciała, ale również na funkcje poznawcze, co może prowadzić do stanu znanego jako demencja Parkinsona.
Czym jest demencja Parkinsona?
Otępienie związane z chorobą Parkinsona występuje, gdy w mózgu gromadzą się złogi białka znane jako ciałka Lewy’ego, powiązane z alfa-synukleiną. Te nieprawidłowe struktury są powiązane z postępującym pogorszeniem funkcji poznawczych.
Objawy demencji Parkinsona obejmują:
- Niepokój i drażliwość
- Urojenia
- Depresję
- Trudności z zasypianiem
- Problemy z wyraźnym mówieniem
- Trudności w percepcji i interpretacji bodźców
- Nadmierną senność w ciągu dnia oraz szybkie ruchy gałek ocznych
- Zmiany pamięci
- Paranoję
- Halucynacje wzrokowe
W jaki sposób demencja Parkinsona jest porównywana z innymi typami demencji?
Demencja, niezależnie od jej typu, jest wynikiem fizycznych zmian w mózgu, które prowadzą do utraty pamięci i trudności w myśleniu. Istnieje wiele rodzajów demencji, w tym:
- Choroba Alzheimera: Najczęstszy typ demencji, dotykający 60-80% osób z demencją. Objawia się depresją, zaburzeniami komunikacji, splątaniem, trudnościami w poruszaniu się i połykaniu.
- Choroba Creutzfeldta-Jakoba: Zespół objawów związanych z chorobą prionową, charakteryzujący się szybką utratą pamięci oraz zmianami w zachowaniu i ruchu.
- Demencja z ciałami Lewy’ego: Powoduje osadzanie alfa-synukleiny w mózgu, objawy są podobne do choroby Alzheimera z dodatkowymi halucynacjami.
- Demencja przednia i czołowa: Często dotyka młodsze osoby i prowadzi do zmian w osobowości oraz zachowaniu.
- Choroba Huntingtona: Genetyczna choroba neurodegeneracyjna, prowadząca do zmian nastroju oraz ruchów.
- Demencja mieszana: Występuje, gdy osoba cierpi na więcej niż jedną przyczynę demencji, na przykład otępienie ciałka Lewy’ego z demencją naczyniową.
- Wodogłowie normalne ciśnienie: Nagromadzenie płynu w mózgu, które wpływa na pamięć i ruch.
- Demencja naczyniowa: Powstaje po udarze, który wpływa na myślenie i ruchy fizyczne.
- Zespół Wernickego-Korsakoffa: Spowodowany długotrwałym niedoborem witaminy B1, często występuje u osób nadużywających alkoholu, prowadząc do poważnych problemów z pamięcią.
Demencja z ciałami Lewy’ego i otępienie związane z chorobą Parkinsona są ze sobą powiązane, ponieważ w obu przypadkach obecne są ciałka Lewy’ego. Jednak sposób, w jaki te ciałka powstają, różni się między tymi dwoma stanami.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Większość przyczyn choroby Parkinsona jest nieznana, co oznacza, że lekarze nie zawsze potrafią wyjaśnić, dlaczego dana osoba zapada na tę chorobę. Zgodnie z badaniami Johns Hopkins Medicine, wczesny początek choroby często wiąże się z defektami genetycznymi.
Naukowcy zidentyfikowali kilka czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia demencji u osób z chorobą Parkinsona:
- Zaawansowany wiek przy rozpoznaniu
- Nadmierna senność w ciągu dnia
- Halucynacje występujące przed innymi objawami demencji
- Określone trudności w poruszaniu się, takie jak zatrzymywanie się podczas chodzenia
- Historia łagodnego upośledzenia myślenia
- Silniejsze objawy zaburzeń ruchowych niż u większości pacjentów z chorobą Parkinsona
Jednak nadal nie wiadomo, dlaczego niektórzy pacjenci z chorobą Parkinsona rozwijają uszkodzenia nerwów, które wpływają na myślenie oraz ruch.
Jak choroba Parkinsona postępuje z czasem?
Z danych przekazanych przez Stowarzyszenie Alzheimera wynika, że 50-80% osób z chorobą Parkinsona doświadcza demencji. Średni czas od rozpoznania choroby Parkinsona do wystąpienia demencji wynosi około 10 lat.
Otępienie związane z chorobą Parkinsona może poważnie wpływać na zdolność do samodzielnego życia, ponieważ zaawansowane etapy choroby wpływają na komunikację, rozumienie mowy, pamięć oraz zdolność koncentracji.
Diagnozowanie demencji związanej z chorobą Parkinsona
Diagnoza choroby Parkinsona zazwyczaj następuje przed wystąpieniem objawów demencji, ponieważ pacjenci mają większe trudności w poruszaniu się przed zauważalnymi zmianami w myśleniu.
Jeśli pacjent zaczyna doświadczać objawów demencji, lekarz powinien monitorować zarówno zmiany w ruchu, jak i myśleniu.
Pacjent powinien zgłosić lekarzowi, jeśli zauważy którykolwiek z poniższych objawów:
- Depresja
- Trudności w myśleniu
- Halucynacje
- Utrata pamięci
- Problemy ze snem
Część z tych objawów może być skutkiem ubocznym leków stosowanych w leczeniu choroby Parkinsona, jednak każda zmiana powinna być zgłaszana lekarzowi, aby wykluczyć inne możliwe przyczyny otępienia.
Diagnozowanie demencji może być skomplikowane, ponieważ nie istnieje jeden test, który definitywnie potwierdzałby obecność demencji lub jej konkretnego typu.
Lekarz może zacząć od oceny ogólnego stanu zdrowia pacjenta, zwracając uwagę na zmiany w zdrowiu, ruchu i zachowaniu. Czasami członkowie rodziny lub opiekunowie muszą dostarczyć te informacje, ponieważ pacjent może nie pamiętać lub być świadomy wszystkich zmian.
Jeśli objawy demencji pojawiają się po roku lub dłużej od rozpoznania, lekarz może stwierdzić demencję związaną z chorobą Parkinsona.
W takim przypadku lekarz może zalecić badania obrazowe, na przykład rezonans magnetyczny (MRI), które mogą pomóc zidentyfikować zmiany w mózgu mogące powodować objawy.
Przykładem może być guz mózgu lub ograniczony przepływ krwi do mózgu. Skanowanie nie potwierdzi, że pacjent ma demencję Parkinsona, ale może wykluczyć inne potencjalne przyczyny.
Leczenie i zapobieganie
Obecnie nie ma lekarstwa na demencję Parkinsona. Leczenie koncentruje się na łagodzeniu objawów związanych z demencją, co często obejmuje stosowanie leków.
Przykłady stosowanych leków to:
- Leki przeciwdepresyjne: Często przepisywane są selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), jak Prozac, Celexa, Lexapro czy Zoloft, aby zmniejszyć objawy depresji.
- Inhibitory cholinoesterazy: Leki te mają na celu złagodzenie skutków spadku myślenia u pacjentów z demencją.
- Clonazepam: Może poprawić jakość snu pacjentów.
- L-dopa: Redukuje objawy ruchowe związane z chorobą Parkinsona, ale może pogorszyć objawy demencji.
Lekarze mogą również przepisywać leki przeciwpsychotyczne, ale muszą to robić ostrożnie, ponieważ ich skutki uboczne mogą nasilać problemy związane z chorobą Parkinsona, w tym zamieszanie i zmiany świadomości.
Niedawno Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła nowy lek przeciwpsychotyczny, pimawanserynę, znaną jako Nuplazid, która skutecznie leczy halucynacje, minimalizując skutki uboczne typowe dla innych leków przeciwpsychotycznych.
Lekarze mogą stosować kombinacje tych leków, aby skuteczniej łagodzić objawy. Ważne jest, aby pacjenci omówili zarówno korzyści, jak i potencjalne skutki uboczne leczenia.
Osoby z chorobą Parkinsona mogą również korzystać z terapii fizycznej, zawodowej i logopedycznej, aby poprawić swoje zdolności ruchowe i komunikacyjne.
Zapobieganie demencji Parkinsona
Obecnie lekarze nie wiedzą, jak zapobiegać chorobie Parkinsona. Chociaż niektórzy pacjenci mogą mieć predyspozycje genetyczne, naukowcy nie zidentyfikowali konkretnego genu odpowiedzialnego za tę chorobę.
Zalecanie zmian w stylu życia lub testów genetycznych jest trudne, ponieważ wiele osób doświadcza objawów choroby Parkinsona dopiero w późniejszym wieku. Może to oznaczać, że dany pacjent nie będzie miał świadomości swojego stanu aż do momentu, gdy ich dzieci będą dorosłe.
Perspektywy
Średnia długość życia osób z demencją Parkinsona różni się od osób z chorobą Parkinsona bez demencji. Według Fundacji Choroby Parkinsona, 79,1% pacjentów z demencją związana z chorobą Parkinsona umiera w ciągu 6 lat, w porównaniu do 64% pacjentów z samą chorobą Parkinsona.
Choć demencja wpływa na wskaźnik przeżycia, istnieje wiele dostępnych leków oraz metod wsparcia dla osób z chorobą Parkinsona. Naukowcy wciąż pracują nad nowymi lekami i strategami leczenia, co daje nadzieję na przyszłe możliwości wyleczenia.
Nowe badania i przyszłość leczenia demencji Parkinsona
W 2024 roku badania nad demencją Parkinsona koncentrują się na zrozumieniu mechanizmów molekularnych stojących za rozwojem ciałek Lewy’ego. Ostatnie prace wykazały, że interwencje wczesnej diagnostyki mogą znacząco spowolnić postęp choroby. Zastosowanie terapii komórkowej oraz nowych leków modulujących neuroprzekaźnictwo obiecują poprawę jakości życia pacjentów. Równocześnie prowadzone są badania nad rolą stylu życia, w tym diety bogatej w przeciwutleniacze, w hamowaniu objawów demencji.
Dzięki współpracy między ośrodkami badawczymi oraz środowiskiem klinicznym możemy spodziewać się przełomowych odkryć, które zrewolucjonizują leczenie oraz wsparcie osób z demencją Parkinsona w nadchodzących latach.
