Powszechnie wiadomo, że psychopaci mogą dopuszczać się aktów przemocy i często przestępczych. Ale precyzyjne mechanizmy neuronowe, które leżą u podstaw tego zachowania, pozostają nieuchwytne. Jednak nowe badania ujawniają obwody neuronalne, które mogą napędzać zachowania psychopatyczne.
Co dzieje się w umyśle psychopaty? Od specjalistycznych badań neuronaukowych po popularne książki o psychologii, to odrażające głowy pytanie od lat pochłania naukowców, etyków i dziennikarzy.
Chociaż wiadomo, że psychopaci czasami przejawiają agresywne lub kryminalne zachowania, neurologiczne podstawy tego stanu pozostały nieco tajemnicą. Ostatnie badania rzucają nowe światło na te zagadnienia, wskazując na konkretne obszary mózgu, które mogą być odpowiedzialne za takie zachowania.
Zespół naukowców z Harvard University w Cambridge, MA – kierowany przez Joshua Buckholtz, profesora psychologii – niedawno postanowił rozwikłać część tej tajemnicy. Badając mózgi prawie 50 więźniów w dwóch więzieniach o średnim stopniu bezpieczeństwa w Wisconsin, prof. Buckholtz i jego zespół badali, co sprawia, że psychopaci działają tak, jak robią, a także co napędza ich podejmowanie decyzji.
Być może jeszcze nie wiemy, co dzieje się w psychopacie, ale nowe odkrycia – opublikowane w czasopiśmie – mogą pomóc nam zrozumieć, co się dzieje.
Studiowanie psychopatów w więzieniach
Jak wyjaśniają autorzy, poprzednie badania wskazywały na związek między czynnikiem impulsywno-antyspołecznym a obwodami przewidującymi zapłatę w mózgu, mierzonymi za pomocą sygnalizacji zależnej od poziomu krwi i tlenu, która jest standardową techniką stosowaną w funkcjonalnym obrazowaniu MRI.
Na przykład niektóre badania wykazały większą objętość szarej materii prążkowia u nastolatków z objawami impulsywno-aspołecznymi, a także u psychopatycznych sprawców. Również, prof. Buckholtz i zespół wykazali w poprzednim badaniu, że wysokie oceny w skali impulsywno-aspołecznej silnie korelują z obwodami uwalniającymi dopaminę i zwiększoną aktywnością mózgu w obszarach związanych z przewidywaniem nagrody – a mianowicie z jądrem półleżącym.
Wszystkie te badania sugerowały badaczom, że zachowania psychopatyczne mogą być związane z nadmierną transmisją dopaminy i silniejszą «funkcjonalną reaktywnością w nagrodach» w prążkowiu. Dlatego postanowili zbadać, czy ich hipoteza była poprawna.
W ramach badania, 49 więźniów zostało poproszonych o wykonanie tak zwanego testu opóźnionej satysfakcji, podczas gdy ich mózgi były skanowane za pomocą przenośnych skanerów. W teście uczestnicy musieli wybierać pomiędzy otrzymywaniem niewielkiej ilości pieniędzy od razu a otrzymywaniem większej kwoty później.
Następnie naukowcy oszacowali subiektywną wartość każdej z dwóch opcji przedstawionych uczestnikom. Suma tych subiektywnych wartości została wprowadzona do modelu opartego częściowo na badaniach przeprowadzonych na naczelnych.
Model umożliwił naukowcom zmierzenie impulsywności wyborów uczestników, a także wykrycie obszarów mózgu, które są kluczowe w ocenie wartości tych wyborów.
Naukowcy zbadali również psychopatyczną charakterystykę więźniów za pomocą tradycyjnego testu psychopatii, zwanego «Lista kontrolna psychopatii Hare’a» – poprawiony.
Psychopatia jako «dysfunkcja okablowania mózgu»
«Im bardziej psychopatyczny jest człowiek, tym większa jest siła reakcji prążkowia» – wyjaśnia profesor Buckholtz. «Sugeruje to, że sposób, w jaki obliczają nagrody wartościowe, jest rozregulowany – mogą one przesłonić wartość natychmiastowej nagrody».
Eksperyment potwierdził hipotezę naukowców. Prof. Buckholtz i zespół odkryli, że więźniowie z najwyższym wynikiem testu psychopatycznego wykazali również wyższą aktywność w obszarze mózgu zwanym prążkowiem brzusznym, kluczowym regionie do oceny bezpośrednich nagród.
Zwykle aktywność w prążkowiu brzusznym mózgu jest regulowana przez inny region mózgu, zwany brzuszną przyśrodkową korą przedczołową (vmPFC). Obszar ten jest zaangażowany w podejmowanie decyzji społecznych i moralnych, uczenie się strachu oraz reakcje empatyczne. vmPFC odpowiada również za zdolność rzutowania konsekwencji naszych działań i decyzji na przyszłość.
Zatem vmPFC może kontrolować, w jaki sposób prążkowie przedstawia wartość nagrody, a bez tej regulacji wartość tej nagrody może być zawyżona.
Prof. Buckholtz i zespół zmapowali kilka obszarów mózgu, które były połączone z prążkowiem brzusznym, aby zobaczyć, jak wpływają na podejmowanie decyzji, i odkryli, że łączność pomiędzy vmPFC a brzusznym prążkowaniem była osłabiona.
«[Odkryliśmy], że powiązania między prążkowiem a brzuszną środkową korą przedczołową były znacznie słabsze u osób z psychopatią» – wyjaśnia profesor Buckholtz. «Jeśli w jakikolwiek sposób przerwiesz to połączenie, zaczną dokonywać złych wyborów, ponieważ nie będą mieć informacji, które w innym przypadku poprowadziłyby ich decyzję do bardziej adaptacyjnych celów.»
Co ważne, wpływ słabej łączności korowo-siatkowej był tak wyraźny, że naukowcy byli w stanie przewidzieć liczbę skazań w sprawach karnych, które każdy z osadzonych otrzymał.
«Ten sam rodzaj krótkowzrocznego, impulsywnego procesu decyzyjnego, który obserwujemy u osób psychopatycznych, odnotowano również u osób nadużywających substancji psychoaktywnych.»
«Jeśli uda nam się wprowadzić to z powrotem w domenie rygorystycznej analizy naukowej, zobaczymy, że psychopaci nie są nieludzcy, są dokładnie tym, czego można oczekiwać od ludzi, którzy mają ten rodzaj dysfunkcji okablowania mózgu.»
Prof. Joshua Buckholtz
Warto również zrozumieć, w jaki sposób skanowanie mózgu rozróżnia dwa typy empatii. Badania koncentrują się na różnicach w aktywności mózgu, które wpływają na zdolność do empatii, co może otworzyć nowe drzwi do zrozumienia zachowań psychopatycznych oraz możliwości interwencji terapeutycznych.
Nowe Wnioski i Badania na Horyzoncie
Rok 2024 przynosi ze sobą szereg nowych badań dotyczących psychopatii. W ciągu ostatnich miesięcy pojawiły się wyniki, które sugerują, że niektóre terapie mogą pomóc w modyfikacji zachowań psychopatycznych poprzez stymulację obszarów mózgu odpowiedzialnych za empatię. Badania wykazały również, że wprowadzenie programów edukacyjnych dla osób z wysokim ryzykiem psychopatii może zmniejszyć ich skłonność do przestępczości.
Dalsze badania mogą skupić się na neuroplastyczności mózgu i możliwościach zmiany sposobu przetwarzania nagród i kar w umysłach psychopatów. Naukowcy są coraz bardziej przekonani, że zrozumienie tych mechanizmów może doprowadzić do bardziej skutecznych interwencji terapeutycznych oraz programów rehabilitacyjnych, które mogą pomóc psychopatom w lepszym funkcjonowaniu w społeczeństwie.
