Buniony, znane także jako paluch koślawy, to objaw postępującego zaburzenia kości, które pojawia się w postaci kostnych guzków u podstawy dużego palca stopy. Te zmiany w strukturze kości prowadzą do niewłaściwego ustawienia stóp oraz palców.
Najczęściej duży palec uciska na sąsiedni, co powoduje wystawanie stawu. Buniony dotykają głównie dorosłych, ale nie są obce także nastolatkom, u których często mają podłoże dziedziczne.
Czasami tego typu guzki mogą wystąpić również u podstawy małego palca, co określane jest jako bunionette lub «bunion krawiecki».
Szybkie fakty na temat bunionów
Oto kilka kluczowych punktów dotyczących bunionów. Więcej szczegółów i dodatkowe informacje znajdują się w głównym artykule.
- Buniony są także znane jako paluch koślawy.
- Wynikają z ucisku dużego palca na sąsiedni, co prowadzi do wystawania stawu.
- Są bardziej powszechne u kobiet niż u mężczyzn.
- Najczęściej rozwijają się u dziewcząt w wieku 10-15 lat.
- Można złagodzić ból w okolicy stawu, nosząc wygodniejsze obuwie i odciążając paluch.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Przyczyny oraz czynniki ryzyka rozwoju bunionów obejmują:
- Nierównomierne obciążenie stopy lub ścięgien, co prowadzi do niestabilności stawu
- Odziedziczony typ stopy
- Nieprawidłowy rozwój stóp przed porodem
- Urazy stóp
- Formy zapalenia stawów, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów
- Schorzenia wpływające na nerwy i mięśnie, jak polio
Warto również zauważyć, że istnieje związek między noszeniem butów na wysokim obcasie czy wąskich butów a rozwojem bunionów.
Objawy
Klasycznym objawem bunionów jest guz u podstawy dużego palca. Mogą one również pojawić się u podstawy małego palca, co określane jest jako «bunion krawiecki».
Inne objawy bunionów to:
- Ból i dyskomfort
- Drętwienie
- Uczucie pieczenia
- Obrzęk w stawie dotkniętego palca
- Grubość skóry u podstawy dotkniętego palca
- Czerwień
- Guz na podstawie dotkniętego palca
- Obecność odcisków lub modzeli
- Ograniczenie ruchomości w obrębie dotkniętego palca
Objawy mogą się pogarszać podczas noszenia wąskich butów lub wysokich obcasów. Osoby, które spędzają długie godziny na nogach, również mogą odczuwać nasilenie objawów.
Buniony zaczynają się jako niewielkie guzki, ale z czasem mogą się powiększać, co prowadzi do znacznego bólu i trudności w chodzeniu.
Infekcje pęcherzykowe
Obecność bunionów może prowadzić do rozwoju innych stanów zdrowotnych.
- Obrzęk wypełnionych płynem poduszek, które amortyzują kości, ścięgna i mięśnie (zapalenie kaletki)
- Hammertoe – nieprawidłowe zgięcie palców, prowadzące do bólu
- Obrzęk i ból w kuli stopy (metatarsalgia)
- Modzele
- Ból
- Trudności w chodzeniu
- Zmniejszona ruchomość palców
- Artretyzm
Leczenie
Aby zdiagnozować buniony, lekarz przeprowadza badanie fizykalne oraz zleca prześwietlenie rentgenowskie, które oceni stopień zaawansowania guzów i pozwoli na dobranie odpowiedniego leczenia.
Leczenie bunionów zależy od ich nasilenia. Wiele przypadków można leczyć bezoperacyjnie, ale w niektórych sytuacjach konieczne jest przeprowadzenie operacji.
Zabiegi na buniony, które nie wymagają interwencji chirurgicznej, obejmują:
- Odpowiednio dopasowane obuwie, które zmniejsza nacisk na palce.
- Wkładki do butów, znane jako ortezy, które zmniejszają nacisk na palce.
- Obicie, taping lub szynowanie palca.
- Unikanie aktywności, które wywołują ból w obrębie palucha, takich jak długotrwałe stanie.
- Lód – stosowanie lodu na zaatakowany obszar może pomóc w redukcji obrzęku.
- Leki przeciwbólowe, takie jak ibuprofen, które zmniejszają ból i obrzęk.
- Zastrzyki kortyzonu, które mogą łagodzić obrzęki, szczególnie w wypełnionych płynem poduszkach.
Niektóre przypadki bunionów mogą wymagać leczenia chirurgicznego. Gdy guzy są na tyle poważne, że ból nie ustępuje mimo stosowania odpowiednio dopasowanego obuwia lub wkładek, lekarze mogą zdecydować o przeprowadzeniu operacji.
Naprawa ścięgien i więzadeł
Ta operacja polega na skracaniu osłabionych tkanek stawowych oraz wydłużaniu palców i często wykonuje się ją w połączeniu z osteotomią.
Osteotomia
Procedura ta polega na korekcji połączenia stawowego, a lekarze używają szpilek, śrub lub płytek do stabilizacji kości.
Arthrodesis
To procedura polegająca na usunięciu obrzękniętej powierzchni stawowej. Wkręty, druty lub płyty są następnie wkładane, aby utrzymać połączenie w trakcie gojenia. Jest to metoda stosowana w ciężkich przypadkach bunionów oraz u pacjentów z artretyzmem.
Exostectomy
Chirurgiczne usunięcie guza na stawie palcowym, często wykonywane w połączeniu z osteotomią. Exostectomy zazwyczaj nie rozwiązuje problemów, które spowodowały ból.
Resekcja artroplastyki
Procedura polegająca na usunięciu uszkodzonej części stawu palców, co zapewnia więcej miejsca między palcami. Ta procedura jest zarezerwowana dla:
- Starszych pacjentów
- Pacjentów, którzy przeszli operację z powodu nieudanego zabiegu z użyciem strzykawek
- Pacjentów z ciężkim zapaleniem stawów, którzy nie mogą przejść operacji artrodezy
Ta procedura chirurgiczna nie jest zazwyczaj zalecana dla młodszych pacjentów.
Zapobieganie
Noszenie odpowiednio dopasowanych butów z szerokim palcem u nogi może skutecznie zapobiegać powstawaniu bunionów. Należy unikać ostrych palców oraz wysokich obcasów.
Osoby powinny także unikać noszenia obuwia, które powoduje skurcze, ściskanie czy podrażnienie palców.
Każdy, kto chce dowiedzieć się więcej o metodach leczenia bunionów, powinien porozmawiać z lekarzem.
Nowe badania i leczenie (2024)
W ostatnich latach badania nad bunionami wykazały, że nowe metody leczenia mogą znacznie poprawić jakość życia pacjentów. W szczególności, terapie oparte na regeneracji tkanek, takie jak PRP (osocze bogatopłytkowe), zyskują na popularności. Badania pokazują, że zastrzyki PRP mogą przyspieszyć proces gojenia oraz zmniejszyć ból związany z bunionami.
Dodatkowo, coraz więcej specjalistów zwraca uwagę na znaczenie indywidualizacji podejścia do leczenia. W przypadku pacjentów z predyspozycjami do bunionów, wczesna interwencja oraz edukacja dotycząca odpowiedniego obuwia mogą znacząco wpłynąć na zapobieganie dalszemu rozwojowi schorzenia.
Statystyki z 2024 roku wskazują, że aż 30% pacjentów, którzy zastosowali terapie niechirurgiczne, zgłasza znaczną poprawę stanu zdrowia w ciągu zaledwie 6 miesięcy. Warto zwrócić uwagę, że regularne konsultacje z ortopedą mogą pomóc w monitorowaniu postępów oraz dostosowywaniu terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta.
