Mając cel w życiu, można znacząco wzmocnić odporność w obliczu przeciwności losu, co potwierdzają liczne badania. Jest to również fundament logoterapii, tradycyjnej praktyki psychoterapeutycznej. W niniejszym artykule przyjrzymy się aktualnym zastosowaniom logoterapii oraz przedstawimy praktyczne pomysły, jak odkryć swój życiowy cel.
W poszukiwaniu prawdziwego celu w życiu przemierzamy szkoły, miejsca pracy i kraje. Gdy nie następuje oczekiwane objawienie, odczuwamy frustrację i zaczynamy kwestionować dotychczasowe wybory.
Niektórzy z nas mogą czuć, że mają jasno określony cel – nauczanie, szerzenie radości, czy ratowanie życia. Takie poczucie misji daje im nową energię na każdym kroku, a także siłę do pokonywania wszelkich przeszkód.
Dla innych cel życia może ewoluować w miarę rozwoju emocjonalnego i intelektualnego, co sprawia, że dostosowujemy nasze życiowe wybory do nowych aspiracji, które przynoszą nam witalność.
Posiadanie – lub brak – celu życiowego, jak dowodzą badania, wpływa na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne na wiele namacalnych sposobów. Ostatnie badania sugerują, że osoby, które wierzą, że znalazły swój cel, cieszą się lepszą jakością snu.
Inne badania wskazują, że życie z celem może spowalniać procesy starzenia się organizmu związane z stresem. Nic więc dziwnego, że istnieje pozytywna korelacja między posiadaniem celu życiowego a długowiecznością.
Logoterapia, jako forma psychoterapii, koncentruje się na pomaganiu ludziom w uświadomieniu sobie, co nadaje sens ich życiu, co ułatwia pokonywanie przeszkód wpływających na jakość ich życia.
Czym jest logoterapia?
Logoterapia została opracowana w latach 1940-1950 przez Viktora Emila Frankla (1905-1997), austriackiego psychiatrę i neurologę. Frankl szczególnie interesował się znaczeniem celu życiowego dla zdrowia psychicznego.
Niestety, miał niefortunną okazję przetestować swoje teorie na sobie; jako Żyd został uwięziony przez nazistów na początku lat 40. XX wieku i trafił do obozu koncentracyjnego.
Jak później opisał, to jego determinacja, by trzymać się własnego celu – kontynuować pracę, którą musiał porzucić – pomogła mu przetrwać horror Holokaustu.
W swojej najbardziej znanej książce Frankl napisał:
«[E] wszystko może być wzięte od człowieka, ale jedna rzecz: ostatnia z ludzkich swobód – aby wybrać postawę w danych okolicznościach, aby wybrać własną drogę.»
Logoterapia zyskała miano «trzeciej szkoły psychoterapii», oferując alternatywę dla psychoanalizy Freuda i teorii Adlerowskich, które koncentrowały się na pojęciu «poczucia niższości».
Dwie z najbardziej znanych technik stosowanych w logoterapii to paradoksalna intencja i derefleksja. Paradoksalna intencja ma na celu przełamanie błędnego koła lęku, które sprawia, że obawy stają się jeszcze silniejsze.
Frankl sugerował, że jednym ze sposobów, by oddalić się od tego błędnego koła, jest nieintuicyjne ujawnienie źródła niepokoju.
Z kolei derefleksja ma na celu przerwanie kolejnego cyklu: stawania się tak bardzo skoncentrowanym na osiągnięciu celu, że poddajemy się stresowi, co utrudnia jego realizację.
W tym przypadku Frankl zalecał, by zrobić krok w tył, przestać tak intensywnie dążyć do celu, by poczuć brak przywiązania i uwolnić się od nadmiernej presji.
Aktualne zastosowania kliniczne w logoterapii
Niektóre praktyki logoterapii zalecają ekspozycję na bodźce lękowe, aby wywołać odczulanie – czyli przyzwyczajenie się do nich, co redukuje ich wpływ. Może to być z powodzeniem stosowane w terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), która także korzysta z tej strategii w leczeniu fobii.
«Na wielu poziomach logoterapia wykazuje wysoki stopień zgodności z terapią behawioralną» – napisali autorzy artykułu z 2013 roku opublikowanego w czasopiśmie.
Twierdzą, że techniki logoterapeutyczne są szczególnie skuteczne w walce z uogólnionymi zaburzeniami lękowymi i depresją.
«[…] procedura ekspozycji […] może zmotywować klienta do stawienia czoła lękowi, czyniąc go postrzeganym jako opcję», dodają, podkreślając, że: «Nie zawsze można kontrolować poziom niepokoju, ale można wybrać sposób jego reagowania.»
Akceptując niepokój, zaczynamy go oswajać, co może pomóc w zmniejszeniu jego intensywności. Świadome podejmowanie decyzji o reakcji na lęk w alternatywny sposób to pierwszy krok w kierunku uwolnienia się od niego.
Autorzy badania stwierdzili, że «integracja znaczenia, wartości osobistych i celów w programie terapeutycznym indywidualizuje proces terapii, zwiększając dobrostan i odporność, a także zmniejszając wskaźnik nawrotów.»
Podkreślają, że dla osób z depresją, które szukają terapii, ważne jest, aby w porozumieniu z terapeutą rozważyć, co nadaje sens ich życiu oraz co pomaga im żyć z poczuciem celu i zgodności z własnymi wartościami. Może to być kluczowe w kontekście ich konkretnej sytuacji.
Innym obszarem, w którym praktyki logoterapeutyczne mogą być pomocne, jest zapobieganie lub leczenie zespołu wypalenia zawodowego. Choć stan ten nie jest obecnie formalnie klasyfikowany, jest powiązany z depresją i czasami określany jako forma zespołu stresu pourazowego.
Wypalenie objawia się fizycznym i psychicznym wyczerpaniem po długotrwałym nadmiernym zaangażowaniu, zwykle w pracy lub projekcie. Może objawiać się zmęczeniem, brakiem motywacji i poczuciem alienacji.
Prof. Monika Ulrichová z Uniwersytetu Hradec Králové w Czechach twierdzi, że logoterapia może pomóc w zapobieganiu lub leczeniu wypalenia, zadając ludziom istotne pytania, które pozwalają im zmienić swoje nastawienie do pracy.
«Kluczowym elementem profilaktyki i leczenia wypalenia są osobiste wartości ludzi – w relacjach, w rodzinie, ale także w drobnych codziennych sprawach. Ludzie powinni działać w ramach 'Chcę i mogę działać różnie'» – mówi.
«Ważne jest, aby poddać się autorefleksji i zadać sobie pytania: 'Czy naprawdę muszę?’, 'Co się stanie, jeśli tego nie zrobię?’, 'Jakie będą konsekwencje?'» – dodaje.
Znaczenie, cel i percepcja
Znalezienie sensu życia w trudnych momentach to złożony problem, a uniwersalne rozwiązanie nie istnieje. Każdy z nas ma różne motywacje, a te same strategie odnajdywania celu nie zawsze będą skuteczne dla wszystkich.
Jednak Frankl zasugerował, że istnieją trzy główne typy wartości, które mogą pomóc w identyfikacji sensu życia:
- wartości twórcze, czyli «wartości, które realizują się poprzez twórczą działalność»
- wartości empiryczne, które można «zrealizować w otwartości na świat – na przykład doświadczając piękna natury lub sztuki»
- wartości postawy, odnoszące się do «reakcji człowieka na ograniczenia dotyczące jego możliwości»
Innymi słowy, twórcze działania, które wykorzystują nasze talenty, otwartość na odkrywanie przyjemności i piękna w świecie oraz umiejętność kontrolowania reakcji na sytuacje, na które nie mamy wpływu, mogą prowadzić do świadomego życia i większej odporności.
Jedno z badań wykazało, że chociaż stres ma wpływ na nasze zdrowie, to nasza percepcja stresu również może nas osłabiać; zastanawiając się, jak stres nas wpływa, mamy szansę na poważniejsze konsekwencje zdrowotne.
Chociaż nie ma prostej drogi do odkrycia celu w życiu i budowania odporności na przeszkody, Adam Lipsk, producent i autor, sugeruje, że zadając sobie pięć prostych pytań, możemy skierować się na właściwą ścieżkę.
W swoim wystąpieniu na TED (dostępnym tutaj) sugeruje, by poświęcić kilka minut na pytania: kim jesteśmy, co robimy, dla kogo to robimy, czego potrzebują lub pragną ci, którzy korzystają z naszych działań, oraz jaka jest nasza ostateczna nagroda.
Odnalezienie odpowiedzi na te pytania może pomóc w uświadomieniu sobie, jakie działania prowadzą nas do działania i dlaczego chcemy je kontynuować.
Jakie są Twoje strategie na odnalezienie lub przypomnienie sobie celu w życiu? Czy uważasz, że posiadanie celu pomaga w przezwyciężaniu trudności? Daj nam znać!
