Przepuklina to powszechny problem, który często objawia się zlokalizowanym wybrzuszeniem w jamie brzusznej lub pachwinie. Choć w wielu przypadkach jest bezobjawowa i nieprzyczyniająca się do bólu, to jednak zdarzają się sytuacje, w których może powodować dyskomfort oraz ból.
W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej temu, czym jest przepuklina, jakie są jej najczęstsze przyczyny oraz jakie metody leczenia są dostępne w XXI wieku.
Szybkie fakty na temat przepuklin
Oto kilka kluczowych informacji dotyczących przepuklin. Szczegóły oraz dodatkowe informacje znajdują się w dalszej części artykułu.
- Przepukliny często nie wywołują żadnych kłopotliwych objawów, jednak dolegliwości brzuszne mogą sugerować poważniejszy problem.
- Diagnostyka zazwyczaj nie sprawia trudności i polega na palpacji oraz identyfikacji wybrzuszenia.
- Leczenie przepukliny odbywa się poprzez wybór pomiędzy czułą operacją oczekującą a operacją korekcyjną, która może być przeprowadzona techniką otwartą lub laparoskopową.
- Operacje przepukliny pachwinowej są częstsze u dzieci oraz osób starszych, natomiast ryzyko operacji przepukliny udowej wzrasta z wiekiem.
Przegląd: czym jest przepuklina?
Przepuklina pojawia się, gdy w otrzewnej występuje osłabienie lub otwór, czyli uszkodzenie ściany mięśniowej, która normalnie utrzymuje narządy jamy brzusznej we właściwej pozycji. Ta wada pozwala na przepchnięcie narządów i tkanek, tworząc wybrzuszenie.
Często wybrzuszenie to zniknie, gdy osoba położy się, a czasami można je delikatnie wcisnąć z powrotem. Kaszel może spowodować jego ponowne pojawienie się.
Rodzaje przepuklin
Przepukliny mogą występować w różnych częściach ciała, a najczęściej spotykamy je w następujących miejscach:
Pachwina: przepuklina udowa tworzy wybrzuszenie tuż pod pachwiną i jest częstsza u kobiet. Z kolei przepuklina pachwinowa jest dominująca u mężczyzn i może sięgać do moszny.
Górna część żołądka: przepuklina rozworu przełykowego powstaje wskutek wypchnięcia górnej części żołądka z jamy brzusznej do klatki piersiowej przez otwór w przeponie.
Przyciski brzucha: wybrzuszenia w tym regionie są nazywane przepuklinami pępkowymi lub okołopępowymi.
Blizny po operacjach jamy brzusznej mogą prowadzić do przepukliny nacięciowej.
Przyczyny przepuklin
Z wyjątkiem przepuklin nacięciowych, które są powikłaniem po operacjach brzucha, w większości przypadków nie ma jednoznacznej przyczyny powstawania przepuklin. Ryzyko ich wystąpienia wzrasta z wiekiem, a mężczyźni są bardziej narażeni niż kobiety.
Przepuklina może być wrodzona (obecna przy urodzeniu) lub rozwijać się u dzieci z osłabioną ścianą brzuszną.
Różne działania oraz problemy zdrowotne, które zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej, mogą przyczyniać się do wystąpienia przepukliny. Obejmują one:
- wytężanie się podczas wypróżniania (np. w przypadku przewlekłego zaparcia)
- przewlekły kaszel
- choroby takie jak mukowiscydoza
- powiększona prostata
- trudności w oddawaniu moczu
- nadwaga lub otyłość
- gromadzenie płynów w jamie brzusznej
- podnoszenie ciężkich przedmiotów
- dializa otrzewnowa
- nieprawidłowe odżywianie
- palenie tytoniu
- wysiłek fizyczny
- niezstąpione jądra
Czynniki ryzyka przepukliny
Czynniki ryzyka różnią się w zależności od typu przepukliny:
Czynniki ryzyka przepuklin brzusznych
Przepuklina nacięcia jest wynikiem operacji, dlatego najważniejszym czynnikiem ryzyka jest niedawna operacja chirurgiczna brzucha.
Osoby są najbardziej narażone na wystąpienie przepukliny 3-6 miesięcy po zabiegu, szczególnie jeśli:
- angażują się w intensywną aktywność fizyczną
- przytyły
- były w ciąży
Te czynniki wywierają dodatkowy nacisk na tkanki, które są w trakcie gojenia.
Czynniki ryzyka przepuklin pachwinowych
Osoby z większym ryzykiem przepukliny pachwinowej to:
- starsze osoby dorosłe
- osoby z bliskimi krewnymi, którzy mieli przepuklinę pachwinową
- osoby, które wcześniej miały przepukliny pachwinowe
- mężczyźni
- palacze, ponieważ substancje chemiczne w tytoniu osłabiają tkanki, zwiększając ryzyko przepukliny
- osoby z przewlekłym zaparciem
- niemowlęta urodzone przedwcześnie oraz te z niską masą urodzeniową
- kobiety w ciąży
Czynniki ryzyka przepukliny pępkowej
Przepukliny pępkowe najczęściej występują u niemowląt z niską masą urodzeniową oraz wcześniaków.
W przypadku dorosłych czynniki ryzyka obejmują:
- nadwagę
- liczne ciąże
- bycie kobietą
Czynniki ryzyka przepukliny rozworu przełykowego
Ryzyko przepukliny rozworu przełykowego jest wyższe u osób, które:
- mają 50 lat lub więcej
- cierpią na otyłość
Objawy przepukliny
W wielu przypadkach przepuklina objawia się jedynie bezbolesnym wybrzuszeniem, które nie sprawia problemów i nie wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.
Jednak przepuklina może prowadzić do dyskomfortu i bólu, a objawy często nasilają się podczas stania, obciążania lub podnoszenia ciężkich przedmiotów. Osoby zauważające narastające wybrzuszenie lub bolesność zazwyczaj decydują się na konsultację z lekarzem.
W niektórych przypadkach przepukina wymaga pilnej operacji, zwłaszcza gdy część jelit zostaje zablokowana lub uduszona przez przepuklinę pachwinową.
Należy natychmiast zgłosić się do lekarza, jeśli przepuklina pachwinowa powoduje ostry ból brzucha, a objawy mogą obejmować:
- silny ból
- nudności
- wymioty
- niemożność wciśnięcia wybrzuszenia z powrotem do jamy brzusznej
W takich przypadkach obrzęk jest zazwyczaj twardy i bolesny, a jego redukcja nie jest możliwa.
Przepuklina rozworu przełykowego może prowadzić do objawów refluksu żołądkowego, takich jak zgaga, spowodowane cofaniem się kwasu żołądkowego do przełyku.
Leczenie przepuklin
W przypadku przepukliny, która nie wywołuje objawów, najczęściej zaleca się obserwację i oczekiwanie, jednak w przypadku niektórych rodzajów przepuklin, takich jak przepuklina udowa, może to być ryzykowne.
W ciągu dwóch lat od diagnozy przepukliny udowej aż 40% tych przypadków prowadzi do uduszenia jelit.
Nie jest do końca jasne, czy operacja bez nagłych wypadków jest uzasadniona w przypadku przepukliny pachwinowej, gdy nie występują objawy i można je zredukować.
American College of Surgeons oraz inne instytucje medyczne uznają, że operacje elektive są w takich przypadkach zbędne, zalecając zamiast tego czujne oczekiwanie.
Inne źródła sugerują chirurgiczne naprawy, aby zminimalizować ryzyko późniejszych powikłań, takich jak uduszenie jelita, co wymaga interwencji awaryjnej.
Władze zdrowotne rozważają, czy rutynowe operacje wczesne mogą być korzystniejsze niż ryzykowne procedury awaryjne.
Rodzaje operacji przepuklin
Opcje chirurgiczne różnią się w zależności od indywidualnych okoliczności, w tym lokalizacji przepukliny, lecz można wyróżnić dwa główne typy interwencji:
- otwarta operacja
- operacja laparoskopowa (technika dziurki od klucza)
Podczas otwartej operacji chirurgicznej przepuklina jest zamykana przy użyciu szwów, siatek lub obu tych metod, a rana na skórze jest zamykana szwami, klamrami lub klejem chirurgicznym.
Naprawy laparoskopowe są stosowane w przypadku powtarzających się operacji, by uniknąć wcześniejszych blizn. Choć są zazwyczaj droższe, to mają mniejsze ryzyko powikłań, takich jak infekcja.
Laparoskopowe naprawy przepukliny umożliwiają zastosowanie mniejszych nacięć, co przyspiesza proces rekonwalescencji po operacji.
Przepuklinę naprawia się w podobny sposób jak podczas operacji otwartej, jednak kieruje nią niewielka kamera oraz źródło światła wprowadzane przez rurkę. Narzędzia chirurgiczne wkładane są przez inne małe nacięcie. Brzuch jest pompowany gazem, aby umożliwić chirurgowi lepszy widok i przestrzeń do pracy; cała operacja odbywa się w znieczuleniu ogólnym.
Przepuklina u dzieci
Przepuklina pachwinowa jest jednym z najczęściej występujących schorzeń chirurgicznych wśród niemowląt i dzieci.
W 2014 roku przeprowadzono systematyczny przegląd 20-letnich danych dotyczących konwencjonalnej naprawy przepukliny otwartej i laparoskopowej u niemowląt i dzieci. Wyniki wykazały, że chirurgia laparoskopowa jest szybsza niż operacja otwarta w przypadku przepuklin obustronnych, jednak nie zaobserwowano istotnych różnic czasowych w przypadku jednostronnej naprawy przepukliny pachwinowej.
Częstość nawrotów jest podobna w obu typach zabiegów, ale powikłania, takie jak zakażenie rany, są bardziej prawdopodobne w przypadku operacji otwartej, zwłaszcza u niemowląt.
Nowe badania i odkrycia w leczeniu przepuklin
W ostatnich latach przeprowadzono wiele badań, które dostarczają nowych informacji na temat przepuklin i ich leczenia. Na przykład, badania opublikowane w 2023 roku w czasopiśmie «Surgery» wskazują, że wczesna interwencja chirurgiczna w przypadku przepukliny udowej znacząco zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak uduszenie jelit. Z kolei badania dotyczące zastosowania siatek syntetycznych w operacjach laparoskopowych wykazały, że zmniejszają one ryzyko nawrotów przepukliny o 30% w porównaniu do tradycyjnych metod.
Dodatkowo, nowe techniki obrazowania, takie jak ultrasonografia 3D, pozwalają na dokładniejszą diagnostykę i lokalizację przepuklin, co z kolei może ułatwić planowanie operacji i poprawić wyniki leczenia. Co więcej, badania nad wpływem diet na ryzyko wystąpienia przepukliny wykazały, że dieta bogata w błonnik może pomóc w redukcji ryzyka zaparć, a tym samym zmniejszyć ryzyko wystąpienia przepukliny.
Podsumowując, zrozumienie przepuklin oraz ich skuteczne leczenie opiera się na aktualnej wiedzy i badaniach. W miarę jak nauka postępuje, mamy nadzieję na dalsze innowacje i poprawę wyników zdrowotnych w tej dziedzinie medycyny.
