Melatonina to hormon produkowany w mózgu, odgrywający szereg kluczowych ról w organizmie; najszerzej znaną funkcją jest regulacja rytmów okołodobowych (dziennych).
Zastosowanie melatoniny w medycynie obejmuje wiele stanów, w tym ekspozycję na promieniowanie, chorobę Alzheimera oraz szumy uszne.
Wytwarzana przez szyszynkę, melatonina odgrywa kluczową rolę w kontrolowaniu cykli snu i czuwania. Oprócz tego, niektóre pokarmy zawierają melatoninę, a substancja ta dostępna jest również w postaci suplementów.
W niniejszym artykule przyjrzymy się roli melatoniny w ludzkim ciele, przyczynami, dla których ludzie sięgają po tabletki melatoniny, a także omówimy potencjalne działania niepożądane i ostrzeżenia.
Szybkie fakty dotyczące melatoniny
Oto kilka kluczowych informacji na temat melatoniny. Szczegóły oraz dodatkowe informacje znajdziesz w dalszej części artykułu.
- Początkowo melatoninę ekstrahowano z gruczołów sutkowych krowy.
- Suplementy melatoniny powodują niewielką ilość efektów ubocznych, jednak mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami.
- Podstawowym zastosowaniem medycznym melatoniny jest leczenie zaburzeń snu.
Co robi melatonina?
Z wielu funkcji melatoniny, najważniejsza jest jej rola w regulacji rytmów okołodobowych.
U ludzi, biologiczny «zegar» znajduje się w podwzgórzu, w obszarze zwanym jądrem suprachiasmatycznym (SCN).
SCN, bazując na cyklu światła i ciemności, generuje oraz utrzymuje rytm dobowy.
W określonych porach dnia uwalniane są różne hormony. Późnym popołudniem i wczesnym wieczorem następuje uwalnianie hormonów przygotowujących organizm do snu, podczas gdy rano ciało zaczyna przygotowywać się do aktywności.
Informacje o poziomach światła docierają do SCN, które następnie przekazuje sygnały do szyszynki, głęboko w centrum mózgu. Szyszynka uwalnia melatoninę nocą, a w ciągu dnia tłumi jej wydzielanie.
Nawet w warunkach całkowitego braku światła, organizm utrzymuje naturalny rytm około 24 godzin i 11 minut.
Inne funkcje melatoniny:
- Melatonina działa jako silny przeciwutleniacz.
- Może tworzyć kompleksy z metalami, takimi jak kadm, aluminium i miedź; znaczenie tego zjawiska nie jest jeszcze w pełni zrozumiane.
- Melatonina odgrywa rolę w układzie odpornościowym, wykazując działanie przeciwzapalne, jednak szczegółowe mechanizmy wciąż pozostają nieznane.
- Może mieć działanie ochronne w chorobach neurodegeneracyjnych oraz ostrym zapaleniu trzustki.
- Reguluje metabolizm komórek tłuszczowych.
Receptory melatoniny występują w mózgu, układzie sercowo-naczyniowym, wątrobie, jelitach i nerkach, co świadczy o jej szerokim działaniu w różnych systemach organizmu.
Zastosowania medyczne
Dzięki ograniczonym skutkom ubocznym, naturalnemu występowaniu oraz łatwości syntetyzowania, melatonina została poddana badaniom w kontekście wielu stanów medycznych.
Poniżej przedstawiam niektóre z aktualnych stanów zdrowotnych, które są badane pod kątem reakcji na melatoninę.
Zaburzenia snu
Różne problemy ze snem były leczone melatoniną z różnym skutkiem. Bezsenność u dzieci i osób starszych, zespół opóźnionego załamania oraz zespół opóźnionej fazy snu (w którym rytmy okołodobowe wydają się zbyt długie) zdają się szczególnie dobrze reagować na melatoninę.
Dzieci z autyzmem mogą mieć nieprawidłowe szlaki melatoniny oraz niższe od normy poziomy tego hormonu. Niektóre badania wskazują, że melatonina pomaga skrócić czas snu, skrócić czas zasypiania oraz ograniczyć liczbę nocnych przebudzeń u tych dzieci. Większość badań opierała się jednak na zgłaszanych poziomach poprawy, co wskazuje na potrzebę dalszych badań w tej dziedzinie.
Mimo istotnej roli melatoniny w naturalnych cyklach snu, przyjmowanie jej jako suplementu bez wyraźnych wskazań nie wydaje się poprawiać ani przedłużać snu.
Skutki uboczne
Melatonina wykazuje niewielką ilość efektów ubocznych. W licznych badaniach klinicznych, które dotyczyły krótkotrwałego stosowania niskich dawek przez okres do 3 miesięcy, nie zaobserwowano istotnych działań niepożądanych. Niemniej jednak zgłoszono pewne efekty uboczne, takie jak:
- bóle głowy
- nudności
- zawroty głowy
- senność
- drażliwość
Niektóre badania dotyczące osób starszych wskazały na dodatkowe działania niepożądane, takie jak:
- niespokojne nogi
- zmiany pigmentacyjne skóry
- zakrzepica (tworzenie skrzepów krwi)
Z uwagi na wpływ melatoniny na układ rozrodczy, nie zaleca się jej stosowania u osób planujących ciążę lub karmiących piersią.
Interakcje
Niektóre osoby powinny unikać stosowania melatoniny, w tym:
- Pacjenci przyjmujący leki zmniejszające krwawienie, zapobiegające krzepnięciu krwi lub łagodzące ciśnienie krwi.
- Melatonina może wpływać na poziom cukru we krwi, dlatego nie jest zalecana dla osób z cukrzycą.
- Może zwiększać ryzyko napadów u osób z zaburzeniami napadowymi.
- Z uwagi na wpływ melatoniny na układ odpornościowy, nie jest zalecana dla osób przyjmujących leki immunosupresyjne, na przykład pacjentów po przeszczepach.
- Może nasilać zaburzenia krzepnięcia, takie jak hemofilia.
- U niektórych osób melatonina może pogarszać objawy depresji.
- Osoby stosujące inhibitory ACE również powinny unikać melatoniny.
- Melatonina może nasilać senność będącą efektem ubocznym innych leków, takich jak benzodiazepiny, kodeina, alkohol i barbiturany.
Inne zastosowania
Oprócz zaburzeń snu, naukowcy badają inne stany, w których melatonina może przynieść korzyści; obejmują one:
Bóle głowy
Istnieją ograniczone dowody sugerujące, że melatonina może łagodzić niektóre rodzaje bólów głowy, szczególnie klasterowych (intensywny i nawracający ból po jednej stronie głowy, często wokół oka).
Nowotwór
Niektóre badania kliniczne dotyczące nowotworów jelita grubego, piersi, nerek, mózgu i płuc sugerują, że melatonina może działać jako środek przeciwnowotworowy w połączeniu z chemioterapią oraz radioterapią.
Przegląd literatury i metaanaliza przeprowadzone w 2005 roku wskazują na «znaczną redukcję ryzyka śmierci, zgłaszane zdarzenia niepożądane oraz niskie koszty związane z tą interwencją, co sugeruje duży potencjał melatoniny w terapii nowotworowej».
Choroba Alzheimera
Poziom melatoniny zmniejsza się wraz z wiekiem w całej populacji, lecz w przypadku pacjentów z chorobą Alzheimera spadek ten jest bardziej wyraźny. Badania sugerują, że melatonina może spowolnić spadek zdolności poznawczych związany z tą chorobą.
Szumy uszne
Istnieją pewne dowody na to, że melatonina może nieco poprawić odczucie szumów usznych, być może dzięki poprawie jakości snu lub jej właściwościom przeciwutleniającym.
Kamienie pęcherzyka żółciowego
Melatonina odgrywa wiele ról w pęcherzyku żółciowym, w tym w przemianie cholesterolu w żółć oraz w procesie tworzenia kamieni żółciowych. Wolne rodniki są znanym czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju kamieni żółciowych, a właściwości przeciwutleniające melatoniny mogą być w tym kontekście korzystne.
Ochrona przed radioaktywnością
Znaczna część uszkodzeń spowodowanych przez kontakt z substancjami radioaktywnymi jest wynikiem działania wolnych rodników. W tym zakresie melatonina może być przydatna dla pacjentów poddawanych radioterapii lub osób pracujących w obszarach o wysokim promieniowaniu.
Wnioski
Melatonina pełni wiele funkcji w organizmie, z których większość pozostaje nieodkryta. Wydaje się, że ma również potencjał w terapii różnych chorób. Z pewnością, z biegiem czasu, jej pełne możliwości w medycynie będą coraz lepiej rozumiane.
Aktualne Badania i Innowacje w 2024 roku
W 2024 roku badania nad melatoniną zyskują na znaczeniu, zwłaszcza w kontekście jej potencjalnych zastosowań w terapii chorób neurodegeneracyjnych. Nowe dane sugerują, że melatonina może pomóc w spowolnieniu postępu choroby Alzheimera, poprzez wpływ na neuroplastyczność mózgu oraz redukcję stanu zapalnego.
Aktualne badania wskazują również na możliwość wykorzystania melatoniny jako wsparcia w terapii nowotworowej, zwłaszcza w połączeniu z chemioterapią. Z danych wynika, że pacjenci przyjmujący melatoninę mogą wykazywać lepsze wyniki w odpowiedzi na leczenie oraz mniejsze nasilenie skutków ubocznych.
W kontekście snu, nowe badania podkreślają znaczenie melatoniny w regulacji rytmów okołodobowych, zwłaszcza w obszarze związanym z zaburzeniami snu u dzieci i osób starszych. Warto zauważyć, że melatonina może być kluczowym elementem w terapii zaburzeń snu, co może prowadzić do poprawy jakości życia pacjentów.
Podsumowując, badania nad melatoniną w 2024 roku wykazują jej potencjał w wielu obszarach medycyny, a kolejne innowacje mogą prowadzić do nowych zastosowań terapeutycznych i poprawy jakości życia pacjentów.
