Kiedy podnosisz telefon, aby przeczytać codzienne wiadomości naukowe, czy używasz prawej ręki, czy lewej? A może obie ręce sprawują się równie dobrze? Naukowcy zaczynają rozwikłać zagadkę ręczności, która od wieków fascynuje ludzi.
Preferowanie jednej ręki do pisania czy wykonywania zadań manualnych intryguje nas od stuleci. Leworęczni, często napiętnowani jako «inni», doświadczali dyskryminacji na przestrzeni historii. Współczesne społeczeństwo stało się jednak bardziej otwarte, a liczba osób leworęcznych rośnie. W ostatnich dekadach, przybywa nam leworęcznych, którzy stanowią obecnie około 10% populacji, wśród których znajdują się takie osobistości jak Leonardo Da Vinci, Albert Einstein, Marie Curie czy Barack Obama.
Ale co nauka może nam powiedzieć o tym, jak kształtują się preferencje rąk?
Zrozumienie handedness
Dlaczego tak istotne jest zrozumienie preferencji rąk? To wiedza, która może zrewolucjonizować nasze podejście do funkcjonowania ciała. Naukowcy są przekonani, że zrozumienie, w jaki sposób przypisujemy różne zadania do określonych części ciała, może pomóc w lepszym zrozumieniu funkcjonowania mózgu.
Choć na pierwszy rzut oka nasze ciała wydają się symetryczne, po zajrzeniu pod skórę, odkryjemy, że symetria to tylko złudzenie.
To, co naukowcy nazywają lateralizacją, to różnice strukturalne i funkcjonalne między prawą a lewą stroną ciała. W kontekście mózgu jest to zjawisko wyraźne. Funkcje takie jak język, pamięć, uwaga, przetwarzanie emocji oraz percepcja twarzy, specjalizują się po jednej stronie mózgu.
Wręczność była od dawna związana z lateralizacją językową. U większości praworęcznych dominacja językowa znajduje się w lewej półkuli mózgu.
Jednak powszechny mit głosi, że u leworęcznych dominacja językowa jest odwrotna. Tylko jedna czwarta z nich ma dominację językową w prawej półkuli.
Obecnie zyskujemy szersze zrozumienie preferencji rąk. Wielu naukowców uważa, że handedness to nie tylko czarno-białe kategorie, ale raczej ciągłe spektrum.
W miarę upływu czasu do tradycyjnych leworęcznych i praworęcznych dołączyły nowe kategorie. «Osoby z mieszanym światem» preferują różne ręce do różnych zadań, podczas gdy osoby «oburęczne» są w stanie równie dobrze wykonywać zadania obiema rękami, co jest zjawiskiem rzadkim.
Pozostaje pytanie, czy to nasze geny, czy środowisko decydują o handedness.
Teoria pojedynczego genu lub regulacja epigenetyczna?
Przez długi czas istniały teorie sugerujące, że preferencje rąk są determinowane przez jeden gen. Kombinacja tych genów, odziedziczona po rodzicach, miałaby decydować o handedness.
Choć te teorie brzmią przekonująco, badania nie dostarczyły dotąd jednoznacznych dowodów genetycznych. Obecnie wiadomo, że wiele genów wpływa na handedness, przyczyniając się do około 25%, podczas gdy pozostała część wynika z innych czynników.
Jakie więc są te inne czynniki? Czy mają związek z wychowaniem, wpływami kulturowymi, czy może bardziej złożonymi mechanizmami biologicznymi, które kształtują nasze preferencje?
Jedno z badań sugeruje, że dzieci karmione piersią przez co najmniej 6 tygodni mają mniejsze szanse na bycie leworęcznymi. Inne badanie wskazuje, że epigenetyka, czyli regulacja genów, może mieć znaczący wpływ na wybór rąk, a niektóre z tych zmian mogą być dziedziczone.
Obecnie, dzięki postępom technologicznym w dziedzinie analizy genetycznej, naukowcy nieustannie poszukują odpowiedzi na pytania dotyczące preferencji rąk.
Nowe odkrycia i badania z 2024 roku
W 2024 roku przeprowadzono szereg fascynujących badań, które rzucają nowe światło na temat preferencji rąk. Jedno z badań wykazało, że różnice w preferencjach rąk mogą być związane z różnymi strukturami neuronów w mózgu, co podkreśla rolę biologii w kształtowaniu naszej ręczności.
Inne badania sugerują, że czynniki środowiskowe, takie jak edukacja i kultura, mogą wpływać na to, jak rozwijają się preferencje rąk w różnych społeczeństwach. Na przykład w niektórych kulturach leworęczność jest bardziej akceptowana, co może prowadzić do większej liczby osób identyfikujących się jako leworęczne.
Z kolei badania epigenetyczne wykazały, że nasze doświadczenia życiowe mogą wpływać na ekspresję genów związanych z ręcznością, co sugeruje, że nasza ręczność może być bardziej plastyczna, niż wcześniej sądzono.
Te nowe odkrycia podkreślają, jak złożonym zjawiskiem są preferencje rąk, łącząc w sobie elementy biologiczne, społeczne oraz kulturowe. W miarę jak nauka rozwija się, możemy oczekiwać jeszcze więcej fascynujących informacji na temat tego, co decyduje o naszym preferowanym używaniu rąk.
