Bóle głowy klastra występują kilka razy dziennie. Zaczynają się nagle, trwają przez ograniczony czas i mogą być bardzo bolesne.
Ataki występują cyklicznie. Atak regularnych ataków, znany jako okres klastra, może trwać kilka dni, tygodni lub miesięcy. Następują okresy remisji, podczas których nie ma bólów głowy.
Bóle głowy klastra nie są częste. Uważa się, że wpływają one na około 1 na 1000 osób. Sześć na dziesięć przypadków dotyczy mężczyzn, a większość z nich to palacze. Zwykle zaczyna się po ukończeniu 20 lat.
Szybkie fakty dotyczące klasterowych bólów głowy
Oto kilka kluczowych punktów dotyczących bólów głowy klastra. Więcej szczegółów znajduje się w głównym artykule.
- Bóle głowy klastra zwykle dotyczą jednej strony głowy i okolicy oczu. Może być zaczerwienione oko na dotkniętej stronie głowy i zatkany nos.
- W krajach północnych są one bardziej powszechne podczas upadku.
- Występują u około 1 na 1000 osób, a mężczyźni są bardziej narażeni na ich wpływ.
- Gromada często pojawia się nagle, trwa około godziny, a następnie nagle znika.
- Podczas ataku lub okresu klastra często występują bóle głowy. Podczas remisji ból nie występuje.
Leczenie
Nie ma lekarstwa na klasterowe bóle głowy, ale leki, takie jak sumatryptan i inne terapie, w tym terapia tlenowa, mogą pomóc zmniejszyć częstość i nasilenie ataków.
Leczenie ma na celu złagodzenie niektórych objawów, skrócenie okresów bólów głowy i zmniejszenie ich częstotliwości.
Over-the-counter (OTC) leki przeciwbólowe, takie jak aspiryna czy ibuprofen, nie są skuteczne, ponieważ ból zaczyna się i kończy tak szybko, że zanim lek zacznie działać, ból głowy prawdopodobnie zniknie.
Leki i metody leczenia klasterowych bólów głowy mają na celu zapobieganie im lub szybkie działanie.
Szybko działające zabiegi
Zabiegi, które mogą zapewnić szybką ulgę to:
Wdychanie 100-procentowego tlenu: wdychanie tlenu przez maskę przy 7 do 10 litrów na minutę może przynieść znaczną ulgę w ciągu 15 minut. Nie zawsze praktyczne jest posiadanie butli z tlenem i regulatora blisko pod ręką, ale niektóre małe jednostki są dostępne. Terapia tlenowa może jedynie odkładać objawy, zamiast je łagodzić.
Podatny na wstrzykiwanie sumatryptan (Imitrex): Tryptany są lekiem, który może leczyć migreny. Sumatryptan działa jako agonista receptorów 5-hydroksytryptaminy (5-HT). Może leczyć migreny i może przynieść szybką ulgę z powodu klasterowych bólów głowy. Zolmitryptan (Zomig) jest sprayem do nosa, ale działa tylko u niektórych pacjentów. Dawka dla dorosłych to wstrzyknięcie 6 miligramów (mg). Dwie iniekcje można przyjmować w ciągu 24 godzin, w odstępie co najmniej 1 godziny.
Osoby z niekontrolowanym nadciśnieniem (wysokie ciśnienie krwi) lub chorobą niedokrwienną serca nie powinny przyjmować tego leku.
Dihydroergotamina: Jest to skuteczny środek przeciwbólowy u niektórych osób. Można go podawać dożylnie lub wziewnie. Lekarz medyczny będzie musiał podać dawkę dożylną. Forma inhalatora jest skuteczna, ale mniej szybko działająca.
Oktreotyd (Sandostatin, Sandostatin LAR): Są to syntetyczne wersje somatostatyny, hormonu mózgu. Jest wstrzykiwany. Jest to skuteczne leczenie klasterowych bólów głowy i uważane za bezpieczne dla osób z nadciśnieniem lub chorobą niedokrwienną serca.
Miejscowe krople do znieczulenia do nosa: Lidokaina (ksylokaina) jest skutecznym lekarstwem na klasterowe bóle głowy.
Chirurgia: może to być opcja, jeśli leczenie lekami nie działa, lub jeśli dana osoba nie może tolerować leków. Jest to jednak rzadkie. Można go wykonać tylko raz i jest odpowiedni tylko dla osób z bólem na jednej stronie głowy.
Procedury chirurgiczne obejmują:
- Chirurgia konwencjonalna: chirurg wyciął część nerwu trójdzielnego, który służy obszarowi z tyłu i wokół oka. Istnieje ryzyko uszkodzenia oka.
- Wstrzyknięcie gliceryny: Glicerol jest wstrzykiwany do nerwów twarzy. To skuteczne leczenie jest bezpieczniejsze niż inne zabiegi chirurgiczne.
Możliwe przyszłe zabiegi
Trwają badania nad kilkoma nowymi opcjami leczenia.
Stomatolityczna stymulacja nerwu: Wszczepione jest małe urządzenie na nerw łokciowy. Wysyła impulsy za pomocą elektrod. Wydaje się być dobrze tolerowany i bezpieczny w użyciu.
Głęboka stymulacja mózgu: wymagałoby to implantacji stymulatora w podwzgórzu, który wydaje się być powiązany z czasem występowania klasterowych bólów głowy. To zmieniłoby elektryczne impulsy w mózgu.
Zabiegi ukierunkowane podwzgórze są uważane przez niektórych badaczy za najbardziej prawdopodobne, aby odnieść sukces, a głęboka stymulacja mózgu została opisana jako «obecnie najbardziej atrakcyjną opcją» dla pacjentów, którzy nie reagują na inne leki.
Konieczne są jednak dalsze badania w celu potwierdzenia jego bezpieczeństwa i skuteczności.
Leczenie prewencyjne
Większość osób z klasterowymi bólami głowy przyjmuje krótko- i długoterminowe leki. Kiedy kończy się każdy okres klastrów, krótkoterminowe terapie kończą się, ale długoterminowe mogą być kontynuowane.
Jeśli ataki występują często lub jeśli trwają ponad 3 tygodnie, zaleca się leczenie zapobiegawcze. Osoba podejmie leczenie w momencie, gdy pojawią się bóle głowy i będzie kontynuowana aż do zakończenia bólu głowy.
Leki krótkoterminowe
Są one podejmowane do momentu, aż jeden z długoterminowych leków zacznie działać.
Przykłady obejmują:
- Kortykosteroidy: te sterydy, takie jak prednizon, hamują stany zapalne. Są szybko działającym lekiem zapobiegawczym, który może pomóc osobom z nowymi objawami lub pacjentom, którzy mają długie okresy remisji i krótkie okresy klastra.
- Ergotamina (Ergomar): Tymczasowo zwęża naczynia krwionośne w całym ciele. Jest przyjmowany w nocy przed pójściem spać, pod językiem lub jako czopek doodbytniczy. Ergotaminy nie można zażywać z tryptanami. Nie należy go stosować przez dłuższy czas lub jeśli osoba ma słabe krążenie.
- Znieczulenie nerwu potylicznego: wstrzyknięty środek znieczulający może odrąbać ten nerw, który znajduje się z tyłu głowy. W rezultacie komunikaty o bólu, które przemieszczają się wzdłuż ścieżki nerwowej, są zablokowane. Leczenie zostaje przerwane, gdy tylko długoterminowe leki prewencyjne zaczną działać.
Leki długoterminowe
Długoterminowe leki są przyjmowane przez cały okres klastra. Niektórzy ludzie mogą potrzebować więcej niż jednego długotrwałego leczenia.
- Blokery kanału wapniowego, takie jak werapamil (Calan, Verelan): są pobierane w okresie klastra, a następnie stopniowo zwężane, chociaż niektóre osoby mogą potrzebować ich używać długoterminowo. Działania niepożądane obejmują zaparcia, nudności, zmęczenie, obrzęk kostek, niskie ciśnienie krwi (niedociśnienie) i zawroty głowy. Jeśli dawka zostanie zwiększona, konieczne będzie regularne monitorowanie pracy serca.
- Węglan litu, na przykład lit (Lithobid, Eskalith): stosowany w leczeniu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, jest także skuteczny w zapobieganiu chronicznym klasterowym bólom głowy. Efekty uboczne obejmują zwiększone oddawanie moczu, biegunkę i drżenie. Nasilenie działań niepożądanych zwykle wiąże się z dawką, którą lekarz może zmienić. Regularne badania krwi sprawdzą ewentualne uszkodzenie nerek.
- Leki przeciwpadaczkowe, takie jak diwalproeks (Depakote) i topiramat (Topamax), są także skutecznymi długotrwałymi metodami leczenia klasterowych bólów głowy.
Objawy
Objawy obejmują intensywny ból, który rozpoczyna się szybko, zwykle bez ostrzeżenia. Ból jest ciągły, a nie pulsujący. Został opisany jako kłujący, ostry, palący i przenikający.
Często zaczyna się wokół oka, a następnie może promieniować na inne części głowy, w tym twarz, szyję i ramiona. Ból może występować w świątyni lub w policzku. Pozostaje po jednej stronie głowy.
Mogą również być:
- niepokój
- zaczerwienienie, obrzęk, podlewanie w oku po stronie bólu
- duszny, zablokowany lub cieknący nos po stronie bólu
- blada skóra
- potliwość twarzy
- mały rozmiar źrenicy
- opadanie powieki po stronie bólu
Ból może obudzić osobę w nocy i może pojawić się o tej samej porze każdej nocy.
Osoba może przechadzać się w trakcie epizodów bólu, nie mogąc długo pozostać nieruchomo. Jeśli usiądą, wielu może kołysać się tam iz powrotem, próbując złagodzić dyskomfort.
Każda grupa może trwać od 15 minut do kilku godzin, ale zwykle nie dłużej niż godzinę. Każdego dnia może występować od jednego do trzech klastrów.
Po ataku ból zniknie, ale osoba może czuć się bardzo zmęczona.
Przyczyny
Nie jest jasne, dlaczego dokładnie występują bóle klasterowe.
Badania wykazały, że podczas ataku w podwzgórzu występuje większa aktywność, obszar mózgu kontrolujący temperaturę ciała, głód i pragnienie.
Być może ten obszar mózgu uwalnia substancje chemiczne, które powodują poszerzenie naczyń krwionośnych, co powoduje większy przepływ krwi do mózgu. Może to powodować bóle głowy.
Dlaczego tak się stało, jest tajemnicą, ale prawdą jest, że alkohol, nagły wzrost temperatury lub ćwiczenia w czasie upałów mogą powodować ataki.
Cykliczna natura klasterowych bólów głowy sugeruje, że mogą one być powiązane z zegarem biologicznym, który znajduje się w podwzgórzu.
Naukowcy odkryli, że ludzie, którzy mają klasterowe bóle głowy często mają niezwykłe poziomy melatoniny i kortyzolu podczas ataku.
Oprócz alkoholu, klasterowe bóle głowy nie są związane z konsumpcją jakiejkolwiek żywności i nie są związane ze stresem psychicznym lub niepokojem. Alkohol działa tylko jako wyzwalacz, jeśli osoba znajduje się w środku okresu klastra.
Może istnieć związek pomiędzy klasterowymi bólami głowy i niektórymi lekami, takimi jak nitrogliceryna, który jest stosowany w leczeniu chorób serca.
W krajach północnych ataki częściej występują jesienią i wiosną. Ekstremalne wahania temperatury mogą wywołać epizod podczas ataku. Zmiana temperatury często wiąże się z gwałtownym wzrostem temperatury ciała.
Naturalne traktowanie
Ponieważ przyczyny występowania klasterowych bólów głowy pozostają niejasne, nie ma sprawdzonych środków w zakresie stylu życia, aby zapobiegać im.
Następujące czynniki mogą pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia bólu głowy:
- Unikanie alkoholu: w chwilach, gdy występują bóle głowy, powstrzymywanie się od alkoholu może pomóc zmniejszyć liczbę bólów głowy.
- Unikanie niektórych leków: wziewna nitrogliceryna powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych lub ich powiększenie i jest powiązana z atakami klastra bólu głowy.
- Unikanie ćwiczeń podczas upałów: To może wywołać bóle głowy klastra.
- Utrzymywanie regularnej temperatury ciała: Nagły wzrost temperatury ciała może wywołać ból głowy u osób podatnych.
- Rzucenie palenia lub unikanie palenia: Znacznie wyższy odsetek osób z klasterowym bólem głowy to palacze w porównaniu z resztą populacji. Chociaż nie udowodniono, rzucenie palenia może pomóc.
- Utrzymuj regularny schemat snu: Bóle głowy klastra związane są ze zmianami w rutynowym trybie uśpienia.
Od 10 do 20 procent ludzi wykazuje oporność na leki, które są zwykle stosowane w leczeniu klasterowych bólów głowy.
Mogą odetchnąć z następujących rzeczy:
- Melatonina może pomóc w leczeniu ataków, które występują w nocy.
- Kapsaicyna zastosowana wewnątrz nosa może pomóc zmniejszyć ciężkość i częstotliwość bólów głowy.
Jednak badania nie potwierdziły ich skuteczności.
Bóle głowy klastra mogą powodować zakłócenia codziennej rutyny, a to może prowadzić do stresu i depresji. Doradca może pomóc w opracowaniu strategii radzenia sobie.
Bóle głowy klastra czy migrena?
Bóle głowy klastra i migreny są zarówno ciężkimi postaciami bólu głowy, ale są różne i wymagają innego leczenia.
Przed migreną osoba często doświadcza «aury» lub zaburzeń wzrokowych, w tym migających świateł lub linii zygzakowatych. Migrena może trwać do 72 godzin i często obejmuje nudności, wymioty i wrażliwość na światło.
Ból głowy klastra zaczyna się i kończy nagle i trwa krócej. Często ma zatory, łzawienie oczu i katar. Zwykle dotyczy tylko jednej strony głowy, a oko, które podlewa, po tej samej stronie.
Osoba z migreną woli położyć się podczas ataku, ale ludzie z klasterowymi bólami głowy mówią, że leżenie pogarsza ból.
Wyczucie czasu
Okres klastrowania zwykle trwa od 1 do 12 tygodni. Często zaczynają się w podobnych momentach kalendarzowych, zwłaszcza wiosną lub jesienią.
Epizodyczne klasterowe bóle głowy: seria palących bólów głowy trwa około 1 tygodnia, a następnie 6 do 12 miesięcy remisji, bez bólu. Następnie tydzień się powtarza.
Chroniczne bóle głowy klastra: okres klastra może utrzymywać się przez kilka miesięcy, rok lub dłużej. Okresy remisji są krótkie, trwające może miesiąc.
Okres klastra może składać się z:
- codzienne zdarzenia, z objawami pojawiającymi się kilka razy dziennie
- jeden atak, trwający od 15 minut do 3 godzin
- ataki, które występują w tym samym czasie każdego dnia
- ataki, które są bardziej prawdopodobne w nocy
Czynniki ryzyka
Czynniki ryzyka wystąpienia bólu głowy klastra obejmują:
- Płeć: Około 60 procent osób, które mają te bóle głowy, to mężczyźni.
- Wiek: większość klasterowych bólów głowy rozpoczyna się po ukończeniu 20 lat.
- Pochodzenie etniczne: Bóle głowy klastra są dwa razy częściej spotykane wśród ludzi z afrykańskiego pochodzenia.
- Palenie: Większość mężczyzn z klasterowymi bólami głowy jest palaczami.
- Zużycie alkoholu: Alkohol wydaje się być kluczowym czynnikiem wyzwalającym w okresie klastra, ale nie w czasie remisji.
- Genetyka: jeśli bliski członek rodziny ma klasterowe bóle głowy, istnieje większa szansa na ich posiadanie.
Każdy, kto ma regularne bóle głowy, powinien zgłosić się do lekarza. Leczenie często łagodzi objawy i może być konieczne wykluczenie wszelkich możliwych przyczyn.
Nowe badania i odkrycia dotyczące klasterowych bólów głowy
W ciągu ostatnich lat badania nad klasterowymi bólami głowy znacząco przyspieszyły, co przyniosło nowe nadzieje dla pacjentów. Ostatnie prace wskazują, że neuroprzekaźniki takie jak CGRP (peptyd związany z genem kalcytoniny) odgrywają kluczową rolę w patofizjologii tych bólów. Nowe leki, takie jak przeciwciała monoklonalne przeciw CGRP, okazały się obiecujące w zmniejszaniu częstości ataków.
Dodatkowo, badania nad terapiami neuromodulacyjnymi, takimi jak stymulacja nerwu trójdzielnego, pokazują, że mogą one przynieść ulgę pacjentom, którzy nie reagują na tradycyjne leczenie. Warto również zwrócić uwagę na znaczenie stylu życia; regularna aktywność fizyczna oraz techniki relaksacyjne mogą pomóc w zmniejszeniu liczby ataków, jak i ich intensywności.
Obecne badania nad genetyką klasterowych bólów głowy sugerują, że może istnieć dziedziczna predyspozycja do tych schorzeń, co otwiera nowe ścieżki badań w kierunku lepszego zrozumienia tej choroby. W miarę jak nasza wiedza się rozwija, mamy nadzieję, że uda się opracować bardziej skuteczne terapie oraz programy prewencyjne.
