Refluks kwasu to stan, który występuje, gdy kwas żołądkowy przemieszcza się w górę do przełyku, co prowadzi do podrażnienia wyściółki tkanek. Efektem tego jest zgaga – palące uczucie w klatce piersiowej, które może być wyjątkowo nieprzyjemne.
Według American College of Gastroenterology, ponad 60 milionów Amerykanów doświadcza zgagi przynajmniej raz w miesiącu, a niektóre badania wskazują, że ponad 15 milionów osób odczuwa ją codziennie.
Zgaga występująca częściej niż dwa razy w tygodniu może prowadzić do rozpoznania choroby refluksowej przełyku (GERD), która, jeśli nie jest leczona, może powodować owrzodzenia i trwałe uszkodzenia przełyku. Co więcej, GERD zwiększa ryzyko wystąpienia raka przełyku.
Chociaż zgaga jest najczęstszym objawem refluksu żołądkowo-przełykowego, warto wiedzieć, że jednym z jego towarzyszy może być także przewlekły kaszel.
Refluks kwaśny a kaszel
Przewlekły kaszel definiuje się jako kaszel trwający 8 tygodni lub dłużej. Choć nie jest on typowym objawem refluksu kwaśnego, badania sugerują, że GERD jest odpowiedzialny za co najmniej 25% przypadków przewlekłego kaszlu. Inne analizy wskazują, że aż 40% osób z przewlekłym kaszlem może mieć GERD.
Warto zaznaczyć, że związek między refluksowym kaszlem a GERD nie oznacza, że refluks jest zawsze przyczyną tego objawu. Przewlekły kaszel to powszechny problem, a osoby mogą mieć oba te stany równocześnie.
Jak refluks prowadzi do kaszlu
W niektórych przypadkach przewlekły kaszel może być wywołany lub nasilać się przez refluks żołądkowy. Istnieją dwa główne mechanizmy, które mogą to wyjaśnić.
Pierwszy sugeruje, że kaszel jest reakcją odruchową wyzwalaną przez podnoszenie się kwasu żołądkowego do przełyku.
Drugi mechanizm zakłada, że refluks przemieszcza się powyżej przełyku i powoduje pojawienie się drobnych kropelek kwasu żołądkowego w gardle lub krtani. Tego rodzaju refluks określa się jako refluks gardłowo-gardłowy (LPR). LPR może prowadzić do kaszlu, który działa jako mechanizm obronny przeciwko drażniącemu działaniu refluksu.
LPR
LPR, znany również jako cichy refluks, to stan podobny do GERD, ale często objawiający się w inny sposób.
Kiedy kwas żołądkowy kontaktuje się z strunami głosowymi i gardłem, może powodować stany zapalne, które prowadzą do objawów takich jak:
- kaszel
- chrypka
- oczyszczanie gardła
- uczucie, że coś utknęło w gardle
Warto podkreślić, że niewielka ilość kwasu żołądkowego wystarczy, aby podrażnić gardło i krtań. Zaledwie 50% osób z LPR doświadcza zgagi.
Diagnoza
Aby zdiagnozować GERD i związany z nim przewlekły kaszel, lekarze przeprowadzają dokładny wywiad medyczny oraz oceniają objawy pacjenta. Diagnoza przewlekłego kaszlu u osób z LPR bez zgagi może być bardziej skomplikowana.
Warto pamiętać, że w 75% przypadków kaszel wywołany przez GERD może występować bez typowych objawów żołądkowo-jelitowych.
Najskuteczniejszą metodą diagnozowania GERD jest monitorowanie pH. Test ten jest jednak rzadziej stosowany niż ocena objawów i historii choroby.
24-godzinne badanie pH polega na umieszczeniu sondy przez nos do przełyku w celu pomiaru poziomu pH. Dostępny jest również test pH Bravo, w którym mała kapsułka umieszczana jest w przełyku podczas endoskopii na określony czas.
Lekarz może również zalecić pacjentowi stosowanie inhibitorów pompy protonowej (PPI), które są lekami stosowanymi w leczeniu GERD. Poprawa objawów kaszlu podczas ich stosowania może sugerować, że kaszel jest powiązany z refluksem kwasu.
Leczenie i zapobieganie
Leczenie przewlekłego kaszlu spowodowanego refluksem koncentruje się na zmniejszeniu refluksu, który prowadzi do lub zaostrza kaszel. Często można to osiągnąć za pomocą leków.
Zmiany stylu życia oraz modyfikacje diety są również skuteczne, szczególnie u osób z łagodnymi lub umiarkowanymi objawami. W przypadku cięższych przypadków refluksu, lekarze mogą rozważyć interwencję chirurgiczną.
Zmiany stylu życia
Osoby z przewlekłym kaszlem wywołanym refluksem kwaśnym mogą rozważyć wprowadzenie poniższych zmian w stylu życia, aby złagodzić objawy:
- Utrzymywanie zdrowego wskaźnika masy ciała (BMI): Może to pomóc w zmniejszeniu nacisku na żołądek, co z kolei zmniejsza ilość kwasu żołądkowego przenikającego do przełyku.
- Noszenie luźnej odzieży: Zmniejsza to nacisk na żołądek.
- Rzucenie palenia: Palacze są bardziej narażeni na rozwój choroby refluksowej.
- Jedzenie powoli i unikanie przejadania się: Duże posiłki mogą osłabić dolny zwieracz przełyku (LES), co zwiększa ryzyko refluksu.
- Unikanie leżenia po posiłku: Zaleca się odczekanie około 3 godzin przed położeniem się po jedzeniu.
- Podnoszenie głowy łóżka: Osoby z nocnym refluksem mogą spróbować podnieść górną część łóżka, aby zmniejszyć ilość kwasu, który zalewa przełyk.
Zmiany w diecie
Niektóre pokarmy i napoje mogą wywoływać refluks. Najczęściej wymieniane to:
- alkohol
- kofeina
- czekolada
- cytrusy
- smażone jedzenie
- czosnek
- żywność o wysokiej zawartości tłuszczu
- mięta
- cebula
- pikantne potrawy
- pomidory i produkty na ich bazie
Wyzwalacze mogą różnić się w zależności od osoby, dlatego prowadzenie dziennika żywieniowego oraz objawów może być pomocne w identyfikacji pokarmów, które wywołują dolegliwości.
Lek
Do najpopularniejszych leków na receptę oraz bez recepty stosowanych w przypadku refluksu żołądkowego i związanych z tym objawów należą:
- Leki zobojętniające kwas: Wiele z nich dostępnych jest bez recepty. Soda oczyszczona to powszechny środek zobojętniający, który można znaleźć w każdym domu.
- Blokery receptorów H-2: Działają przez 12 godzin, zmniejszając produkcję kwasu w dolnej części żołądka. Są dostępne zarówno na receptę, jak i bez recepty.
- PPI: Są silniejsze niż blokery receptorów H-2 i działają poprzez dłuższe blokowanie produkcji kwasu, co pozwala na regenerację tkanek przełyku. Również dostępne zarówno na receptę, jak i bez recepty.
Chirurgia
Większość pacjentów z GERD i refluksem kwaśnym reaguje na zmiany w stylu życia, leki, lub na ich kombinację.
W cięższych przypadkach mogą być wymagane interwencje chirurgiczne. Do dostępnych operacji należy m.in. dokręcanie LES lub wstawianie urządzenia magnetycznego, które wspomaga funkcję LES.
Inne przyczyny przewlekłego kaszlu
Przewlekły kaszel może mieć wiele przyczyn. Niektóre badania wskazują, że istnieje ponad 20 różnych czynników, a w 62% przypadków można zidentyfikować więcej niż jedną przyczynę.
Najczęstsze przyczyny to:
- astma
- infekcje dróg oddechowych
- przewlekłe zapalenie oskrzeli
- kroplówka tylna
- używanie tytoniu
- niektóre leki, takie jak inhibitory ACE
Kiedy skonsultować się z lekarzem
Jeśli kaszel utrzymuje się przez 3 tygodnie bez poprawy, skonsultuj się z lekarzem.
Warto odwiedzić lekarza, gdy kaszel jest silny, nasila się, towarzyszy mu krew w plwocinie lub ból w klatce piersiowej, lub występują trudności w oddychaniu.
Kaszel związany z innymi objawami refluksu kwaśnego lub LPR również wymaga oceny przez specjalistę.
Nowe badania i odkrycia (2024)
W 2024 roku przeprowadzono szereg badań, które rzuciły nowe światło na związek między refluksem kwaśnym a przewlekłym kaszlem. Badania pokazują, że zmiany w florze bakteryjnej jelit mogą wpływać na nasilenie objawów refluksu, co w konsekwencji może prowadzić do zwiększonego ryzyka wystąpienia przewlekłego kaszlu.
Warto również zauważyć, że nowe terapie, takie jak probiotyki, wykazują obiecujące wyniki w łagodzeniu objawów refluksu i związanych z nim dolegliwości. W badaniach klinicznych wykazano, że pacjenci, którzy stosowali probiotyki, doświadczali znacznej poprawy w zakresie objawów takich jak kaszel czy zgaga.
Ponadto, w 2024 roku zwrócono uwagę na znaczenie diety w zarządzaniu refluksem. Badania sugerują, że dieta bogata w błonnik oraz ograniczenie tłuszczów nasyconych mogą znacząco wpłynąć na objawy refluksu oraz towarzyszący mu kaszel.
