Hiposmia to termin medyczny oznaczający przynajmniej częściową utratę zmysłu węchu. Ten stan może być zarówno niepokojący, jak i niebezpieczny, gdy się pojawi.
Szacuje się, że około 2 miliony ludzi, czyli 12 procent dorosłych w Stanach Zjednoczonych, doświadcza hiposmii oraz innych zaburzeń, które wpływają na ich zdolność do odczuwania smaku i węchu.
Kiedy myślimy o smaku potraw, mamy na myśli połączenie różnych wrażeń, z których tylko niektóre pochodzą z języka i kubków smakowych.
Zmysł węchu odgrywa kluczową rolę w postrzeganiu smaku żywności, co wielu ludzi odkrywa, gdy przechodzi przez infekcję górnych dróg oddechowych, przez co jedzenie wydaje się bezsmakowe. W związku z tym, osoby z hiposmią często mylnie sądzą, że ich problemy związane są z smakiem, podczas gdy tak naprawdę dotyczą one jedynie zmysłu węchu.
Przyczyny
Utrata zdolności do węchu może mieć różne przyczyny. Oto niektóre z nich:
- alergie
- urazy głowy
- infekcje, takie jak grypa
- polipy nosowe
- odchylona przegroda nosowa
Przewlekłe problemy z zatokami, w tym przewlekłe zapalenie zatok, również mogą prowadzić do zmniejszenia węchu. Kiedy zatoki pozostają zablokowane i wypełnione śluzem przez dłuższy czas, może to uszkodzić komórki odpowiedzialne za odbieranie zapachów.
Specjaliści od schorzeń nosa twierdzą, że zmniejszenie stanu zapalnego może prowadzić do poprawy węchu.
Co najmniej 250 różnych leków wpływa również na poczucie smaku lub zapachu, a niektóre z nich mogą powodować hiposmię. Należą do nich:
- antybiotyki, takie jak ampicylina i tetracyklina
- leki przeciwdepresyjne, na przykład amitryptylina
- leki przeciwhistaminowe, takie jak loratadyna
Inne czynniki, które mogą powodować hiposmię, to długotrwałe narażenie na niektóre chemikalia, palenie tytoniu oraz używanie narkotyków rekreacyjnych, takich jak kokaina.
Wiek to kolejny istotny czynnik wpływający na częściową utratę zmysłu węchu. Według Amerykańskiej Akademii Otolaryngologii – Chirurgii Głowy i Szyi, węch jest najlepszy w wieku od 30 do 60 lat. Po tym okresie następuje jego stopniowy spadek. Dlatego u osób starszych hiposmia jest powszechna, dotykając 39 procent osób powyżej 80 roku życia.
Powiązane warunki
Hiposmia może być również symptomem innych problemów zdrowotnych, w tym:
- Choroba Parkinsona
- stwardnienie rozsiane (SM)
- Choroba Alzheimera
- otyłość
- cukrzyca typu 1
- wysokie ciśnienie krwi
- niedożywienie
Większość osób z hiposmią nigdy nie rozwinie choroby Parkinsona, jednak większość osób z tą chorobą doświadcza utraty zdolności zapachu.
Związek między hiposmią a chorobą Parkinsona sugeruje, że test na obniżenie węchu może potencjalnie prowadzić do wcześniejszej diagnozy tej choroby.
W przypadku jednej z bardziej powszechnych postaci otępienia w Stanach Zjednoczonych, badania również koncentrują się na możliwości wykorzystania testów zapachowych do wczesnej diagnozy.
Stwardnienie rozsiane to kolejny stan powiązany z hiposmią. Badania przeprowadzone na osobach z SM wykazały, że 40 procent uczestników miało przynajmniej częściową utratę węchu. Im większe były ich upośledzenia związane z SM, tym trudniej było im identyfikować określone zapachy.
Dodatkowo, wiele badań wskazało, że osoby z cukrzycą typu 1 mogą mieć trudności z wykrywaniem i odróżnianiem zapachów. Im bardziej nasilone były objawy neuropatii obwodowej, tym większe problemy z węchem.
Chociaż nowotwory głowy i szyi nie wpływają bezpośrednio na zmysł węchu, leczenie napromienianiem w tych przypadkach może powodować pewien stopień hiposmii.
Postęp
Hiposmio często ustępuje samoistnie, szczególnie jeśli jest spowodowane sezonowymi alergiami lub infekcją dróg oddechowych. Osoba, która zauważa obniżony węch podczas przeziębienia, zazwyczaj wraca do normalności po kilku dniach lub tygodniach po wyzdrowieniu.
Gdy hiposmia jest wynikiem urazu głowy lub poważnego stanu zapalnego komórek odpowiedzialnych za węch, całkowite wyleczenie może być niemożliwe, nawet po operacji.
Jednakże niektóre leki i terapia węchowa wykazały skuteczność w poprawie stanu osób z hiposmią.
Czym jest anosmia?
Anosmia to termin medyczny oznaczający całkowitą utratę zmysłu węchu.
Niektórzy ludzie rodzą się z tym stanem, co nazywane jest anosmią wrodzoną. Najczęściej jednak jest to skutkiem urazów głowy lub problemów z kanałami nosowymi, w tym przewlekłymi chorobami zapalnymi nosa lub zatok oraz ciężkimi infekcjami wirusowymi górnych dróg oddechowych.
Według Fundacji Anosmia, aż 22% przypadków anosmii ma charakter idiopatyczny, co oznacza, że nie można znaleźć przyczyny utraty zdolności zapachowej.
Kiedy zobaczyć specjalistę
Ludzie posiadają zaskakująco wyrafinowany zmysł węchu, zdolny do wykrywania od 10 000 do 100 miliardów różnych zapachów. Te informacje sensoryczne odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu jakości życia oraz bezpieczeństwa fizycznego.
Aromaty przyciągają nas do jedzenia, podczas gdy nieprzyjemne zapachy ostrzegają przed zagrożeniami, takimi jak ogień, toksyczne substancje chemiczne czy zepsute jedzenie.
Zapachy tworzą również silne połączenia z ludźmi i miejscami, na przykład przywołując wspomnienia z wakacji nad morzem czy ze wsi.
Kiedy hiposmia ogranicza te zdolności, osoba powinna natychmiast poszukać pomocy, aby uniknąć izolacji i zagrożeń dla swojego zdrowia fizycznego.
Jeśli zauważysz spadek zdolności do węchu, koniecznie udaj się do specjalisty, szczególnie jeśli hiposmia pojawia się nagle i jest wyraźna.
Utrata węchu często reaguje dobrze na leczenie, zwłaszcza gdy zostanie podjęte wkrótce po wystąpieniu problemu.
Leczenie
Rozpoznanie i leczenie hiposmii zazwyczaj rozpoczyna się od badania fizykalnego oraz analizy historii medycznej pacjenta, zwłaszcza dotyczącej problemów z górnymi drogami oddechowymi. Lekarz dokładnie przyjrzy się kanałom nosowym, zatokom i otaczającym je strukturom.
W przypadku potrzeby uzyskania dokładniejszych obrazów, specjalista z zakresu otolaryngologii może przeprowadzić endoskopię nosa, polegającą na wprowadzeniu cienkiej rurki z kamerą do nosa pacjenta, aby zbadać jamę nosową i zatokową.
Lekarz będzie poszukiwał objawów obrzęku, krwawienia, ropy oraz ewentualnych guzów nowotworowych. Ponadto, sprawdzi inne fizyczne blokady, takie jak polipy czy odchylona przegroda nosowa, które mogą być odpowiedzialne za utratę zapachu.
Jeśli wyniki tych testów będą negatywne, można wykonać skanowanie MRI, aby zidentyfikować problemy w obszarach związanych z węchem oraz w mózgu.
Testy zapachowe, takie jak «Sniffin’ Sticks», pomagają lekarzom określić, czy pacjent ma anosmię lub hiposmię. W przypadku hiposmii testy te zmierzą stopień utraty węchu.
Ogólnie rzecz biorąc, leczenie hiposmii obejmuje leki oraz zabiegi chirurgiczne. Operacja może być skuteczna, gdy przyczyną utraty zapachu są polipy nosa, odchylona przegroda lub inne problemy, które można usunąć.
Leki, takie jak sterydy i leki przeciwhistaminowe, mogą być stosowane w celu złagodzenia stanu zapalnego, gdy hiposmia jest spowodowana alergiami lub infekcjami dróg oddechowych.
Osoby z hiposmią powinny dbać o to, aby ich obniżona zdolność węchowa nie prowadziła do dodatkowych problemów zdrowotnych i związanych z bezpieczeństwem.
Ważne jest, aby utrata węchu nie skutkowała niedożywieniem lub nadmiernym jedzeniem.
Osoby te powinny upewnić się, że czujniki dymu i gazu są zainstalowane w ich domach i są regularnie konserwowane. Aby zminimalizować ryzyko niewykrywania wycieków gazu, które najczęściej są wykrywane przez zapachy, warto rozważyć przejście na urządzenia elektryczne.
Należy również zachować ostrożność przy pracy z potencjalnie toksycznymi chemikaliami domowymi i regularnie sprawdzać daty ważności żywności.
Nowe badania i wnioski na rok 2024
W 2024 roku badania dotyczące hiposmii koncentrują się na roli neuroplastyczności w leczeniu tego schorzenia. Ostatnie doniesienia wskazują, że odpowiednie ćwiczenia węchowe mogą wspomagać regenerację neuronów odpowiedzialnych za węch, co otwiera nowe możliwości terapeutyczne dla pacjentów z hiposmią.
Dodatkowo, postępy w diagnostyce neuroobrazowej pozwalają na lepsze zrozumienie mechanizmów leżących u podstaw hiposmii, co może przyczynić się do opracowania bardziej precyzyjnych i skutecznych terapii.
Badania wskazują również na związek między hiposmią a zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja czy lęk, co podkreśla znaczenie holistycznego podejścia do pacjentów z tym schorzeniem. W przyszłości, lepsze zrozumienie tych powiązań może prowadzić do bardziej kompleksowych strategii leczenia.
