Dyslipidemię definiuje się jako poziom lipidów we krwi, który jest zbyt wysoki lub niski. Lipidy we krwi to substancje tłuszczowe, takie jak trójglicerydy i cholesterol.
Wiele osób osiąga zdrowy poziom lipidów poprzez spożywanie zbilansowanej diety i dbanie o styl życia. Jednak niektóre osoby wymagają leczenia, aby zapobiec dodatkowym problemom zdrowotnym.
Co to jest dyslipidemia?
Dyslipidemia występuje, gdy ktoś ma nieprawidłowy poziom lipidów we krwi. Chociaż termin ten opisuje szeroki zakres warunków, najczęstsze postacie dyslipidemii obejmują:
- wysoki poziom lipoprotein o małej gęstości (LDL) lub zły cholesterol,
- niski poziom lipoprotein o dużej gęstości (HDL) lub dobry cholesterol,
- wysokie poziomy trójglicerydów,
- wysoki poziom cholesterolu całkowitego, który odnosi się do wysokich poziomów LDL i triglicerydów.
Lipidy, czyli tłuszcze, są niezbędne do życia i dostarczają energii komórkom. Lipidy obejmują:
- Cholesterol LDL, uważany za zły, ponieważ może prowadzić do powstawania blaszek w naczyniach krwionośnych.
- HDL cholesterol, uważany za dobry, ponieważ wspomaga usuwanie LDL z krwi.
- Trójglicerydy, które gromadzą się, gdy kalorie nie są spalane na bieżąco, a zamiast tego są przechowywane w komórkach tłuszczowych.
Zdrowe poziomy lipidów we krwi różnią się naturalnie w zależności od osoby. Jednak osoby z wysokim poziomem LDL i triglicerydów, lub bardzo niskim poziomem HDL, mają wyższe ryzyko rozwoju miażdżycy.
Miażdżyca rozwija się, gdy w naczyniach krwionośnych gromadzą się twarde, tłuszczowe złogi zwane płytkami, co utrudnia przepływ krwi.
Z biegiem czasu płytki te mogą narastać, prowadząc do poważnych problemów z krążeniem, takich jak zawały serca i udary mózgu.
Objawy
W większości przypadków osoby z dyslipidemią nie zdają sobie sprawy z jej istnienia, zwłaszcza gdy nie jest ona poważna. Lekarz zwykle diagnozuje dyslipidemię podczas rutynowego badania krwi lub testu na inny stan zdrowia.
Ciężka lub nieleczona dyslipidemia może prowadzić do innych schorzeń, w tym choroby wieńcowej (CAD) i choroby tętnic obwodowych (PAD).
Zarówno CAD, jak i PAD mogą powodować poważne komplikacje zdrowotne, takie jak zawały serca i udary. Typowe objawy tych stanów to:
- ból nóg, szczególnie podczas chodzenia lub stania,
- ból w klatce piersiowej,
- ucisk lub duszność w klatce piersiowej,
- ból, ucisk i ciśnienie w szyi, szczęce, ramionach i plecach,
- niestrawność i zgaga,
- problemy ze snem oraz wyczerpanie w ciągu dnia,
- zawroty głowy,
- palpitacje serca,
- zimne poty,
- wymioty i nudności,
- obrzęk nóg, kostek, stóp, żołądka i żył szyi,
- uczucie omdlenia.
Objawy te mogą nasilać się w wyniku aktywności lub stresu, a poprawiają się po odpoczynku.
Warto porozmawiać z lekarzem o bólu w klatce piersiowej, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu inne objawy.
Każdy, kto doświadcza silnego bólu w klatce piersiowej, zawrotów głowy, omdlenia lub problemów z oddychaniem, powinien natychmiast szukać pomocy medycznej.
Rodzaje i przyczyny
Dyslipidemię można podzielić na dwa rodzaje, w zależności od przyczyny:
Pierwotna dyslipidemia
Czynniki genetyczne powodują pierwotną dyslipidemię, która jest dziedziczona. Typowe przyczyny pierwotnej dyslipidemii to:
- Rodzinna hiperlipidemia złożona, rozwijająca się u nastolatków i młodych dorosłych, prowadząca do wysokiego poziomu cholesterolu.
- Hiperapobetalipoproteinemia rodzinna, mutacja w grupie lipoprotein LDL zwana apolipoproteinami.
- Rodzinna hipertrójglicerydemia, powodująca wysokie poziomy triglicerydów.
- Homozygotyczna rodzinna lub wielogenowa hipercholesterolemia, mutacja w receptorze LDL.
Wtórna dyslipidemia
Wtórna dyslipidemia jest spowodowana czynnikami stylu życia lub stanami medycznymi, które wpływają na poziomy lipidów we krwi w czasie.
Najczęstsze przyczyny wtórnej dyslipidemii to:
- otyłość, zwłaszcza nadwaga w okolicach talii,
- cukrzyca,
- niedoczynność tarczycy,
- uzależnienie od alkoholu,
- zespół policystycznych jajników,
- syndrom metaboliczny,
- nadmierne spożycie tłuszczów, szczególnie nasyconych i trans,
- zespół Cushinga,
- nieswoiste zapalenie jelit, potocznie zwane IBS,
- ciężkie infekcje, takie jak HIV,
- tętniak aorty brzusznej.
Czynniki ryzyka
Wiele czynników zwiększa ryzyko wystąpienia dyslipidemii i powiązanych stanów. Te czynniki ryzyka obejmują:
- otyłość,
- siedzący tryb życia,
- brak regularnych ćwiczeń,
- spożycie alkoholu,
- palenie tytoniu,
- używanie nielegalnych narkotyków,
- choroby przenoszone drogą płciową,
- cukrzyca typu 2,
- niedoczynność tarczycy,
- przewlekłe schorzenia nerek lub wątroby,
- problemy trawienne,
- wiek powyżej 45 lat,
- dieta bogata w tłuszcze nasycone i trans,
- rodzinne występowanie dyslipidemii,
- płeć żeńska, ponieważ kobiety mają wyższy poziom LDL po menopauzie.
Leczenie
Lekarz zazwyczaj koncentruje się na obniżaniu poziomu trójglicerydów i LDL u pacjenta. Leczenie może się różnić w zależności od przyczyny dyslipidemii oraz jej ciężkości.
Osobom o bardzo wysokim stężeniu cholesterolu całkowitego, wynoszącym co najmniej 200 miligramów na decylitr krwi, lekarze mogą przepisać jedno lub więcej leków modyfikujących poziom lipidów.
Wysoki poziom cholesterolu jest zazwyczaj leczony statynami, które zakłócają produkcję cholesterolu w wątrobie.
Jeśli statyny nie obniżą poziomu LDL i triglicerydów, lekarz może zalecić dodatkowe leki, w tym:
- ezetimibe,
- niacynę,
- fibraty,
- substancje wiążące kwasy żółciowe,
- ewolokumab i alirokumab,
- lomitapid i mipomersen.
Niektóre zmiany stylu życia oraz suplementy mogą pomóc w utrzymaniu zdrowego poziomu lipidów we krwi.
Naturalne metody obejmują:
- ograniczenie spożycia niezdrowych tłuszczów, takich jak czerwone mięso, pełnotłuste produkty mleczne, rafinowane węglowodany, czekolada, frytki i smażone potrawy,
- regularne ćwiczenia,
- utrzymywanie zdrowej masy ciała poprzez utratę wagi, jeśli to konieczne,
- ograniczenie lub unikanie alkoholu,
- rzucenie palenia i innych wyrobów tytoniowych,
- unikanie długiego siedzenia,
- zwiększenie spożycia zdrowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak te w orzechach, nasionach, roślinach strączkowych, rybach, pełnoziarnistych i oliwie z oliwek,
- przyjmowanie oleju omega-3, zarówno w formie płynnej, jak i kapsułek,
- spożywanie dużej ilości błonnika pokarmowego z całych owoców, warzyw i pełnoziarnistych,
- zapewnienie sobie co najmniej 6-8 godzin snu na noc,
- picie dużej ilości wody.
Perspektywy
Osoby z niewielką dyslipidemią zazwyczaj nie doświadczają żadnych objawów. Często radzą sobie z chorobą lub ją kontrolują, dostosowując styl życia.
Osoby z dyslipidemią powinny skontaktować się z lekarzem, jeśli wystąpią objawy związane z sercem lub krążeniem, w tym:
- bóle lub ucisk w klatce piersiowej,
- zawroty głowy,
- palpitacje serca,
- wyczerpanie,
- obrzęk kostek i stóp,
- problemy z oddychaniem,
- zimne poty,
- nudności i zgaga.
Osoby z ciężką dyslipidemią, szczególnie jeśli mają inne schorzenia, mogą potrzebować kontrolować poziom lipidów we krwi za pomocą leków, a także wprowadzać zmiany w stylu życia.
Aktualne badania i trendy w leczeniu dyslipidemii
W 2024 roku badania nad dyslipidemią koncentrują się na nowoczesnych terapiach, które mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów. Nowe leki, takie jak inhibitory PCSK9, pokazują obiecujące wyniki w obniżaniu poziomu LDL, a ich zastosowanie staje się coraz bardziej powszechne.
W ostatnich latach badania wykazały, że zmiany w diecie, takie jak zwiększone spożycie błonnika i obniżenie poziomu nasyconych tłuszczów, mogą przynieść znaczące korzyści w zarządzaniu dyslipidemią. Dodatkowo, badania kliniczne sugerują, że regularna aktywność fizyczna może nie tylko poprawić profil lipidowy, ale również zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Warto również zauważyć, że podejście holistyczne do pacjenta, które obejmuje nie tylko leczenie farmakologiczne, ale także wsparcie psychologiczne i edukację zdrowotną, staje się kluczowym elementem w walce z dyslipidemią.
Zrozumienie indywidualnych potrzeb pacjentów oraz dostosowywanie terapii do ich stylu życia i preferencji może znacząco wpłynąć na skuteczność leczenia oraz poprawę ogólnego stanu zdrowia.
