Zespół Aspergera to specyficzny rodzaj autyzmu. Charakteryzuje się trudnościami w interakcjach społecznych i komunikacji oraz pojawianiem się powtarzalnych lub restrykcyjnych wzorców zachowań.
Zespół Aspergera (AS) był wcześniej traktowany jako odrębna jednostka, jednak w 2013 roku został włączony do kategorii zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD) w Podręczniku diagnostyczno-statystycznym zaburzeń psychicznych 5 (DSM-5).
Osoby z zespołem Aspergera mają trudności w odczytywaniu sygnałów społecznych, co wpływa na ich zdolności komunikacyjne i nawiązywanie relacji z innymi. Te trudności mogą prowadzić do niepokoju i zamieszania w relacjach interpersonalnych.
Zespół Aspergera występuje z częstością od 0,03 do 4,84 na 1000 osób, przy czym mężczyźni są cztery razy częściej dotknięci tym zaburzeniem niż kobiety.
Szybkie fakty dotyczące zespołu Aspergera
Oto kilka kluczowych punktów dotyczących zespołu Aspergera. Więcej szczegółów i dodatkowe informacje znajdują się w głównym artykule.
- Zespół Aspergera (AS) to rodzaj zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD), które wpływa na komunikację i umiejętności socjalizacyjne.
- Dziecko z ZA może wykazywać oznaki zaburzenia w ciągu pierwszego roku życia.
- AS częściej dotyka mężczyzn niż kobiety.
- Objawy AS obejmują obsesyjne zainteresowania, formalną mowę, rytuały, izolację społeczną, opóźnienie w zdolnościach motorycznych, brak wyobraźni oraz trudności sensoryczne.
- Strategie nauczania mogą poprawić jakość życia osoby z ZA.
Objawy
Objawy AS są bardzo różnorodne. Wczesne objawy mogą się pojawić już w pierwszym roku życia. Należą do nich słabo skoordynowane umiejętności motoryczne, co prowadzi do niezdarności.
Wśród objawów znajdują się:
- Restrykcyjne i powtarzające się zainteresowania, np. stawanie się ekspertem w jednym temacie, z pominięciem innych. Zwykle obejmują one zbieranie, klasyfikowanie lub wystawianie różnych przedmiotów.
- Formalna lub odmienna mowa: brak rytmu lub intonacji, co może sprawiać, że mowa wydaje się płaska lub monotonna, a tempo może być niezwykle wolne lub szybkie.
- Procedury: osoby z ZA często mają ustalone reguły i rytuały, które pomagają im zmniejszyć zamieszanie. Niespodziewane zmiany w rutynie mogą wywołać lęk.
- Izolacja społeczna: słabe umiejętności społeczne oraz skłonność do rozmowy jedynie o swoich zainteresowaniach mogą prowadzić do wycofania się z relacji z innymi.
- Opóźnienia w rozwoju motorycznym: trudności w wykonywaniu precyzyjnych zadań, takich jak wiązanie sznurówek. Chód osoby może być sztywny lub sprężysty.
- Problemy z bliskością: trudności w określeniu, jak blisko powinny stać osoby rozmawiające.
- Problemy z interpretacją żartów, sarkazmu i ironii mogą prowadzić do frustracji.
- Trudności w wyobrażeniu sobie alternatywnych scenariuszy mogą wpływać na zdolności do angażowania się w gry fabularne.
Trudności te mogą nie być dostrzegane, dopóki wymagania otoczenia nie wzrosną. Czasem objawy stają się bardziej zauważalne w okresie dorastania lub wczesnej dorosłości.
Osoby z ZA mogą wykazywać wyjątkowe zdolności w dziedzinach takich jak matematyka, informatyka czy muzyka.
Leczenie
Dokładna diagnoza zespołu Aspergera może prowadzić do lepszego zrozumienia wyzwań, przed którymi stoi osoba oraz umożliwić dostęp do odpowiednich form wsparcia.
Różnorodne terapie mogą pomóc w dostosowaniu zachowań i poprawie wyników społecznych, a także w radzeniu sobie z lękiem, co może zmniejszyć ryzyko izolacji społecznej.
Szkolenie może obejmować:
- Umiejętności edukacyjne i akademickie: Dzieci z diagnozą AS mogą potrzebować wsparcia w zakresie organizacji notatek i zarządzania zadaniami domowymi.
- Zdobywanie umiejętności społecznych: osoby z AS mogą uczyć się strategii poprawiających interakcje społeczne, takie jak odczytywanie i reagowanie na sygnały społeczne.
- Szkolenie z zakresu komunikacji: terapia mowy i języka może pomóc w nauce prowadzenia rozmowy.
- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): pozwala na kontrolowanie emocji oraz redukcję obsesyjnych zainteresowań.
- Modyfikacja zachowań: wprowadza strategie wspierające pozytywne zachowania.
- Terapia zajęciowa lub fizyczna: pomaga w integrowaniu bodźców sensorycznych i poprawie koordynacji ruchowej.
- Leki: choć nie ma specyficznych leków na AS, farmakoterapia może być stosowana w celu łagodzenia objawów takich jak lęk.
- Medycyna niekonwencjonalna: pewne badania sugerują, że diety, takie jak dieta bezglutenowa oraz regularne spożywanie olejów rybnych, mogą przynosić korzyści w kontekście lęku i problemów poznawczych.
W przeglądzie badań nad alternatywnymi metodami leczenia ASD opublikowanym w 2015 roku, stwierdzono, że chociaż niektóre terapie, takie jak muzykoterapia czy akupunktura, mogą być pomocne, brak jest jednoznacznych dowodów na ich skuteczność.
Rola wspierania opiekunów
Rodzice i opiekunowie mogą korzystać z edukacji, która pomoże im lepiej zrozumieć zespół Aspergera.
Ucząc się skutecznych strategii, mogą lepiej wspierać osoby z ZA i minimalizować ich uczucie izolacji.
Osoby z ZA zazwyczaj lepiej radzą sobie z wprowadzaniem zmian, gdy są o tym wcześniej informowane. Wsparcie rodziny oraz bliskich może być kluczowe w procesie adaptacji do nowych sytuacji.
Jeśli rodzice zauważają objawy AS u swojego dziecka, istotne jest, aby skontaktowali się z nauczycielami, gdyż szkoły mogą oferować pomoc w nauce.
Choć podstawowe cechy AS pozostają przez całe życie, dodatkowe wsparcie może pomóc osobie maksymalizować swoje osiągnięcia i poprawić jakość życia.
Przyczyny
Dokładna przyczyna zespołu Aspergera nie jest jeszcze znana. Uważa się, że może być wynikiem interakcji czynników genetycznych i środowiskowych, które wpływają na rozwój mózgu.
Zespół Aspergera może występować w rodzinach, co sugeruje, że niektóre przypadki mogą mieć podłoże dziedziczne.
Niektórzy badacze wskazują, że czynniki środowiskowe we wczesnej ciąży mogą mieć wpływ na rozwój AS, chociaż nie zostało to jeszcze potwierdzone.
Badania obrazowe mózgu zidentyfikowały różnice strukturalne i funkcjonalne w mózgach osób z AS.
Komplikacje
Zespół Aspergera może prowadzić do różnych powikłań. Może być podstawowym stanem, który wywołuje inne problemy funkcjonalne, lub komplikacje mogą być związane z towarzyszącymi objawami.
Trudności sensoryczne: Osoby z ZA mogą mieć zaburzoną wrażliwość sensoryczną, co wpływa na ich postrzeganie dźwięków, światła, zapachów oraz tekstur.
Warunki towarzyszące: Dzieci z ZA są często bardzo aktywne, a w wieku dorosłym mogą rozwinąć stany lękowe lub depresję.
Inne stany związane z AS to:
- zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD)
- depresja, szczególnie w późniejszym życiu
- zaburzenia tikowe, takie jak zespół Tourette’a
- zaburzenia lękowe oraz obsesyjno-kompulsywne (OCD)
Diagnoza
Nie ma konkretnego testu diagnostycznego dla zespołu Aspergera.
Badania fizyczne, takie jak testy słuchu, analizy krwi czy zdjęcia rentgenowskie, mogą pomóc wykluczyć inne stany oraz ustalić, czy objawy są wynikiem zaburzeń fizycznych.
Wczesna diagnoza często bywa trudna z powodu różnorodności objawów, co sprawia, że dokładna diagnoza lub odpowiednie leczenie mogą nie być możliwe do osiągnięcia przed dorosłością.
Zespół diagnostyczny składa się zazwyczaj z pediatry oraz innych specjalistów, takich jak psycholog, a rodzice dostarczają informacji o objawach oraz obserwacjach ze strony nauczycieli.
W przypadku oceny dorosłych specjalista może poprosić bliskich o informacje dotyczące historii rozwoju chorego.
