Większość osób, u których zdiagnozowano raka prostaty, pragnie jak najszybciej poznać swoje perspektywy oraz plan leczenia. Wynik Gleasona odgrywa kluczową rolę w podejmowaniu decyzji dotyczących obu tych spraw.
Po zdiagnozowaniu raka prostaty lekarz wykonuje biopsję komórek rakowych w prostacie, a następnie wynik Gleasona jest stosowany do analizy wyników.
Wynik Gleasona jest również niezbędny do określenia, jak agresywny jest rak oraz jaki sposób leczenia będzie najkorzystniejszy.
Co to jest?
Wynik Gleasona to system ocen stworzony w 1960 roku przez patologa Donalda Gleasona.
Gleason zauważył, że komórki nowotworowe mogą przyjmować pięć różnych wzorów, przechodząc od normalnych komórek do komórek rakowych. Dlatego też opracował skalę ocen od 1 do 5.
Komórki ocenione na 1 lub 2 są uznawane za nowotwory o niskim stopniu złośliwości, ponieważ ich struktura jest zbliżona do normalnych komórek. Z kolei komórki o ocenie bliższej 5 są uważane za wysoko złośliwe, ponieważ mocno różnią się od komórek normalnych.
W jaki sposób opracowano wynik Gleasona?
Wynik Gleasona ustalany jest na podstawie analizy próbek tkanki pobranych podczas biopsji.
Podczas biopsji lekarz zbiera próbki z różnych obszarów gruczołu krokowego, ponieważ rak nie zawsze występuje w każdej części tego gruczołu.
Po zbadaniu próbek pod mikroskopem lekarz identyfikuje dwa obszary z największą liczbą komórek rakowych. Każdy z tych obszarów otrzymuje indywidualną ocenę od 1 do 5, które następnie sumuje się, tworząc tzw. sumę Gleasona.
W większości przypadków wynik Gleasona oparty jest na dwóch wyżej wymienionych obszarach, które zawierają przeważającą ilość tkanki nowotworowej.
Jednakże istnieją wyjątki od tej zasady. Gdy próbka biopsji ujawnia wiele komórek rakowych o wysokim stopniu złośliwości lub wykazuje różnorodność typów ocen, wynik Gleasona może być dostosowywany, aby lepiej odzwierciedlał agresywność nowotworu.
Wyniki: Co one oznaczają?
Gdy lekarz informuje pacjenta o wyniku Gleasona, może on wynosić od 2 do 10. Chociaż nie jest to regułą, wyższy wynik zazwyczaj wskazuje na bardziej agresywny nowotwór. Zazwyczaj niższe wyniki sugerują mniej agresywne nowotwory.
Wyniki często mieszczą się w przedziale od 6 do 10, ponieważ próbki biopsji z oceną 1 lub 2 rzadko są używane jako dominujące obszary nowotworu.
Wynik Gleasona równy 6 zazwyczaj stanowi najniższy możliwy wynik, a rak prostaty w tej kategorii opisywany jest jako dobrze zróżnicowany lub niski, co oznacza, że rozwija się i rozprzestrzenia powoli.
Wyniki w przedziale od 8 do 10 są określane jako słabo zróżnicowane lub wysokiej jakości. W takich przypadkach rak z reguły szybko rośnie i rozprzestrzenia się. Wyniki 9 i 10 są dwa razy bardziej skłonne do szybkiego wzrostu i rozprzestrzeniania się niż wynik 8.
W przypadku wyniku 7 punkty mogą przyjmować jedną z dwóch form:
- 3 + 4 = 7
- 4 + 3 = 7
To rozróżnienie wskazuje, jak agresywny jest guz. Wynik 3 + 4 zazwyczaj wiąże się z lepszym rokowaniem, natomiast wynik 4 + 3 często wiąże się z szybszym wzrostem i rozprzestrzenianiem się, choć mniej prawdopodobne jest, aby rozprzestrzenił się on bardziej niż wyniki 8.
W niektórych sytuacjach pacjent może otrzymać wiele wyników Gleasona, co jest wynikiem różnic w ocenach między próbami w obrębie tego samego guza lub między różnymi guzami. W takich przypadkach lekarz najczęściej stosuje najwyższy wynik jako wytyczną do dalszego leczenia.
Inne sposoby mierzenia raka prostaty
Skala Gleasona jest niezwykle istotna dla lekarzy, gdy podejmują decyzje dotyczące najlepszych opcji leczenia. Istnieją jednak także inne czynniki i grupy, które mogą wspierać ich w tym procesie.
Do dodatkowych czynników, które warto wziąć pod uwagę, należą:
- wyniki badania per rectum
- poziom PSA we krwi pacjenta
- wyniki badań obrazowych
- liczba próbek biopsji z obecnością raka
- czy rak rozprzestrzenił się poza prostatę
- procent tkanki w próbkach, która jest nowotworowa
- czy rak występuje po obu stronach prostaty
Niedawno naukowcy zidentyfikowali dodatkowe grupy, zwane grupami ocen, które pomagają rozwiązywać pewne problemy związane z systemem Gleasona.
Obecnie najniższy wynik Gleasona, który jest podawany, wynosi 6. W teorii zakres Gleasona wynosi jednak od 2 do 10.
Najniższy odnotowany wynik 6 może prowadzić niektóre osoby do myślenia, że ich rak znajduje się w połowie skali ocen, co sprawia, że są bardziej skłonni do niepokoju i pragną natychmiastowego leczenia.
Jak już wspomniano, wyniki Gleasona najczęściej dzielą się na trzy grupy: 6, 7 oraz 8-10.
Te grupy nie są całkowicie precyzyjne, ponieważ wynik 7 składa się z dwóch klas: 3 + 4 oraz 4 + 3. W tej grupie 4 + 3 oznacza gorsze rokowanie w porównaniu do 3 + 4.
Podobnie, wyniki Gleasona 9 lub 10 mają gorsze rokowanie niż 8 punktów Gleasona, mimo że mieszczą się w tej samej grupie.
Nowsze grupy są bardziej zrozumiałe dla pacjentów i oferują lepszą dokładność w zakresie rokowania oraz leczenia.
Poniżej przedstawiono podział na nowe grupy. Wynik 1 jest uważany za najlepszy, a wynik 5 za najgorszy.
- grupa zaszeregowania 1 = Gleason 6 (lub mniej)
- grupa 2: Gleason 3 + 4 = 7
- grupa 3 = Gleason 4 + 3 = 7
- grupa zaszeregowania 4 = Gleason 8
- grupa zaszeregowania 5 = Gleason 9-10
Wpływ na leczenie
Wynik Gleasona oraz podobne grupy wspierają lekarzy w przedstawieniu indywidualnej perspektywy oraz planu leczenia. Te informacje, wraz z innymi czynnikami, są następnie używane do ukierunkowania decyzji terapeutycznych.
W przypadku niższych wyników Gleasona leczenie może obejmować:
- aktywny nadzór, w którym wiek i ogólny stan zdrowia pacjenta pomagają ustalić, kiedy należy rozpocząć leczenie nowotworu
- radykalną prostatektomię w celu usunięcia prostaty
- radioterapię
W przypadku wyższych wyników Gleasona oraz bardziej zaawansowanych stadiów raka, leczenie może obejmować kombinację następujących czynników:
- radykalna prostatektomia
- brachyterapia
- promieniowanie wiązki zewnętrznej
- brachyterapia i promieniowanie wiązki zewnętrznej
- udział w badaniach klinicznych dotyczących nowoczesnych terapii
- aktywny nadzór
- chemoterapia
- terapia hormonalna
- interwencja operacyjna w celu łagodzenia objawów raka
Brachyterapia to forma radioterapii, w której promieniowanie jest dostarczane do prostaty poprzez umieszczenie małych radioaktywnych nasion bezpośrednio w tkance prostaty. Jest to również określane jako radioterapia wewnętrzna.
Promieniowanie wiązki zewnętrznej polega na użyciu maszyny, która emituje skoncentrowane promieniowanie na prostatę z zewnątrz ciała.
Pacjenci z rakiem prostaty powinni omówić swoje opcje leczenia ze specjalistą, aby wybrać najlepszą dla siebie strategię terapeutyczną.
Aktualne badania i nowinki w onkologii prostaty
W 2024 roku pojawiły się nowe badania dotyczące wyniku Gleasona, które rzucają nowe światło na metodologię oceny oraz rokowania pacjentów. Ostatnie analizy wskazują, że wprowadzenie nowoczesnych technik obrazowania, takich jak MRI, może poprawić dokładność lokalizacji i oceny nowotworu, co może wpłynąć na ostateczny wynik Gleasona i decyzje terapeutyczne.
Ponadto, badania kliniczne dotyczące immunoterapii oraz terapii celowanej pokazują obiecujące wyniki w leczeniu zaawansowanego raka prostaty, które mogą zmieniać tradycyjne podejścia do terapii.
Statystyki pokazują, że pacjenci z nowotworami o niskim wyniku Gleasona (6 i poniżej) mogą mieć lepsze rokowania, gdy zastosuje się aktywne monitorowanie, co stanowi alternatywę dla bardziej inwazyjnych procedur, jak chirurgia czy radioterapia. Takie podejście może ograniczyć niepotrzebne skutki uboczne leczenia i poprawić jakość życia pacjentów.
Dodatkowo, coraz więcej uwagi poświęca się wpływowi stylu życia, w tym diety i aktywności fizycznej, na rozwój raka prostaty. W badaniach stwierdzono, że zdrowa dieta bogata w owoce i warzywa oraz regularna aktywność fizyczna mogą przyczynić się do zmniejszenia ryzyka rozwoju tego nowotworu.
