Fobia jest rodzajem zaburzenia lękowego, które powoduje, że jednostka doświadcza skrajnego, irracjonalnego lęku przed sytuacją, żywym stworzeniem, miejscem lub przedmiotem.
Kiedy człowiek ma fobię, często kształtuje swoje życie, aby unikać tego, co uważa za niebezpieczne. Wyobrażona groźba jest większa niż jakiekolwiek rzeczywiste zagrożenie spowodowane przyczyną terroru.
Fobie są rozpoznawalnymi zaburzeniami psychicznymi.
Osoba ta doświadcza intensywnego stresu w obliczu źródła swojej fobii, co może prowadzić do uniemożliwienia normalnego funkcjonowania, a czasami prowadzi do ataków paniki.
W Stanach Zjednoczonych około 19 milionów ludzi ma fobie.
Szybkie fakty na temat fobii
- Fobie są bardziej poważne niż proste odczucia strachu i nie ograniczają się do obaw o określone wyzwalacze.
- Pomimo, że jednostki są świadome, że ich fobia jest irracjonalna, nie mogą kontrolować reakcji strachu.
- Objawy mogą obejmować pocenie się, bóle w klatce piersiowej oraz igły i szpilki.
- Leczenie może obejmować terapię i leczenie behawioralne.
- 19 milionów ludzi w Stanach Zjednoczonych ma fobię.
Czym jest fobia?
Fobia to wyolbrzymiony i irracjonalny strach.
Termin «fobia» jest często używany w odniesieniu do lęku przed jednym konkretnym wyzwalaczem. Istnieją jednak trzy rodzaje fobii uznane przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA). Obejmują one:
Specyficzna fobia: jest to intensywny, irracjonalny lęk przed konkretnym wyzwalaczem.
Fobia społeczna lub niepokój społeczny: jest to głęboki lęk przed publicznym upokorzeniem i osądzeniem przez innych w sytuacji społecznej. Idea dużych spotkań towarzyskich przeraża kogoś z niepokojem społecznym. To nie to samo co nieśmiałość.
Agorafobia: Jest to strach przed sytuacjami, w których trudno byłoby uciec, gdyby dana osoba doświadczała skrajnej paniki, na przykład podczas przebywania poza domem. Często jest źle rozumiana jako strach przed otwartymi przestrzeniami, ale może również odnosić się do ograniczonej przestrzeni, takiej jak winda lub transport publiczny. Osoby z agorafobią mają zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu lęku napadowego.
Specyficzne fobie są znane jako proste fobie, ponieważ mogą być powiązane z możliwą do zidentyfikowania przyczyną, która może nie często występować w życiu codziennym danej osoby, na przykład wężów. Nie mają zatem większego wpływu na codzienne życie.
Lęk społeczny i agorafobia są znane jako złożone fobie, ponieważ ich wyzwalacze są mniej rozpoznawalne. Ludzie ze złożonymi fobiami mogą również mieć trudności z unikaniem wyzwalaczy, takich jak wychodzenie z domu lub przebywanie w dużym tłumie.
Fobia staje się rozpoznawalna, gdy dana osoba zaczyna organizować swoje życie, omijając przyczynę swojego lęku. Jest ostrzejsza niż zwykła reakcja na strach. Ludzie z fobią mają przytłaczającą potrzebę uniknięcia wszystkiego, co wywoła ich niepokój.
Objawy
Osoba z fobią odczuje następujące objawy, które są powszechne w większości fobii:
- uczucie niekontrolowanego lęku, gdy jest wystawione na źródło strachu
- poczucie, że za wszelką cenę należy unikać źródła tego strachu
- niemożność poprawnego funkcjonowania po wystawieniu na bodziec
- uznanie, że strach jest irracjonalny, nierozsądny i przesadny, w połączeniu z niemożnością kontrolowania uczuć
Osoba może doświadczyć uczucia paniki i intensywnego lęku, gdy jest narażona na przedmiot swojej fobii. Fizyczne skutki tych odczuć mogą obejmować:
- wyzysk
- nienormalne oddychanie
- przyspieszone bicie serca
- drżenie
- uderzenia gorąca lub dreszcze
- uczucie zadławienia
- bóle lub ucisk w klatce piersiowej
- motyle w brzuchu
- mrowienie
- suchość w ustach
- zamieszanie i dezorientacja
- nudności
- zawroty głowy
- bóle głowy
Uczucie niepokoju można wytworzyć po prostu przez myślenie o przedmiocie fobii. U młodszych dzieci rodzice mogą zauważyć, że płaczą, stają się bardzo przywiązane lub próbują ukryć się za nogami rodzica lub innego obiektu. Mogą również rzucać napady złości, aby pokazać swoje cierpienie.
Złożone fobie
Złożona fobia znacznie bardziej wpływa na samopoczucie osoby niż specyficzna fobia.
Na przykład ci, którzy doświadczają agorafobii, mogą również mieć wiele innych fobii, które są ze sobą połączone, takich jak monofobia (lęk przed pozostawieniem samym sobie) czy klaustrofobia (lęk przed uczuciem uwięzienia w zamkniętych przestrzeniach).
W ciężkich przypadkach osoba z agorafobią rzadko opuszcza dom.
Rodzaje
Najczęstsze fobie specyficzne w Stanach Zjednoczonych obejmują:
- Claustrophobia: Strach przed byciem w ciasnych, zamkniętych przestrzeniach
- Aerofobia: Strach przed lataniem
- Arachnofobia: Strach przed pająkami
- Napęd fobii: Strach przed prowadzeniem samochodu
- Emetofobia: Lęk przed wymiotami
- Erytrofobia: Obawa przed rumieńcem
- Hipochondria: Obawa przed zachorowaniem
- Zoofobia: Lęk przed zwierzętami
- Aquaphobia: Strach przed wodą
- Acrophobia: Lęk wysokości
- Krew, obrażenia i zastrzyk (BII) fobia: Obawa przed urazami z udziałem krwi
- Escalaphobia: Strach przed ruchomymi schodami
- Tunelowa fobia: Strach przed tunelami
Nie są to jedyne specyficzne fobie. Ludzie mogą rozwinąć fobię niemal wszystkiego. Wraz ze zmianą społeczeństwa lista potencjalnych fobii ulega zmianie. Na przykład, nomofobia to strach przed byciem bez telefonu komórkowego lub komputera.
Jak opisano w jednym z artykułów, jest to «patologiczny strach przed pozostaniem w kontakcie z technologią».
Przyczyny
To niezwykłe, że fobia zaczyna się po 30 roku życia, a większość zaczyna się w młodym wieku, w wieku młodzieńczym lub wczesnej dorosłości.
Mogą być spowodowane stresującym doświadczeniem, przerażającym wydarzeniem lub rodzicem lub członkiem gospodarstwa domowego z fobią, której dziecko może się «nauczyć».
Specyficzne fobie
Zazwyczaj rozwijają się one przed osiągnięciem wieku 4 do 8 lat. W niektórych przypadkach może to być spowodowane traumatycznym wczesnym doświadczeniem. Jednym z przykładów może być klaustrofobia rozwijająca się z czasem po tym, jak młodsze dziecko miało nieprzyjemne doświadczenie w zamkniętej przestrzeni.
Fobie, które zaczynają się w dzieciństwie, mogą również być spowodowane przez obserwowanie fobii członka rodziny. Na przykład dziecko, którego matka ma arachnofobię, jest znacznie bardziej podatne na tę samą fobię.
Złożone fobie
Potrzeba więcej badań, aby potwierdzić, dlaczego dana osoba rozwija agorafobię lub lęk społeczny. Obecnie naukowcy uważają, że złożone fobie są spowodowane kombinacją doświadczeń życiowych, chemii mózgu i genetyki.
Mogą być również echem nawyków wczesnych ludzi, pozostawionych z czasów, kiedy otwarte przestrzenie i nieznani ludzie na ogół stwarzali o wiele większe zagrożenie dla bezpieczeństwa osobistego niż w dzisiejszym świecie.
Jak mózg działa podczas fobii
Niektóre obszary mózgu przechowują i przypominają niebezpieczne lub potencjalnie śmiertelne zdarzenia.
Jeśli dana osoba stanie przed podobnym wydarzeniem w późniejszym okresie życia, te obszary mózgu odzyskają stresującą pamięć, czasami więcej niż raz. To powoduje, że ciało doświadcza tej samej reakcji.
W fobii obszary mózgu, które radzą sobie ze strachem i stresem, w niewłaściwy sposób odzyskują przerażające wydarzenie.
Naukowcy odkryli, że fobie są często związane z ciałem migdałowatym, które znajduje się za przysadką mózgową. Ciało migdałowate może wyzwalać uwalnianie hormonów «walczących lub uciekających», stawiając ciało i umysł w stanie bardzo uważnym i zestresowanym.
Leczenie
Fobie są wysoce uleczalne, a ludzie, którzy je mają, prawie zawsze są świadomi swoich zaburzeń. To bardzo pomaga diagnozie.
Rozmowa z psychologiem lub psychiatrą jest przydatnym pierwszym krokiem w leczeniu fobii, która została już zidentyfikowana.
Jeśli fobia nie powoduje poważnych problemów, większość ludzi odkrywa, że samo unikanie źródła ich lęku pomaga im zachować kontrolę. Wiele osób ze specyficznymi fobiami nie zabiega o leczenie, ponieważ te obawy często można opanować.
Nie jest możliwe uniknięcie wyzwalaczy niektórych fobii, jak to często bywa w przypadku złożonych fobii. W takich przypadkach rozmowa z lekarzem zajmującym się zdrowiem psychicznym może być pierwszym krokiem do odzyskania zdrowia.
Większość fobii można wyleczyć za pomocą odpowiedniego leczenia. Nie ma jednego leczenia, które działa dla każdej osoby z fobią. Leczenie musi być dostosowane do osoby, aby mogła działać.
Lekarz, psychiatra lub psycholog może zalecić terapię behawioralną, leki lub ich połączenie. Terapia ma na celu zmniejszenie objawów lęku oraz pomoc ludziom w radzeniu sobie z reakcjami na przedmiot ich fobii.
Leki
Następujące leki są skuteczne w leczeniu fobii.
Beta-adrenolityki: mogą pomóc w zmniejszeniu fizycznych oznak lęku, które mogą towarzyszyć fobii.
Działania niepożądane mogą obejmować rozstrój żołądka, zmęczenie, bezsenność i zimne palce.
Środki przeciwdepresyjne: inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) są często przepisywane osobom z fobiami. Wpływają na poziom serotoniny w mózgu, co może prowadzić do poprawy nastroju.
SSRI mogą początkowo powodować nudności, problemy ze snem i bóle głowy.
Jeśli SSRI nie działa, lekarz może przepisać inhibitor monoaminooksydazy (IMAO) na fobię społeczną. Osoby na MAO mogą musieć unikać pewnych rodzajów żywności. Działania niepożądane mogą początkowo obejmować zawroty głowy, rozstrój żołądka, niepokój, bóle głowy i bezsenność.
Stwierdzono, że przyjmowanie tricyklicznego leku przeciwdepresyjnego (TCA), takiego jak klomipramina lub anafranil, pomaga w łagodzeniu objawów fobii. Początkowe działania niepożądane mogą obejmować senność, niewyraźne widzenie, zaparcia, trudności z oddawaniem moczu, nieregularne bicie serca, suchość w ustach i drżenie.
Tranquilisers: Benzodiazepiny są przykładem środka uspokajającego, który może być przepisany na fobię. Mogą one pomóc zmniejszyć objawy lękowe. Osoby z uzależnieniem od alkoholu nie powinny otrzymywać leków uspokajających.
Terapia behawioralna
Istnieje wiele opcji terapeutycznych do leczenia fobii.
Odczulanie lub terapia ekspozycji: To może pomóc osobom z fobiami zmienić reakcję na źródło strachu. Są stopniowo narażone na przyczynę swojej fobii w serii eskalujących kroków. Na przykład osoba z aerofobią, czyli lękiem przed lataniem, może podjąć następujące kroki pod kierunkiem terapeuty:
- Najpierw pomyślą o lataniu.
- Terapeuta poprosi ich o obejrzenie zdjęć samolotów.
- Osoba pójdzie na lotnisko.
- Będą eskalować dalej, siedząc w symulowanej kabinie samolotu.
- Wreszcie wejdą na pokład samolotu.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): lekarz, terapeuta lub terapeuta pomaga osobie z fobią nauczyć się różnych sposobów rozumienia i reagowania na źródło swojej fobii. Dzięki temu łatwiej będzie sobie poradzić. Co najważniejsze, CBT może nauczyć osobę doświadczającą fobii kontrolowania własnych uczuć i myśli.
Na wynos
Fobie mogą być źródłem prawdziwej i ciągłej udręki dla jednostki. Jednak w większości przypadków można je leczyć i często można uniknąć źródła strachu.
Jeśli masz fobię, jedyną rzeczą, której nigdy nie powinieneś się obawiać, jest poszukiwanie pomocy. Stowarzyszenie Anxiety and Depression of America (ADAA) oferuje użyteczne źródło informacji o lokalizacji terapeuty. Oferują także szereg rozmów na temat sposobów przezwyciężania konkretnych fobii.
Nowe badania i odkrycia w 2024 roku
Rok 2024 przynosi nowe, fascynujące badania dotyczące fobii, które odkrywają, jak istotne są różnice indywidualne w ich występowaniu. Badania pokazują, że genetyka, środowisko oraz osobiste doświadczenia odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu fobii. Warto zauważyć, że nowe podejścia terapeutyczne, takie jak terapia ekspozycyjna w wirtualnej rzeczywistości, zyskują na popularności i skuteczności w leczeniu fobii.
Zanotowano również wzrost zastosowania technologii w monitorowaniu objawów fobii, gdzie aplikacje mobilne pomagają pacjentom w śledzeniu swoich postępów oraz zarządzaniu lękiem. To innowacyjne podejście daje nowe nadzieje na skuteczniejsze leczenie fobii, a także poprawia jakość życia pacjentów.
W 2024 roku pojawiają się także badania nad wpływem medytacji i technik relaksacyjnych na redukcję objawów fobii. Psychologowie zauważają, że regularne praktykowanie medytacji może znacznie zmniejszyć poziom lęku, a tym samym pomóc w radzeniu sobie z fobią. Warto mieć na uwadze, że podejścia holistyczne mogą stanowić uzupełnienie tradycyjnych metod leczenia, oferując pacjentom większe wsparcie w ich zmaganiach z lękiem.
