Większość ludzi doświadczyła uczucia zdrętwienia emocjonalnego przynajmniej raz w życiu, zazwyczaj po lub w trakcie bardzo stresującego wydarzenia. Dla wielu osób wiąże się to z chwilowym uczuciem dysocjacji lub odłączenia od ciała oraz otaczającego ich świata.
Chociaż wszyscy mogą odczuwać to drętwienie w różny sposób, istnieje kilka symptomów, które są uważane za wyraźne oznaki tego stanu. Kiedy objawy są intensywne, długotrwałe lub nawracające, mogą wskazywać na zaburzenie depersonalizacji-derealizacji (DD).
Współczesna medycyna uważa, że drętwienie emocjonalne jest skutkiem ubocznym różnych przyczyn zarówno fizycznych, jak i psychicznych. W większości przypadków drętwienie emocjonalne ustępuje dzięki samopomocy, wsparciu emocjonalnemu i upływowi czasu.
Szybkie fakty na temat odrętwienia:
- Nadużywanie narkotyków jest często spotykaną przyczyną.
- Objawy obejmują uczucie odłączenia i oderwania.
- Najlepsza metoda leczenia emocjonalnego odrętwienia zależy od jego przyczyny.
Klasyfikowanie emocjonalnego drętwienia i DD
Choć wiele osób doświadcza uczucia emocjonalnego drętwienia, od 0,95 do 2,4 procent populacji odczuwa to w sposób znacznie głębszy, co prowadzi do klasyfikacji tego stanu jako zaburzenia psychicznego.
W 2013 roku Podręcznik diagnostyczno-statystyczny zaburzeń psychicznych (DSM-5) zaklasyfikował długotrwały i przytłaczający stan uczucia nierzeczywistego lub odłączonego jako zaburzenie depersonalizacji lub DD.
Jakie są objawy?
Typowe objawy związane z drętwieniem emocjonalnym i DD obejmują:
- rozpacz
- uczucie odłączenia od ciała lub myśli (dysocjacja)
- uczucie oderwania od rzeczywistości (derealizacja)
- poczucie bycia obcym we własnym życiu (depersonalizacja)
- zniekształcone lub zdezorientowane poczucie czasu
- uczucie martwoty lub nieżycia
- poczucie pustki
- poczucie bezsensowności lub beznadziei
- uczucie jak podczas lunatyzmu w codziennych czynnościach
- upośledzenie interakcji społecznych lub wycofanie się z rzeczywistości społecznej
- brak emocjonalnej reakcji i przetwarzania
- brak zmysłów cielesnych oraz przetwarzania wewnętrznych sygnałów
- zmienione postrzeganie ciała
- poczucie utraty kontroli nad własnymi działaniami
- uczucie odłączenia od wspomnień lub utrata pamięci
- zmienione postrzeganie wzrokowe, gdzie przedmioty i dźwięki wydają się bardziej płaskie lub sztuczne
- zmienione postrzeganie dźwięku, w którym hałas wydaje się zniekształcony
- uczucie szaleństwa lub niestabilności psychicznej
- ciągłe weryfikowanie rzeczywistości
- uczucie wyczerpania emocjonalnego i fizycznego, mimo odpoczynku
- brak satysfakcji z codziennych zajęć
Jakie są przyczyny?
Każda sytuacja jest inna, ale zazwyczaj osoby doświadczające drętwienia emocjonalnego i DD są przytłoczone stresem, substancjami chemicznymi lub lekami, co prowadzi do osłabienia ich reakcji emocjonalnych.
Naukowcy wciąż badają biologiczne, chemiczne i neurologiczne mechanizmy, które mogą wpływać na drętwienie i DD.
Większość dotychczasowych badań sugeruje, że osoby cierpiące na drętwienie emocjonalne lub DD mają niższą wrażliwość na sygnały emocjonalne, co wiąże się z brakiem zrozumienia społecznego i świadomości emocjonalnej.
Neuroobrazowanie pokazuje, że te same substancje chemiczne i obszary mózgu są zaangażowane w przetwarzanie cech charakterystycznych dla tego stanu, takich jak brak emocji, empatii czy interocepcji (zdolność do rozumienia i odczuwania wewnętrznych stanów ciała).
Przyczyny fizyczne i psychiczne
DD zostało niedawno rozszerzone tak, aby obejmowało szerszy zakres objawów i wykluczało przypadki spowodowane stanami chorobowymi i lekami.
W związku z tym naukowcy wciąż próbują zrozumieć mechanizmy pojawiania się DD. DSM-5 nie definiuje konkretnej przyczyny, sugerując diagnozę głównie poprzez wykluczenie znanych przyczyn, takich jak niektóre leki czy inne schorzenia psychiczne lub fizyczne.
Przyczyny chwilowego drętwienia emocjonalnego, które nie są uznawane za DD, obejmują:
- uzależnienie, w szczególności od marihuany, LSD i ketaminy
- napady padaczkowe, szczególnie te wywołane epilepsją lub przedawkowaniem leków
- ataki paniki lub ekstremalny lęk
- ciężka depresja, szczególnie w przypadku dużego zaburzenia depresyjnego
- silny niepokój
- zespół stresu pourazowego
Leki
Często stosowane leki, które mogą powodować drętwienie emocjonalne to:
- Leki przeciwlękowe (SSRI): Badanie przeprowadzone w 2014 roku wykazało, że 60 procent z ponad 1800 dorosłych, którzy przyjmowali leki antydepresyjne przez ostatnie 5 lat, doświadczyło emocjonalnego odrętwienia.
- Leki przeciwdepresyjne: W badaniu z 2015 roku stwierdzono, że jednym z dominujących długoterminowych skutków ubocznych stosowania leków przeciwdepresyjnych u młodych dorosłych jest drętwienie emocjonalne.
Trauma i stres
Niektóre badania sugerują, że DD i emocjonalne drętwienie mogą rozwijać się jako mechanizm obronny, działając na odczulanie osób narażonych na ekstremalny lub przewlekły stres.
W 2016 roku opublikowano wyniki sześcioletniego badania, w którym wzięło udział prawie 3500 dzieci narażonych na przemoc. Badanie to wykazało, że młodzież staje się coraz bardziej odczulona, czyli emocjonalnie zdrętwiała, niezależnie od wieku i płci.
Przyczyny drętwienia, które mogą potencjalnie prowadzić do DD, obejmują:
- traumatyczne doświadczenia, takie jak wypadek samochodowy, bliska śmierć, pożar lub atak terrorystyczny
- głęboko emocjonalnie niepokojące wydarzenia, takie jak nagła utrata bliskiej osoby
- fizyczne znęcanie się
- nadużycia emocjonalne lub zaniedbanie, szczególnie w dzieciństwie
- posiadanie chorego lub niepełnosprawnego rodzica lub małżonka
- ekstremalne konflikty interpersonalne, zazwyczaj z bliskimi osobami
- kryzys finansowy lub stres
Opcje leczenia i strategie radzenia sobie
Dla wielu osób, rozwiązanie problemów związanych ze stresem, traumą lub smutkiem u specjalisty oraz zmiany stylu życia mogą pomóc złagodzić objawy drętwienia.
Zmiany stylu życia
Typowe strategie radzenia sobie w leczeniu drętwienia emocjonalnego obejmują:
- redukcję stresu
- regularną aktywność fizyczną
- zdrową dietę
- odpowiednią ilość snu
- identyfikację przyczyn i czynników wyzwalających oraz próby ich unikania
- omawianie uczuć z bliskimi i sięganie po pomoc w razie potrzeby
- starając się być aktywnym lub szukać rozproszenia
- pamiętać, że uczucie drętwienia jest często tymczasowe, a dodatkowy stres może je pogłębiać
- zaplanowanie wizyty u psychologa w celu omówienia uczuć oraz strategii radzenia sobie
Psychoterapia
Powszechnie stosowane metody psychoterapii obejmują:
- terapię poznawczą
- terapię psychodynamiczną
- techniki behawioralne
- prace nad emocjami i ich przyczynami
Psychoterapeuta może zdecydować się na zastosowanie jednego lub kilku różnych rodzajów terapii, aby pomóc w leczeniu emocjonalnego drętwienia i DD.
Leki
U niektórych osób może być konieczne dostosowanie lub rozpoczęcie terapii lekowej, takiej jak leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe, aby złagodzić objawy drętwienia, zwłaszcza gdy przyczyna nie jest jasna.
Aby przepisać leki na drętwienie emocjonalne i DD, konieczna jest diagnoza psychiatry. Leki są zazwyczaj przepisywane w sytuacjach, gdy objawy:
- są intensywne
- znacznie wpływają na codzienne życie przez dłuższy czas
- wydają się nieproporcjonalne do sytuacji
- klasyfikują się jako DD
- są związane z innym stanem lub zaburzeniem
Obecnie brak jest wiarygodnych dowodów sugerujących, że jakikolwiek lek skutecznie leczy drętwienie emocjonalne lub DD, chyba że są one objawem innego zaburzenia lub stanu.
Nowe badania i kierunki leczenia w 2024 roku
W 2024 roku badania nad drętwieniem emocjonalnym i DD posuwają się naprzód, a nowatorskie terapie zaczynają zyskiwać na znaczeniu. Kluczowe badania sugerują, że neurofeedback oraz techniki mindfulness mogą znacznie poprawić samopoczucie osób doświadczających tych stanów. Jedno z badań wykazało, że uczestnicy stosujący techniki mindfulness zgłaszali 40% poprawę w zakresie objawów dysocjacyjnych.
Ponadto, nowoczesne podejścia terapeutyczne, takie jak terapia skoncentrowana na emocjach, zyskują uznanie wśród specjalistów jako skuteczne metody leczenia. W badaniach opublikowanych w 2023 roku zauważono, że pacjenci, którzy uczestniczyli w takich terapiach, wykazywali znaczną redukcję objawów oraz poprawę jakości życia.
W kontekście farmakologii, nowe leki eksperymentalne, które są w fazie badań klinicznych, mogą otworzyć nowe możliwości terapeutyczne dla osób cierpiących na DD. Warto śledzić rozwój tych terapii, gdyż mogą one znacznie poprawić skuteczność leczenia w przyszłości.
