Zaledwie 20 lat temu niewiele było na drodze leczenia stwardnienia rozsianego. Ale teraz badania nabrały rozmachu, a odkrycia i potencjalne metody leczenia zawsze pojawiają się. Jak daleko zaszliśmy w leczeniu objawów stwardnienia rozsianego i jak blisko jesteśmy do wyleczenia? Dowiadujemy się.
Stwardnienie rozsiane (MS) to choroba potencjalnie upośledzająca, która atakuje mózg i rdzeń kręgowy. W Stanach Zjednoczonych żyje około 400 000 osób z SM, a na świecie na całym świecie występuje około 2,1 miliona osób.
Dokładny mechanizm, który napędza MS nie jest całkowicie zrozumiały. Jednak wielu badaczy sugeruje, że stanem jest choroba autoimmunologiczna, która atakuje osłonkę mielinową – to jest warstwę ochronną otaczającą nerwy, które pomagają sygnałom elektrycznym przemieszczać się z mózgu do reszty ciała – w mózgu i rdzeniu kręgowym.
Z biegiem czasu choroba może pogarszać lub trwale uszkodzić nerwy. Objawy różnią się w zależności od nerwów i uszkodzeń. Podczas gdy niektórzy ludzie mogą stracić zdolność chodzenia, inni doświadczają dłuższych okresów remisji.
Leki ostatnio zatwierdzone przez FDA
Obecnie terapie modyfikujące przebieg choroby (DMT) są najlepszą strategią spowolnienia przebiegu SM. DMT zmniejszają częstotliwość i nasilenie nawrotów – lub ataków i zaostrzeń – oraz rozwój nowych zmian i spowalniają progresję niepełnosprawności.
Liczba dostępnych DMT gwałtownie wzrosła w ostatnich latach, a obecnie 15 z nich zostało zatwierdzonych przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) w odniesieniu do nawracających postaci MS, w tym SM nawracająco-ustępująco (RRMS). Jeden z nich jest również pierwszym, który został zatwierdzony do stosowania w pierwotnie postępującym SM (PPMS), a FDA zatwierdziła inne do stosowania w wtórnie postępującym SM (SPMS).
Najnowszym dodatkiem do repertuaru DMT jest ocrelizumab (Ocrevus).
Ocrelizumab
FDA zatwierdziła przełomowy nowy lek w 2017 roku w leczeniu nawracającego SM. Lek jest również pierwszym zatwierdzonym do leczenia PPMS. Badania przeprowadzone przez zespół badaczy wykazały, że ocrelizumab znacząco zmniejsza nawroty w nawracającym MS i spowalnia progresję objawów w PPMS.
Ocrelizumab, podobnie jak wiele innych terapii SM, jest lekiem immunosupresyjnym. Podczas gdy większość leków dla komórek docelowych T MS, ocylizumab celuje w podzbiór komórek B, które są uważane za odgrywające rolę w niszczeniu mieliny.
Badania kliniczne III fazy dotyczące RRMS wykazały, że w porównaniu z interferonem beta-1a, ocrelizumab był w stanie zmniejszyć częstość nawrotów nawet o 47 procent, zmniejszyć niezdolność do 43 procent i zmniejszyć zmiany zapalne w mózgu o 95 procent.
Badanie kliniczne fazy III dla PPMS wykazało, że po 12 tygodniach otrzymywania ocetlizumabu lub placebo, progresja niepełnosprawności wynosiła 39,3% w grupie placebo w porównaniu z 32,9% u osób otrzymujących ocetlizumab. W 120-tygodniowym okresie czasu, 25-stopowy spacer pogorszył wydajność o 55,1% dla placebo, a 38,9% dla grupy ocrelizumabu.
Pacjenci otrzymujący ocetlizumab również mieli mniej uszkodzeń mózgu i mniejszą utratę objętości mózgu niż grupa placebo.
Najnowsze innowacje w rurociągu leków MS
Opracowanie nowych leków może trwać od 10 do 15 lat od testów w laboratorium, aż do ich komercyjnej dostępności. Na każde 10 000 badanych związków mniej niż jeden lub dwa stają się licencjonowanymi metodami leczenia, a wiele z nich jest odrzucanych ze względu na ich bezpieczeństwo, jakość i skuteczność.
Niektóre terapie w końcowej fazie badań klinicznych wymieniono poniżej. Jeżeli leki okażą się skuteczne w tej fazie, dane z faz od I do III są przedstawiane FDA do zatwierdzenia. Tylko 25 do 30 procent leków przechodzi do kolejnego etapu po zatwierdzeniu przez FDA.
Laquinimod
Laquinimod jest eksperymentalnym lekiem w badaniach III fazy w przypadku nawracającego MS i II fazy w przypadku PPMS. Lakwinimod może zapobiegać dostaniu się komórek odpornościowych do mózgu. Badania wykazały, że lakwinimod działa zarówno przeciwzapalnie, jak i neuroochronnie, i może wpływać na poziomy niektórych cytokin, które są substancjami wydzielanymi przez komórki odpornościowe, a także zmniejszać komórki odpornościowe, które dostają się do mózgu i rdzenia kręgowego.
Badania III fazy dotyczące lakwinimodu wykazały zmniejszenie o 23% częstości rzutów w ciągu roku w porównaniu z placebo, 33-procentowy spadek progresji niepełnosprawności i 44-procentowe zmniejszenie utraty objętości mózgu.
AHSCT
Ideą autologicznych przeszczepów hematopoetycznych komórek macierzystych (AHSCT) jest „ponowne uruchomienie” układu odpornościowego u osób ze stwardnieniem rozsianym. Komórki krwiotwórcze lub komórki krwiotwórcze pochodzące z własnej krwi (autologicznej) lub szpiku kostnego są gromadzone i przechowywane.
Po zastosowaniu chemioterapii leki są stosowane w celu zubożenia dużej części układu odpornościowego, zmagazynowane komórki macierzyste są następnie ponownie wprowadzane do organizmu, a nowe komórki trafiają do szpiku kostnego i stopniowo odbudowują system odpornościowy w ciągu 3 do 6 miesięcy.
Imperial College London w Wielkiej Brytanii opublikował niedawno długoterminowe wyniki AHSCT u osób z nawracającym SM. Ujawnili, że AHSCT może powstrzymać objawy choroby przed pięcioletnim postępowaniem u 46 procent pacjentów z SM.
Leczenie wiąże się z dużym ryzykiem ze względu na agresywną chemioterapię, podkreślają naukowcy.
MD1003
MD1003 (biotyna o wysokiej dawce) jest testowany w badaniach III fazy dla pierwotnego i wtórnie postępującego MS. Lek jest wysoce stężoną formą biotyny – 10 000 razy więcej niż zalecane dzienne spożycie – która aktywuje enzymy zaangażowane w wzrost komórek i wytwarzanie mieliny. Wysokie dawki biotyny mogą promować naprawę mieliny.
Badacze porównali MD1003 z placebo w pierwotnym i wtórnie postępującym SM.Okazało się, że 13 procent osób z grupy MD1003 poprawiło się w stopniu niepełnosprawności po 9 miesiącach w porównaniu z brakiem poprawy w grupie placebo.
Siponimod
Siponimod jest opracowywany do użytku w SPMS. Lek działa poprzez pułapkowanie limfocytów T i B w węzłach chłonnych organizmu, co uniemożliwia im przedostanie się do mózgu i rdzenia kręgowego oraz uszkodzenie mieliny.
W badaniu III fazy wykazano, że siponimod zmniejsza ryzyko progresji niepełnosprawności o 21 procent w 3 miesiącu leczenia i 26 procent po 6 miesiącach w porównaniu z placebo. Wykazano także, że lek zmniejsza liczbę nawrotów i skurcze mózgu lub atrofię.
Najnowsze badania leczenia MS
Badania nad SM prowadzone są w szybkim tempie. Niedawne wyniki badań uwidoczniły nowe obszary badań, potencjalne przyczyny, które otworzyły nowe cele leczenia, oraz nowe metody leczenia postępu choroby i jej objawów.
Trening oporu
Według badań przeprowadzonych przez Uniwersytet w Aarhus i Szpital Uniwersytecki w Aarhus, zarówno w Danii, University of Southern Denmark, jak i University Medical Center Hamburg-Eppendorf w Niemczech, podczas gdy trening kognitywny pomaga zredukować objawy poznawcze SM, trening oporowy może chronić układ nerwowy, a w rezultacie spowolnić progresję SM.
Wyniki badań wykazały, że trening fizyczny łagodzi niektóre objawy SM, w tym upośledzenie ruchliwości i nadmierne zmęczenie.
„Wśród osób ze stwardnieniem rozsianym mózg kurczy się znacznie szybciej niż normalnie” – powiedział prof. Ulrik Dalgas z Wydziału Zdrowia Publicznego Uniwersytetu w Aarhus. „Narkotyki mogą przeciwdziałać temu rozwojowi, ale zauważyliśmy tendencję, że szkolenie dalej minimalizuje kurczenie się mózgu u pacjentów już otrzymujących leki, a ponadto zauważyliśmy, że kilka mniejszych obszarów mózgu zaczęło rosnąć w odpowiedzi na trening.”
Przeciwutleniacz
Według naukowców z Oregon Health & Science University w Portland, dostępny w handlu przeciwutleniacz, zwany kwasem liponowym, może okazać się cenny w leczeniu SPMS.
Ich badanie wykazało 68-procentową poprawę w przypadku stosowania kwasu liponowego w porównaniu z placebo w spowalnianiu tempa atrofii całego mózgu. Dla porównania, ostatnio zatwierdzony ocrelizumab wykazał 18% poprawę w stosunku do placebo w spowolnieniu tempa atrofii całego mózgu w pierwotnie postępującej postaci MS.
Mikroby jelitowe
Naukowcy z Mayo Clinic w Rochester, MN, poinformowali, że ludzki drobnoustrój jelitowy zwany stłumionym MS u myszy. Zmniejszono poziomy komórek prozapalnych i zwiększono poziomy typów komórek, które zwalczają choroby, w tym komórki T, komórki dendrytyczne i postać makrofagów.
„Jest to wczesne odkrycie, ale droga, która wymaga dalszych badań” – mówi dr Joseph Murray, gastroenterolog Mayo Clinic. „Jeśli uda nam się wykorzystać mikroby już w ludzkim ciele do leczenia chorób ludzkich poza samym jelitem, możemy przejść do nowej ery medycyny. Mówimy o robakach jako o narkotykach.”
Czy lekarstwo na MS jest nieuchronne?
Jak dotąd nie ma lekarstwa na SM. Jednak jesteśmy w decydującym momencie, w którym naukowcy dokonują znacznych postępów i przełomowych rozwiązań w kierunku świata wolnego od SM.
Dzisiaj, więcej terapii dla stwardnienia rozsianego jest w rozwoju niż kiedykolwiek wcześniej i choroba jest diagnozowana w szybszym tempie, umożliwiając wczesne leczenie by spowolnić działalność choroby.
Istnieje większa świadomość wszystkich powiązanych objawów SM i sposobów zarządzania nimi w celu poprawy jakości życia. Ponadto naukowcy zidentyfikowali czynniki ryzyka, które czynią osoby bardziej podatnymi na SM, co może potencjalnie prowadzić do nowych sposobów zapobiegania tej chorobie.
Naukowcy robią postępy w testowaniu podejść, które chronią system nerwowy przed uszkodzeniami związanymi z SM. Strategie te obejmują stosowanie terapii, które są już zatwierdzone przez FDA do stosowania w innych zaburzeniach. Trwają również badania kliniczne oceniające nowe podejścia do leczenia wszystkich postaci SM.
Nauczywszy się, w jaki sposób układ nerwowy i komórki są uszkodzone w SM, naukowcy wykorzystali swoje odkrycia do zbadania terapii mających na celu naprawę mieliny. W mysich modelach MS naukowcy opracowali już eksperymentalne metody leczenia, które doprowadziły do odwrócenia paraliżu i częściowego przywrócenia mielinizacji i funkcji kończyn.
Naukowcy prowadzą poszukiwania, które pokazują, w jaki sposób ćwiczenia i rehabilitacja poprawiają kilka funkcji i mogą pomóc w odbudowie i przepięciu pewnych obszarów mózgu.
Badania odkryły modyfikowalne czynniki stylu życia, takie jak palenie tytoniu, poziom witaminy D i otyłość, które mogłyby potencjalnie zmniejszyć szanse SM na następne pokolenie. Co więcej, zespoły badawcze zidentyfikowali zmiany genów, które wpływają na podatność danej osoby na SM.
Wszystkie te wskazówki i zebrane dowody pomagają badaczom zrozumieć przyczyny SM, jak rozwinąć ulepszone leczenie i jak zapobiegać chorobie. Podczas gdy wciąż nie ma ostatecznej odpowiedzi na pytanie, jak leczyć stwardnienie rozsiane, postępy w badaniach i potencjalne możliwości leczenia mogą pewnego dnia odblokować rozwiązanie na lekarstwo.
