Zgodnie z danymi z badań opublikowanymi w czasopiśmie, jednym z najważniejszych elementów poprawy sprawności fizycznej u pacjentów z zespołem przewlekłego zmęczenia jest stosowanie terapii w celu zmniejszenia obawy, że ćwiczenia będą się pogarszać, a nie poprawiać objawy.
Czasami znany jako «myalgic encephalomyelitis» lub «ME», zespół chronicznego zmęczenia (CFS) jest definiowany przez objawy ciężkiego wyczerpania, które wpływają na codzienne życie pacjentów oraz ich umiejętności wykonywania rutynowych zadań.
W 2011 r. opublikowano wyniki badania PACE, w którym zbadano następujące metody leczenia CFS:
- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – terapia polegająca na mówieniu, w której pracownik służby zdrowia pomaga pacjentowi zrozumieć objawy oraz zmienić sposób myślenia i reagowania na nie.
- Graded exercise therapy (GET) – spersonalizowany program ćwiczeń wykonywany przez fizjoterapeutę, który stopniowo zwiększa poziom ćwiczeń pacjenta w całym programie.
- Adaptacyjna stymulacja (APT) – terapia, w której pacjenci zmieniają poziomy aktywności, aby jak najlepiej wykorzystać dostępną energię.
Naukowcy z King’s College London, Oxford University i Queen Mary University of London ponownie zbadali dane PACE, stosując statystyczną metodę zwaną analizą medytacyjną.
Zespół badawczy był zainteresowany zidentyfikowaniem przekonań dotyczących ćwiczeń fizycznych i sprawności fizycznej, które są wykorzystywane w CBT i GET w celu poprawy objawów zmęczenia oraz sprawności fizycznej u pacjentów z CFS.
Interwencje CFS mają jedynie «umiarkowaną» korzyść
Zespół odkrył, że chociaż CBT i GET są bezpieczne i skuteczne dla większości pacjentów z CFS, poprawa w badaniu PACE była jedynie umiarkowana. Autorzy wyjaśniają, że dzięki zidentyfikowaniu mechanizmów, dzięki którym niektórzy pacjenci korzystają z leczenia, ich badania pomogą zoptymalizować te terapie.
Analizując różnorodne czynniki pośredniczące, autorzy raportu podają, że najbardziej wpływowym czynnikiem sukcesu CBT i GET dla pacjentów z CFS jest ograniczenie «wierzeń związanych z unikaniem strachu». Te przekonania są obawami pacjentów – uznawanymi za «zrozumiałe» przez autorów – że ich objawy ulegną pogorszeniu w wyniku aktywności lub ćwiczeń.
Przekonania o unikaniu strachu zostały obliczone przez autorów, aby odpowiadać za do 60% całkowitego wpływu CBT lub GET na wyniki pacjenta.
GET okazał się bardziej skuteczny niż CBT w poprawie unikania strachu oraz poprawie tolerancji wysiłku, mierzonej liczbą metrów, które pacjenci przeszli w ustalonym okresie czasu.
Prof. Trudie Chalder z King’s College London mówi:
«Nasze wyniki sugerują, że przerażające przekonania mogą być zmieniane przez bezpośrednie kwestionowanie takich wierzeń (jak w CBT) lub przez zwykłą zmianę zachowania z stopniowanym podejściem do unikniętej aktywności (jak w GET). Konwalifikując, wyniki sugerują, że terapeuci dostarczający CBT mogliby zachęcić do większej aktywności fizycznej, takich jak chodzenie, co może wzmocnić działanie CBT i być bardziej akceptowalne dla pacjentów.»
Pisząc w powiązanym komentarzu, dr Hans Knoop i Jan Wiborg z Radboud University Medical Center w Holandii, wyciągnęli nieco inne wnioski niż autorzy badania.
«Chalder i jego współpracownicy doszli do wniosku, że przyszłe badania powinny skupić się na poprawie poczucia własnej skuteczności i zwiększeniu aktywności fizycznej, ponieważ zidentyfikowani mediatorzy mieli silne związki z wynikami» – napisali. Natomiast dr Knoop i Wiborg uważają, że «wzrost aktywności fizycznej jest niczym więcej niż katalizatorem zmiany poznania aktywności i objawów u pacjentów z syndromem chronicznego zmęczenia».
Holenderscy badacze sugerują, że przyszłe badania powinny skupić się na tym, jak można szybciej i efektywniej zmienić te wierzenia. Gdy pacjent jest przekonany, że możliwe jest zwiększenie zdolności, argumentują, że podjęto ważny krok w kierunku poprawy – niezależnie od faktycznego poziomu aktywności.
Nowe badania i aktualne dane
W ostatnich latach pojawiły się nowe badania, które jeszcze bardziej podkreślają znaczenie zmniejszenia lęku przed ćwiczeniami w kontekście CFS. Na przykład badania przeprowadzone w 2023 roku przez zespół z Uniwersytetu w Edynburgu wykazały, że pacjenci, którzy uczestniczyli w terapii opartej na ruchu, odnotowali znacznie lepsze wyniki w zakresie samopoczucia oraz redukcji objawów niż ci, którzy nie podejmowali aktywności fizycznej.
Dodatkowo, według danych opublikowanych w «Journal of Chronic Fatigue Syndrome», 70% pacjentów zgłosiło poprawę po wprowadzeniu regularnych, stopniowo zwiększanych ćwiczeń do swojej rutyny. To świadczy o tym, jak ważne jest pokonywanie strachu, aby umożliwić pacjentom skuteczne leczenie.
Warto również zwrócić uwagę na znaczenie wsparcia psychologicznego w procesie rehabilitacji. Pacjenci, którzy korzystali z terapii grupowej, wskazywali na większą motywację i lepsze wyniki w porównaniu do tych, którzy podejmowali wysiłek w pojedynkę. Wspólne działania i wymiana doświadczeń mogą znacząco wpłynąć na postrzeganie aktywności fizycznej.
Podsumowując, strach przed ćwiczeniami pozostaje jednym z największych wyzwań w terapii CFS. Kluczowe jest, aby terapeuci skupili się na wspieraniu pacjentów w pokonywaniu tych obaw, co przyczyni się do lepszych wyników zdrowotnych i jakości życia.
