Spirometria to test czynnościowy płuc, który mierzy, ile powietrza osoba wydycha i jak szybko. To podstawowe narzędzie diagnostyczne, które pozwala na ocenę funkcji płuc w prosty i szybki sposób.
Testy czynnościowe płuc są niezbędne do określenia, jak dobrze działają nasze płuca. Warto zaznaczyć, że spirometria jest krótkim, łatwym w wykonaniu oraz powszechnie stosowanym badaniem w diagnostyce pulmonologicznej.
Dlaczego spirometria?
Pielęgniarka lub lekarz wykorzysta spirometrię do zdiagnozowania wielu chorób płuc, w tym:
- Astma: Długotrwałe zapalenie, obrzęk i zwężenie dróg oddechowych.
- Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP): grupa stanów płucnych, które zwężają drogi oddechowe i powodują trudności z opróżnianiem płuc powietrza.
- Mukowiscydoza: dziedziczny stan, w którym płuca i narządy trawienne zostają zatkane gęstym, lepkim śluzem.
- Zwłóknienie płuc: Nagromadzenie tkanki bliznowatej w pęcherzykach płucnych, prowadzące do złego natlenienia krwi.
Spirometria jest także niezwykle przydatna w monitorowaniu postępów pacjentów w ramach leczenia przewlekłych chorób płuc. Dzięki temu lekarze mogą ocenić skuteczność stosowanych terapii oraz dostosować leczenie do potrzeb pacjenta.
Zaleca się wykonanie tego badania u osób, które są byłymi lub obecnymi palaczami, a także u osób powyżej 40. roku życia. Osoby narażone na działanie szkodliwych substancji w miejscu pracy, takich jak opary chemiczne, również powinny rozważyć spirometrię jako formę oceny zdrowia płuc.
Procedura
Test spirometryczny jest prostym badaniem przeprowadzanym za pomocą spirometru. Pacjent będzie oddychać w rurce przymocowanej do urządzenia, które rejestruje wyniki.
Przed badaniem lekarz zapyta pacjenta o wszelkie przyjmowane leki oddechowe, w tym leki rozszerzające oskrzela, które mogą mieć wpływ na wyniki badania. W niektórych przypadkach pacjent może być poproszony o zaprzestanie ich stosowania przed badaniem, aby ocenić ich wpływ na oddychanie.
Warto również pamiętać, że przed badaniem pacjent powinien nosić luźne ubrania oraz unikać dużych posiłków, co ułatwi prawidłowe oddychanie.
Osoby przystępujące do testu powinny unikać:
- palenia papierosów w ciągu 24 godzin przed badaniem,
- intensywnego wysiłku fizycznego,
- spożywania alkoholu.
W trakcie procedury wykonuje się następujące czynności:
- Na nosie znajduje się zacisk, który zamyka nozdrza.
- Pacjent wdycha tyle powietrza, ile może, aby wypełnić płuca.
- Osoba ściśle uszczelnia usta wokół ust rury.
- Oddycha szybko i zdecydowanie przez kilka sekund do rurki.
Test jest zazwyczaj powtarzany co najmniej trzy razy, aby zapewnić spójny i dokładny wynik. Najwyższa wartość z trzech testów jest zwykle używana jako wynik końcowy. Cała procedura zajmuje zazwyczaj od 30 do 90 minut.
Po wykonaniu testu lekarz może podać pacjentowi wziewny lek rozszerzający oskrzela i ponownie przeprowadzić test, aby ocenić jego wpływ na zdolność oddychania.
Należy pamiętać, że lekarz nie zawsze będzie w stanie natychmiast dostarczyć wyników, ponieważ ich interpretacja często wymaga konsultacji z pulmonologiem.
Wyniki
Spirometria mierzy przepływ powietrza w czasie. Wyniki dają dwie kluczowe wartości, które są niezwykle pomocne w ocenie i monitorowaniu osób z zaburzeniami czynności płuc:
- Forced Vital Capacity (FVC) to całkowita ilość powietrza, która może być wydychana z pełną wydajnością.
- Wymuszona objętość wydechowa mierzona przez 1 sekundę (FEV1) odnosi się do przepływu powietrza podczas pierwszej sekundy FVC.
Wartość FEV1 jest następnie dzielona przez FVC, co pozwala ocenić proporcję powietrza w płucach, którą można wydalić w ciągu jednej sekundy. Odczyt FVC poniżej normy może wskazywać na problemy z oddychaniem.
Niższy od normalnego odczyt FEV1 wskazuje na bardziej znaczącą niedrożność dróg oddechowych. Te informacje są niezwykle istotne dla lekarza, który na ich podstawie podejmuje decyzje dotyczące dalszego leczenia. Normalne wyniki badań spirometrycznych mogą się różnić w zależności od pacjenta, a średnie wartości są uzależnione od wielu czynników, takich jak wiek, wzrost, płeć i rasa.
Wyniki testu są zazwyczaj porównywane z danymi z Trzeciego Narodowego Badania Zdrowia i Żywienia (NHANES III), co pozwala na lepszą interpretację wyników w kontekście populacji.
Utrudnianie lub ograniczanie
Obstrukcyjna choroba dróg oddechowych charakteryzuje się zwężeniem dróg oddechowych, co wpływa na zdolność szybkiego wydychania powietrza, podczas gdy pacjenci mogą utrzymać normalną ilość powietrza w płucach. To zjawisko jest powszechne u osób z astmą oraz POChP.
W przypadku restrykcyjnej choroby płuc, pojemność płuc jest zmniejszona, co oznacza, że nie są one w stanie w pełni się rozwinąć, co można zaobserwować na przykład w zwłóknieniu płuc.
Zgodnie z danymi NHANES III, pacjent może być uznany za mającego niedrożność, jeśli stosunek FEV1 / FVC wynosi mniej niż 70 procent u dorosłych lub mniej niż 85 procent u dzieci w wieku 5-18 lat. Oznacza to, że wyniki są poniżej piątego centyla.
Lekarz może ocenić, czy dany stan jest odwracalny, analizując zmiany w wynikach FVC / FEV1 po podaniu leku rozszerzającego oskrzela. Wzrost o 12 procent w wynikach może sugerować skuteczność leku w odwracaniu problemu, na przykład w astmie. W przypadku POChP niektóre objawy mogą być nieodwracalne.
Restrykcyjny schemat u dorosłych zazwyczaj wykazuje wynik FVC poniżej piątego percentyla na podstawie danych NHANES III. U młodszych pacjentów w wieku 5-18 lat wynik poniżej 80 procent może wskazywać na restrykcyjny stan płuc.
W przypadku stwierdzenia restrykcyjnych objawów, lekarz powinien zalecić pełen zakres testów czynnościowych płuc, aby potwierdzić diagnozę restrykcyjnej choroby płuc i ustalić jej formę.
Inne metody testowania
Spirometria jest najprostszym i najczęściej stosowanym testem czynności płuc, ale do postawienia ostatecznej diagnozy mogą być potrzebne dodatkowe badania.
Testy objętości płuc dostarczają najdokładniejszych pomiarów pojemności płuc. Badania te wykonuje się w szczelnie zamkniętym pomieszczeniu, co pozwala na dokładne określenie objętości płuc, bazując na zmianach ciśnienia wewnętrznego.
Zdolność dyfuzji płuc określa, jak dobrze tlen dostaje się do krwi z wdychanego powietrza, przy użyciu mieszaniny gazów zawierającej 0,3 procent tlenku węgla (CO). Ilość CO pozostawionego w wydychanym powietrzu ilustruje efektywność wchłaniania gazu przez organizm.
Test przeprowadzany w tym badaniu jest mniej intensywny niż w przypadku spirometrii, ale może trwać dłużej. Dodatkowo, krew może być badana w celu określenia poziomu hemoglobiny, która również wpływa na wchłanianie tlenu.
Pulsoksymetria to kolejna metoda, która pozwala na oszacowanie poziomów tlenu we krwi, poprzez umieszczenie sondy na powierzchni skóry.
Testy gazometrii krwi tętniczej mierzą poziomy różnych gazów we krwi, takich jak tlen i dwutlenek węgla.
Cząstkowe testy wydychanego tlenku azotu oceniają ilość tlenku azotu w wydychanym powietrzu.
Dodatkowe metody testowania mogą być wykorzystywane do oceny czynności płuc u niemowląt, dzieci oraz u osób, które nie są w stanie wykonać standardowych badań spirometrycznych.
Ważnym elementem diagnostyki mogą być również zdjęcia RTG klatki piersiowej i tomografia komputerowa, które pozwalają na dokładne zobrazowanie wnętrza płuc oraz rozpoznanie specyficznych stanów chorobowych.
Nowe badania i innowacje w spirometrii
W ciągu ostatnich lat spirometria przeszła wiele innowacji, które poprawiły jej dokładność i dostępność. W 2024 roku badania pokazują, że nowoczesne spirometry są teraz w stanie oferować bardziej szczegółowe analizy, dzięki zastosowaniu zaawansowanych algorytmów i technologii sztucznej inteligencji. Te innowacje pozwalają na lepszą interpretację wyników oraz szybsze diagnozowanie problemów z oddychaniem.
Dodatkowo, badania wskazują na coraz większe znaczenie telemedycyny w zakresie spirometrii. Pacjenci mogą teraz korzystać z domowych spirometrów, które umożliwiają monitorowanie ich stanu zdrowia w czasie rzeczywistym, co jest niezwykle istotne, zwłaszcza dla osób z przewlekłymi chorobami płuc.
Nowe badania pokazują również, że regularne korzystanie z spirometrii może zmniejszyć ryzyko zaostrzeń chorób płuc i poprawić jakość życia pacjentów. W 2024 roku naukowcy zwracają uwagę na konieczność kontynuowania badań nad spirometrią, aby jeszcze bardziej usprawnić te procedury i dostarczyć pacjentom lepszej opieki medycznej.
