Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to grupa postępujących chorób płuc, które prowadzą do zwiększonej duszności. Jedną z tych chorób jest rozedma płuc, która niszczy worki powietrzne w płucach, co sprawia, że organizmowi coraz trudniej uzyskać tlen, którego potrzebuje.
W Stanach Zjednoczonych blisko 30 milionów ludzi cierpi na POChP, a ponad 50 procent z nich nie zdaje sobie sprawy, że ma tę chorobę. Wczesne badania przesiewowe mogą wykryć POChP lub rozedmę płuc, zanim dojdzie do poważnej utraty funkcji płuc.
Co to jest POChP?
Kiedy osoba oddycha, powietrze przemieszcza się do oskrzeli, czyli rur w płucach. Te rury dzielą się na tysiące mniejszych ścieżek zwanych bronchiolami, które kończą się w pęcherzykach płucnych. W tych pęcherzykach znajdują się kapilary krwi, przez które tlen przechodzi do krwi, a dwutlenek węgla jest wydychany.
W zdrowych płucach oskrzela i pęcherzyki są elastyczne, co pozwala im napełniać się powietrzem jak balon i opróżniać podczas wydechu. W przypadku POChP ten proces jest zaburzony, co skutkuje zmniejszonym przepływem powietrza przez drogi oddechowe.
Dzieje się tak, ponieważ:
- Drogi oddechowe i pęcherzyki powietrzne tracą elastyczność, co ogranicza ich zdolność do napełniania się tlenem.
- Ściany dróg oddechowych gęstnieją i puchną.
- Drogi oddechowe są zapchane nadmiarem śluzu.
- Ściany worków powietrznych ulegają zniszczeniu.
Czym jest rozedma płuc?
Rozedma płuc charakteryzuje się uszkodzeniem ścian pęcherzyków płucnych. Wewnętrzne ściany worków osłabiają się i pękają, co prowadzi do powstania dużej przestrzeni dla powietrza zamiast wielu małych. To znacznie zmniejsza powierzchnię płuc, co ogranicza ilość tlenu, która może przechodzić do krwi.
Uszkodzone worki powietrzne zatrzymują stare powietrze, co zmniejsza przestrzeń dla świeżego powietrza, a tym samym utrudnia dostarczanie tlenu do organizmu.
Objawy POChP i rozedmy płuc
Objawy POChP i rozedmy płuc rozwijają się stopniowo, a często zaczynają się ujawniać dopiero po poważnym uszkodzeniu płuc.
Na początku objawy są najbardziej wyraźne podczas aktywności fizycznej. Osoby z tymi schorzeniami mogą doświadczać:
- Skrócenia oddechu.
- Szczelności w klatce piersiowej.
- Świszczącego oddechu lub skrzypienia w klatce piersiowej.
- Przewlekłego kaszlu, który może wytwarzać śluz o różnym zabarwieniu.
- Uczucia nadmiaru śluzu w gardle, szczególnie rano.
- Niebieskawych ust lub paznokci.
- Częstych przeziębień lub infekcji dróg oddechowych.
- Braku energii.
- Niewyjaśnionej utraty masy ciała.
- Obrzęku kończyn dolnych.
Objawy mają tendencję do nasilenia się w miarę upływu czasu, zwłaszcza jeśli narażenie na dym papierosowy nie zostanie wyeliminowane.
Przyczyny POChP i rozedmy płuc
Głównymi przyczynami wszystkich form POChP, w tym rozedmy płuc, są czynniki środowiskowe. W krajach rozwiniętych najczęstszą przyczyną jest palenie tytoniu, natomiast w krajach rozwijających się problemem jest narażenie na spalanie paliw w słabo wentylowanych pomieszczeniach. Długotrwała ekspozycja na inne czynniki drażniące, takie jak zanieczyszczenie powietrza, chemikalia czy kurz, również przyczynia się do rozwoju choroby.
Niektóre osoby rozwijają POChP pomimo braku historii palenia lub narażenia na szkodliwe czynniki. Istnieje także genetyczny typ rozedmy płuc, związany z niedoborem białka antytrypsyny alfa-1, które chroni płuca. Kiedy tego białka jest za mało, mówimy o niedoborze antytrypsyny alfa-1 (AATD).
Diagnoza
Rozpoznanie POChP i rozedmy płuc może być trudne. Wczesna diagnoza jest kluczowa dla spowolnienia postępu choroby, ale wielu pacjentów nie otrzymuje diagnozy, zanim nie dojdzie do poważnych uszkodzeń płuc.
Aby postawić diagnozę, lekarz zbada objawy, historię rodzinną oraz zapyta o narażenie na czynniki drażniące, zwłaszcza dym papierosowy.
W celu potwierdzenia diagnozy lekarz zleci różne testy, takie jak:
- Test spirometryczny: najczęstszy test czynności płuc, polegający na wdmuchiwaniu powietrza do urządzenia zwanego spirometrem, które mierzy objętość powietrza w płucach oraz szybkość wydychania. Test ten może wykryć chorobę płuc zanim pojawią się objawy i monitorować postęp choroby.
- Inne testy czynnościowe płuc: mierzą ilość wdychanego i wydychanego powietrza oraz zdolność płuc do dostarczania tlenu do krwi.
- RTG klatki piersiowej lub tomografia komputerowa: te badania obrazowe mogą wykryć rozedmę płuc oraz inne problemy, takie jak rak czy niewydolność serca.
- Analiza krwi: badanie to mierzy ilość tlenu i dwutlenku węgla we krwi, co pozwala ocenić, jak dobrze działają płuca.
- Inne badania krwi: chociaż same w sobie nie diagnozują POChP, mogą wykluczyć inne stany lub ustalić przyczynę choroby. Badania laboratoryjne mogą wykryć niedobór alfa-1-antytrypsyny (AATD), który może być przyczyną rozedmy płuc w około 12% przypadków.
Kiedy iść do lekarza
Zrozumienie, kiedy szukać pomocy medycznej w przypadku POChP i rozedmy płuc, może być trudne, ponieważ objawy często są subtelne. Każdy, kto doświadcza wymienionych wcześniej objawów, powinien jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Jeśli stan pacjenta już był leczony, należy zwrócić się o pomoc, jeśli wystąpi:
- Skrócenie oddechu, które jest gorsze lub częstsze niż zwykle.
- Zmiany koloru, ilości lub konsystencji śluzu.
- Śluz staje się krwawy.
- Wzrost kaszlu lub nasilenie świszczącego oddechu.
- Przyrost masy ciała powyżej 2 funtów dziennie lub 5 funtów tygodniowo.
- Nowy obrzęk stóp lub kostek, który nie ustępuje po nocnym odpoczynku.
- Bóle głowy lub zawroty głowy, szczególnie rano.
- Gorączka, zwłaszcza w połączeniu z objawami grypopodobnymi.
- Niewyjaśnione osłabienie.
- Dezorientacja lub zamieszanie.
Osoba, u której wystąpiły jakiekolwiek nowe trudności w oddychaniu, powinna natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Leczenie POChP i rozedmy płuc
Obecnie nie ma lekarstwa na POChP ani rozedmę płuc, jednak leczenie może znacząco spowolnić rozwój choroby i złagodzić objawy. Leczenie obejmuje interwencje medyczne, chirurgiczne oraz terapeutyczne.
Medyczne podejście do POChP i rozedmy płuc zazwyczaj składa się z leków wziewnych oraz doustnych.
Najczęściej stosowane opcje to:
- Leki rozszerzające oskrzela: zazwyczaj wdychane, rozluźniają mięśnie wokół płuc, co przynosi ulgę w kaszlu i duszności.
- Sterydy: przyjmowane doustnie lub wziewnie, pomagają zapobiegać dalszemu pogarszaniu się POChP.
- Antybiotyki: ze względu na dużą podatność pacjentów na infekcje płuc, antybiotyki są często niezbędne w przypadku bakteryjnych infekcji dróg oddechowych.
Oprócz farmakoterapii, pacjentom zaleca się rehabilitację pulmonologiczną oraz terapię oddechową, która uczy technik poprawiających oddychanie i zdolności do wysiłku. Celem terapii jest poprawa jakości życia oraz zmniejszenie liczby hospitalizacji. W niektórych przypadkach stosuje się dodatkowy tlen, aby odciążyć uszkodzone płuca.
Osoby z ciężką postacią POChP lub rozedmy płuc mogą wymagać interwencji chirurgicznych w celu poprawy jakości życia i kontrolowania objawów.
Możliwości leczenia chirurgicznego obejmują:
- Przeszczep płuc: poważna operacja polegająca na zastąpieniu uszkodzonych płuc zdrowymi płucami od dawcy, która nie jest odpowiednia dla każdego, a główne zagrożenia to ryzyko odrzutu.
- Obniżenie objętości płuc: procedura, która polega na usunięciu uszkodzonej tkanki płucnej, co tworzy więcej miejsca dla zdrowych pęcherzyków.
- Bullektomia: polega na usunięciu dużych przestrzeni powietrznych powstałych w wyniku uszkodzenia worków powietrznych, co poprawia przepływ powietrza.
Wskazówki dotyczące radzenia sobie z POChP i rozedmą płuc w domu
Dla pacjentów z POChP i rozedmą płuc kluczowe jest skuteczne leczenie, aby spowolnić postęp choroby i poprawić jakość życia.
Oto kilka zaleceń, które mogą pomóc osobom z tymi schorzeniami:
- Rzucenie palenia: palenie to główny czynnik wywołujący i pogarszający POChP i rozedmę płuc, dlatego tak ważne jest, aby jak najszybciej rzucić palenie po postawieniu diagnozy.
- Kontrolowanie oddychania: techniki nauczone w rehabilitacji płucnej mogą pomóc w radzeniu sobie z dusznością.
- Zdrowa dieta: wspiera organizm w utrzymaniu siły i odporności.
- Regularna aktywność fizyczna: poprawia wytrzymałość i funkcję płuc, co może złagodzić objawy oraz poprawić nastrój, siłę i równowagę.
- Zarządzanie śluzem: kontrolowany kaszel i odpowiednie nawodnienie mogą pomóc w usuwaniu śluzu z dróg oddechowych.
- Unikanie zanieczyszczeń: ograniczenie narażenia na bierne palenie oraz unikanie przebywania w pomieszczeniach w dni o niskiej jakości powietrza może spowolnić postęp choroby.
Pacjenci powinni ściśle przestrzegać zaleceń lekarza, przyjmować wszystkie przepisane leki oraz regularnie odwiedzać specjalistów.
