Żółtaczka niemowlęca to stan, w którym skóra dziecka i biała część oka stają się żółte. To zjawisko jest niezwykle powszechne, dotykając ponad 50 procent wszystkich noworodków. Ważne jest, aby rodzice byli świadomi tego, co się dzieje, aby móc odpowiednio zareagować.
Żółtaczka często występuje u wcześniaków, przy czym chłopcy są bardziej narażeni niż dziewczynki. Zazwyczaj pojawia się w pierwszym tygodniu życia. W przypadku zdrowych noworodków urodzonych w pełnym wymiarze, żółtaczka dziecięca zazwyczaj nie budzi większego niepokoju, ponieważ ma tendencję do samoistnego ustępowania.
Jednak w rzadkich przypadkach, gdy żółtaczka nie jest leczona, może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak uszkodzenie mózgu, a nawet śmierć. Dlatego ważne jest, aby zrozumieć przyczyny i metody leczenia tej dolegliwości.
Przyczyny
Przyczyną żółtaczki niemowlęcej jest nadmiar bilirubiny, która jest produktem odpadowym powstającym w wyniku rozpadu czerwonych krwinek. W normalnych warunkach bilirubina rozkładana jest w wątrobie i wydalana z organizmu z kałem.
W okresie prenatalnym dziecko ma inną formę hemoglobiny. Po narodzinach stara hemoglobina jest szybko rozkładana, co prowadzi do podwyższonego stężenia bilirubiny, które musi być usunięte przez wątrobę. W przypadku wcześniaków, ich słabo rozwinięta wątroba może nie nadążać z usuwaniem bilirubiny, co prowadzi do hiperbilirubinemii.
Istnieją dwa główne typy żółtaczki związane z karmieniem piersią:
- Żółtaczka karmienia piersią – pojawia się w pierwszym tygodniu życia, jeśli dziecko nie jest wystarczająco karmione lub jeśli mleko matki jest mało odżywcze.
- Żółtaczka mleczna – wynika z substancji w mleku matki, które zakłócają proces rozkładu bilirubiny, co powoduje jej wzrost po 7 dniu życia, osiągając szczyt w drugim lub trzecim tygodniu.
Niektóre przypadki ciężkiej żółtaczki są związane z podstawowymi schorzeniami, takimi jak:
- choroby wątroby
- anemia sierpowata
- cephalohematoma – krwawienie pod skórą głowy, spowodowane trudnym porodem
- sepsa – zakażenie krwi
- nieprawidłowości w budowie czerwonych krwinek
- zablokowanie przewodu żółciowego lub jelit
- niezgodność Rh lub ABO – gdy matka i dziecko mają różne grupy krwi, co prowadzi do ataku przeciwciał matczynych na krwinki czerwone dziecka
- wzrost liczby czerwonych krwinek – częściej u wcześniaków i bliźniaków
- niedobór enzymu
- infekcje bakteryjne lub wirusowe
- niedoczynność tarczycy
- zapalenie wątroby
- niedotlenienie – niski poziom tlenu
- niektóre infekcje, takie jak kiła czy różyczka
Czynniki ryzyka
Do typowych czynników ryzyka żółtaczki u noworodków należą:
- Przedwczesne porody – wcześniaki mają słabiej rozwiniętą wątrobę i mniejszą liczbę wypróżnień, co spowalnia proces wydalania bilirubiny.
- Karmienie piersią – dzieci, które nie otrzymują wystarczającej ilości składników odżywczych z mleka matki, są bardziej narażone na rozwój żółtaczki.
- Niekompatybilność Rh lub ABO – sytuacja, w której przeciwciała matki atakują krwinki czerwone płodu.
- Stłuczenie podczas porodu – prowadzi do szybszego rozpadu krwinek czerwonych.
Objawy
Najbardziej charakterystycznym objawem żółtaczki u dzieci jest żółta skóra oraz twardówki (białka oczu). Zwykle objawy zaczynają się od głowy i rozprzestrzeniają się w dół ciała.
Inne objawy mogą obejmować:
- senność
- blady stolec – dzieci karmione piersią powinny mieć zielonkawo-żółte stolce, a te karmione butelką – kolor zielonkawo-musztardowy
- słabe ssanie
- ciemny mocz – mocz noworodka powinien być bezbarwny
W przypadku ciężkiej żółtaczki objawy mogą obejmować:
- żółty brzuch lub kończyny
- skrajna senność
- brak przyrostu masy ciała
- trudności w karmieniu
- drażliwość
Diagnoza
Lekarze zazwyczaj zalecają przeprowadzenie testów na żółtaczkę przed wypisaniem dziecka ze szpitala oraz ponownie 3-5 dni po urodzeniu, gdy poziom bilirubiny jest najwyższy.
Diagnostyka opiera się na wyglądzie dziecka, ale nasilenie żółtaczki określa się poprzez pomiar poziomu bilirubiny we krwi. Można to zrobić za pomocą testu krwi lub przezskórnego bilirubinometru, który mierzy, jak dużo światła przechodzi przez skórę.
Jeśli żółtaczka utrzymuje się dłużej niż 2 tygodnie, lekarze mogą zlecać dalsze badania krwi i moczu, aby sprawdzić podstawowe schorzenia. U niemowląt karmionych piersią, które prawidłowo przybierają na wadze, może to być normalna reakcja.
Leczenie
W przypadku łagodnej żółtaczki zwykle nie jest potrzebne leczenie, ponieważ objawy ustępują w ciągu dwóch tygodni. Jednak w przypadku cięższych postaci żółtaczki może być konieczne hospitalizowanie dziecka w celu obniżenia poziomu bilirubiny.
Opcje leczenia obejmują:
- Fototerapia – terapia światłem, w której dziecko umieszczane jest pod specjalnym źródłem światła, co powoduje zmianę struktury bilirubiny, ułatwiając jej wydalenie.
- Wymiana transfuzji krwi – polega na wielokrotnym usuwaniu krwi dziecka i zastępowaniu jej krwią dawcy; stosowane, gdy fototerapia nie działa.
- Dożylna immunoglobulina (IVIg) – w przypadku niezgodności Rh lub ABO, transfuzja immunoglobuliny obniża poziom przeciwciał matczynych atakujących krwinki czerwone dziecka.
Jeśli żółtaczka wynika z innych przyczyn, może być konieczne leczenie farmakologiczne lub operacyjne.
Komplikacje
Nieleczona żółtaczka może prowadzić do poważnych powikłań.
- Ostra encefalopatia bilirubiny: Stan spowodowany nagromadzeniem bilirubiny w mózgu, co jest toksyczne dla komórek. Objawy obejmują gorączkę, senność, wysoki płacz i sztywność ciała.
- Kernicterus: Potencjalnie śmiertelny zespół, w którym ostra encefalopatia bilirubiny prowadzi do trwałego uszkodzenia mózgu.
Inne poważne, ale rzadkie powikłania to głuchota oraz porażenie mózgowe.
Zapobieganie
Najlepszym sposobem na zmniejszenie ryzyka wystąpienia żółtaczki u niemowląt jest zapewnienie ich dobrego samopoczucia. W pierwszym tygodniu życia dzieci karmione piersią powinny być karmione 8-12 razy dziennie, a niemowlęta na mieszance – 1-2 uncje preparatu co 2-3 godziny.
Aktualne badania i nowe odkrycia
W 2024 roku badania nad żółtaczką niemowlęcą koncentrują się na nowych terapiach i metodach rozpoznawania. Ostatnie prace wykazały, że odpowiednie karmienie piersią w pierwszych dniach życia może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia ciężkiej żółtaczki. Badania sugerują, że dzieci, które są dobrze karmione, mają mniejsze ryzyko hospitalizacji z powodu wysokich poziomów bilirubiny.
Nowe techniki diagnostyczne, takie jak bezinwazyjne pomiary bilirubiny przezskórnej, stają się coraz bardziej popularne, co pozwala na szybsze i mniej stresujące dla dziecka diagnozowanie. Ponadto, badania nad związkami genetycznymi związanymi z żółtaczką mogą pomóc w identyfikacji dzieci z wyższym ryzykiem wystąpienia tej dolegliwości, co pozwoli na wczesną interwencję.
Dzięki tym nowym informacjom i badaniom, rodzice będą mogli lepiej przygotować się na ewentualne wystąpienie żółtaczki u swojego dziecka i reagować w odpowiedni sposób.
