Objawy i Leczenie Przewlekłej Choroby Nerek

Przewlekła choroba nerek to powolna i postępująca utrata funkcji nerek w ciągu kilku lat. W końcu osoba rozwinie trwałą niewydolność nerek.

Przewlekła choroba nerek, znana również jako przewlekła niewydolność nerek, jest znacznie bardziej rozpowszechniona, niż wielu ludzi zdaje sobie z tego sprawę; często pozostaje niewykryta i nierozpoznana, dopóki nie osiągnie zaawansowanego etapu.

Ludzie często dowiadują się o swojej przewlekłej niewydolności nerek dopiero wtedy, gdy ich czynność nerek spada do 25% normy.

W miarę postępu niewydolności nerek i poważnego upośledzenia funkcji narządów, w organizmie może gwałtownie narastać niebezpieczny poziom odpadów i płynów. Leczenie ma na celu zatrzymanie lub spowolnienie progresji choroby, co najczęściej odbywa się poprzez kontrolowanie jej podstawowej przyczyny.

Szybkie fakty dotyczące przewlekłej choroby nerek

Oto kilka kluczowych punktów dotyczących przewlekłej choroby nerek. Więcej szczegółów i dodatkowe informacje znajdują się w głównym artykule.

Typowe objawy to krew w moczu, wysokie ciśnienie krwi i zmęczenie.
Przyczyny obejmują cukrzycę oraz określone choroby nerek, w tym zespół policystycznych chorób nerek.
Nie ma lekarstwa na przewlekłą chorobę nerek, co oznacza, że leczenie koncentruje się na łagodzeniu objawów.
Rozpoznanie często następuje po badaniach krwi, skanu nerki lub biopsji.

Objawy

Przewlekła niewydolność nerek, w przeciwieństwie do ostrej niewydolności nerek, jest powolną i stopniowo postępującą chorobą. Nawet jeśli jedna nerka przestaje działać, druga może wykonywać normalne funkcje. Zwykle nie jest to zauważalne, dopóki choroba nie jest dość zaawansowana, a stan ten staje się poważny, gdy pojawiają się widoczne oznaki i objawy; do tego czasu większość szkód jest nieodwracalna.

Ważne jest, aby osoby z wysokim ryzykiem rozwoju choroby nerek miały regularnie kontrolowane funkcje nerek. Wczesne wykrycie może znacznie pomóc w zapobieganiu poważnym uszkodzeniom nerek.

Najczęstsze objawy przedmiotowe i podmiotowe przewlekłej choroby nerek to:

niedokrwistość
krew w moczu
ciemny mocz
zmniejszona czujność psychiczna
zmniejszona wydajność moczu
obrzęk – opuchnięte stopy, dłonie i kostki (twarz, jeśli obrzęk jest ciężki)
zmęczenie (uczucie wyczerpania)
nadciśnienie (wysokie ciśnienie krwi)
bezsenność
swędząca skóra, może stać się uporczywa
utrata apetytu
męska niezdolność do uzyskania lub utrzymania erekcji (zaburzenia erekcji)
częstsze oddawanie moczu, szczególnie w nocy
skurcze mięśni
nudności
ból po stronie lub od połowy do pleców
dyszenie (duszność)
białko w moczu
nagła zmiana masy ciała
niewyjaśnione bóle głowy

Gradacja

Zmiany w wskaźniku GFR mogą ocenić zaawansowanie choroby nerek. W Wielkiej Brytanii i wielu innych krajach etapy choroby nerek są klasyfikowane w następujący sposób:

Etap 1 – wskaźnik GFR jest normalny. Jednakże wykryto objawy choroby nerek.

Etap 2 – wskaźnik GFR jest niższy niż 90 mililitrów i wykryto objawy choroby nerek.

Etap 3 – wskaźnik GFR jest niższy niż 60 mililitrów, niezależnie od tego, czy wykryto dowody choroby nerek.

Etap 4 – wskaźnik GFR jest niższy niż 30 mililitrów, niezależnie od tego, czy wykryto dowody choroby nerek.

Etap 5 – wskaźnik GFR jest niższy niż 15 mililitrów. Wystąpiła niewydolność nerek.

Większość pacjentów z przewlekłą chorobą nerek rzadko wychodzi poza etap 2. Kluczowe jest, aby choroba nerek była diagnozowana i leczona wcześnie, aby zapobiec poważnym uszkodzeniom.

Pacjenci z cukrzycą powinni mieć roczny test, który mierzy mikroalbuminurię (małe ilości białka) w moczu. Ten test może wykryć wczesną nefropatię cukrzycową (wczesne uszkodzenie nerek związane z cukrzycą).

Leczenie

Nie ma obecnie lekarstwa na przewlekłą chorobę nerek. Jednak niektóre terapie mogą pomóc w kontrolowaniu objawów, zmniejszeniu ryzyka powikłań i spowolnieniu postępu choroby.

Pacjenci z przewlekłą chorobą nerek zazwyczaj muszą przyjmować wiele leków. Zabiegi obejmują:

Leczenie anemii

Hemoglobina jest substancją w czerwonych krwinkach, która przenosi niezbędny tlen w organizmie. Jeśli poziom hemoglobiny jest niski, pacjent może doświadczać niedokrwistości.

Niektórzy pacjenci z niewydolnością nerek wymagają transfuzji krwi. Pacjent z chorobą nerek zazwyczaj musi przyjmować suplementy żelaza, albo w postaci codziennych tabletek siarczanu żelazawego, albo od czasu do czasu w postaci zastrzyków.

Bilans fosforanu

Osoby z chorobą nerek mogą mieć trudności z prawidłowym usuwaniem fosforanów z organizmu. Pacjenci zostaną poinformowani o konieczności ograniczenia spożycia fosforanów – zwykle oznacza to zmniejszenie spożycia produktów mlecznych, czerwonego mięsa, jaj i ryb.

Wysokie ciśnienie krwi

Wysokie ciśnienie krwi jest częstym problemem u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Kluczowe jest obniżenie ciśnienia krwi, aby chronić nerki i spowolnić postęp choroby.

Swędzenie skóry

Leki przeciwhistaminowe, takie jak chlorfenamina, mogą pomóc złagodzić objawy swędzenia.

Leki przeciw chorobie

Jeśli toksyny nagromadzą się w organizmie z powodu niewłaściwej funkcji nerek, pacjenci mogą odczuwać nudności. Leki takie jak cyklizyna lub metaklopramid mogą pomóc w łagodzeniu tych objawów.

NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne)

Należy unikać stosowania NLPZ, takich jak aspiryna lub ibuprofen, i przyjmować je tylko po zaleceniu lekarza.

Zabieg końcowy

Dzieje się tak, gdy nerki funkcjonują w mniej niż 10-15% normalnej pojemności. Dotychczasowe metody – dieta, leki i terapie kontrolujące podstawowe przyczyny – już nie wystarczą. Nerki pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek nie są w stanie nadążyć za wydalaniem i eliminacją płynów we własnym zakresie – pacjent będzie potrzebował dializy lub przeszczepu nerki, aby przeżyć.

Większość lekarzy będzie starała się opóźnić konieczność dializy lub przeszczepu nerki tak długo, jak to możliwe, ponieważ niosą one ryzyko potencjalnie poważnych powikłań.

Dializa nerek

Dializa to proces usuwania produktów przemiany materii i nadmiaru płynów z krwi, gdy nerki nie są w stanie właściwie wykonywać swojej pracy. Wiąże się to z poważnym ryzykiem, w tym zakażeniem.

Istnieją dwa główne typy dializy nerek. Każdy typ ma również podtypy. Dwa główne typy to:

Hemodializa: Krew jest wypompowywana z ciała pacjenta i przechodzi przez dializator (sztuczna nerka). Pacjent poddawany jest hemodializie około trzy razy w tygodniu. Każda sesja trwa co najmniej 3 godziny.

Eksperci zauważają, że częstsze sesje prowadzą do lepszej jakości życia pacjenta, a nowoczesne urządzenia do dializy domowej umożliwiają bardziej regularne stosowanie hemodializy.

Dializa otrzewnowa: krew jest filtrowana we własnym ciele pacjenta; w jamie otrzewnej, która zawiera rozległą sieć małych naczyń krwionośnych. Cewnik jest wszczepiany do jamy brzusznej, do którego podawany jest roztwór dializacyjny i wypuszczany tak długo, jak jest to konieczne do usunięcia odpadów i nadmiaru płynu.

Przeszczep nerki

Przeszczep nerki jest lepszym rozwiązaniem niż dializa dla pacjentów, którzy nie mają innych schorzeń poza niewydolnością nerek. Mimo to, kandydaci na przeszczep nerki będą musieli przechodzić dializę, dopóki nie otrzymają nowej nerki.

Dawca i biorca nerki powinni mieć taką samą grupę krwi, białka i przeciwciała na powierzchni komórki, aby zminimalizować ryzyko odrzucenia nowej nerki. Rodzeństwo lub bardzo bliscy krewni to zazwyczaj najlepsi dawcy. Jeśli żywy dawca nie jest możliwy, rozpocznie się poszukiwanie dawcy (zmarłego).

Dieta

Odpowiednia dieta jest niezbędna do skutecznego leczenia niewydolności nerek. Ograniczenie ilości białka w diecie może spowolnić postęp choroby.

Dieta może również pomóc złagodzić objawy nudności.

Spożycie soli musi być starannie regulowane, aby kontrolować nadciśnienie. Zużycie potasu i fosforu w miarę upływu czasu może również wymagać ograniczenia.

Witamina D

Pacjenci z chorobą nerek często mają niski poziom witaminy D. Witamina D jest niezbędna dla zdrowych kości. Witamina D, którą otrzymujemy ze słońca lub żywności, musi zostać aktywowana przez nerki, zanim organizm będzie mógł z niej korzystać. Pacjenci mogą otrzymywać alfakalcydol lub kalcytriol.

Retencja płynów

Osoby z przewlekłą chorobą nerek muszą zachować ostrożność podczas przyjmowania płynów. Większość pacjentów zostanie poproszona o ograniczenie przyjmowania płynów. Jeśli nerki nie działają prawidłowo, pacjent jest znacznie bardziej podatny na gromadzenie się płynów.

Przyczyny

Nerki przeprowadzają złożony system filtracji w naszych ciałach – nadmiar odpadów i płynny materiał są usuwane z krwi i wydalane z organizmu.

W większości przypadków nerki mogą wyeliminować większość odpadów wytwarzanych przez nasz organizm. Jednak jeśli przepływ krwi do nerek jest zaburzony, mogą one nie działać prawidłowo z powodu uszkodzenia lub choroby, lub jeśli przepływ moczu jest zablokowany, mogą wystąpić problemy.

W większości przypadków postępujące uszkodzenie nerek jest wynikiem przewlekłej choroby, takiej jak:

Cukrzyca – przewlekła choroba nerek jest związana z cukrzycą typu 1 i 2. Jeśli cukrzyca pacjenta nie jest dobrze kontrolowana, nadmiar cukru (glukozy) może gromadzić się we krwi. Choroba nerek nie występuje często w ciągu pierwszych 10 lat cukrzycy; częściej występuje 15-25 lat po rozpoznaniu cukrzycy.
Nadciśnienie (wysokie ciśnienie krwi) – może uszkodzić kłębuszki nerkowe, które biorą udział w filtrowaniu odpadów.
Zatkany przepływ moczu – jeśli przepływ moczu jest zablokowany, może wrócić do nerki z pęcherza (odpływ pęcherzowo-moczowy). Zablokowany przepływ moczu zwiększa ciśnienie na nerkach i osłabia ich funkcję. Możliwe przyczyny to powiększenie prostaty, kamienie nerkowe lub guz.
Choroby nerek – takie jak zespół policystycznych chorób nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek lub zapalenie kłębuszków nerkowych.
Zwężenie tętnicy nerkowej – tętnica nerkowa zwęża się lub jest zablokowana przed wejściem do nerki.
Niektóre toksyny – takie jak paliwa, rozpuszczalniki (np. tetrachlorek węgla) i ołów (jak farby na bazie ołowiu, rury i materiały lutownicze). Nawet niektóre rodzaje biżuterii mają toksyny, które mogą prowadzić do przewlekłej niewydolności nerek.
Problem rozwojowy płodu – jeśli nerki nie rozwijają się prawidłowo w nienarodzonym dziecku w macicy.
Toczeń rumieniowaty układowy – choroba autoimmunologiczna, w której system odpornościowy atakuje nerki, traktując je jak obcą tkankę.
Malaria i żółta febra – mogą powodować zaburzenia funkcji nerek.
Niektóre leki – nadużywanie NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych), takich jak aspiryna lub ibuprofen.
Nielegalne nadużywanie substancji, takich jak heroina lub kokaina.
Uraz – ostry cios lub fizyczne uszkodzenie nerki (nerek).

Czynniki ryzyka

Następujące warunki lub sytuacje wiążą się z wyższym ryzykiem rozwoju choroby nerek:

wywiad rodzinny dotyczący choroby nerek
wiek – przewlekła choroba nerek występuje znacznie częściej u osób powyżej 60. roku życia
miażdżyca
niedrożność pęcherza
przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych
wrodzona choroba nerek (choroba nerek obecna przy urodzeniu)
cukrzyca – jeden z najczęstszych czynników ryzyka
nadciśnienie
toczeń rumieniowaty
nadmierne wystawienie na działanie niektórych toksyn
anemia sierpowata
niektóre leki

Diagnoza

Lekarz sprawdzi objawy i zapyta pacjenta o dolegliwości. Można również zlecić następujące testy:

Badanie krwi – w celu ustalenia, czy odpady są odpowiednio odfiltrowywane. Jeśli stężenie mocznika i kreatyniny będzie stale wysokie, lekarz najprawdopodobniej zdiagnozuje schyłkową niewydolność nerek.
Test moczu – pomaga ustalić, czy w moczu znajduje się krew lub białko.
Skany nerek – mogą obejmować obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI), tomografię komputerową (CT) lub badanie ultrasonograficzne. Celem jest ustalenie, czy istnieją jakiekolwiek blokady w przepływie moczu. Skany te mogą również ujawnić rozmiar i kształt nerek – w zaawansowanych stadiach choroby nerek nerki są mniejsze i mają nierówny kształt.
Biopsja nerki – niewielka próbka tkanki nerkowej jest pobierana i badana pod kątem uszkodzenia komórek. Analiza tkanki nerkowej ułatwia dokładną diagnozę choroby nerek.
RTG klatki piersiowej – celem jest sprawdzenie obrzęku płuc (płyn zatrzymany w płucach).
Wskaźnik filtracji kłębuszkowej (GFR) – test mierzący współczynnik przesączania kłębuszkowego – porównuje poziomy odpadów w krwi pacjenta i moczu. GFR mierzy, ile mililitrów odpadów może filtrować nerka na minutę. Nerki zdrowych osób mogą zazwyczaj przefiltrować ponad 90 ml na minutę.

Komplikacje

Jeśli przewlekła choroba nerek postępuje w kierunku niewydolności nerek, możliwe są następujące komplikacje:

niedokrwistość
uszkodzenie centralnego układu nerwowego
suche zmiany koloru skóry
retencja płynów
hiperkaliemia – wzrost poziomu potasu we krwi, co może prowadzić do uszkodzenia serca
bezsenność
niższy popęd płciowy
zaburzenia erekcji u mężczyzn
osteomalacja – osłabienie kości, co prowadzi do ich łamliwości
zapalenie osierdzia – zapalenie torebki wokół serca
wrzody żołądka
osłabiony układ odpornościowy

Zapobieganie

Zarządzanie przewlekłą chorobą

Niektóre stany zwiększają ryzyko przewlekłej choroby nerek (takiej jak cukrzyca). Kontrolowanie stanu może znacznie zmniejszyć szanse na rozwój niewydolności nerek. Osoby powinny przestrzegać instrukcji lekarza, porad i zalecenia.

Dieta

Zdrowe odżywianie, w tym dużo owoców i warzyw, pełnoziarnistych zbóż oraz chudego mięsa lub ryb, pomoże obniżyć ciśnienie krwi.

Aktywność fizyczna

Regularne ćwiczenia fizyczne są idealne do utrzymania zdrowego poziomu ciśnienia krwi; pomagają również kontrolować przewlekłe choroby, takie jak cukrzyca i choroby serca. Osoby powinny skonsultować się z lekarzem, czy program ćwiczeń jest odpowiedni dla ich wieku, wagi i zdrowia.

Unikanie niektórych substancji

Dotyczy to nadużywania alkoholu i narkotyków. Należy unikać długotrwałego kontaktu z metalami ciężkimi, takimi jak ołów, oraz z paliwami, rozpuszczalnikami i innymi toksycznymi chemikaliami.

Nowe badania i aktualne podejścia do leczenia

W 2024 roku badania nad przewlekłą chorobą nerek koncentrują się na innowacyjnych terapiach, które mogą spowolnić postęp choroby. Nowe leki, takie jak inhibitory SGLT2, wykazują obiecujące wyniki w redukcji ryzyka hospitalizacji oraz poprawie jakości życia pacjentów. Badania dowiodły, że te leki mogą zmniejszyć ryzyko progresji choroby nerek o 30% w porównaniu do tradycyjnych terapii.

Dodatkowo, postępy w genetyce i biotechnologii pozwalają na lepsze zrozumienie patofizjologii chorób nerek. Badania nad biomarkerami wskazują na możliwość wczesnego wykrywania przewlekłej choroby nerek, co może prowadzić do bardziej ukierunkowanych i skutecznych interwencji terapeutycznych.

Warto również zauważyć, że podejścia dotyczące diety stają się coraz bardziej spersonalizowane, co pozwala na lepsze dostosowanie planu żywieniowego do indywidualnych potrzeb pacjenta. W przyszłości, zintegrowane podejścia do leczenia, które łączą terapie farmakologiczne z dietą oraz aktywnością fizyczną, mogą przynieść znaczące korzyści w zarządzaniu przewlekłą chorobą nerek.