Nowe badania sugerują, że osłabienie mięśni i związane z nimi skutki uboczne, które mogą powstać w wyniku statyn, prawdopodobnie wynikają z działania leku na ośrodki produkcji energii, czyli mitochondria w mięśniach.
Naukowcy z Centrum Medycznego Uniwersytetu Radboud w Nijmegen w Holandii informują o swoich wnioskach w renomowanym dzienniku.
Statyny to powszechnie stosowane leki obniżające poziom cholesterolu, działające poprzez blokowanie produkcji cholesterolu w wątrobie. Cholesterol jest głównym czynnikiem ryzyka chorób serca i udarów, które odpowiadają za niemal 1 na 3 zgony wśród Amerykanów.
Według danych Centers for Disease Control and Prevention (CDC), ponad jedna czwarta Amerykanów powyżej 40. roku życia stosuje leki obniżające cholesterol, z których większość to statyny.
Jednakże, u około 25% pacjentów, statyny mogą wywoływać nieprzyjemne skutki uboczne, takie jak osłabienie mięśni, ból oraz skurcze, bez oznak uszkodzenia tkanek. Te działania niepożądane mogą znacząco obniżać jakość życia i często prowadzą do zaprzestania przyjmowania leków przez pacjentów.
Frans Russel, współautor badań i profesor farmakologii molekularnej i toksykologii, podkreśla, że wcześniejsze badania łączyły skutki uboczne statyn z ich wpływem na mitochondria, lecz podstawowe mechanizmy tego działania pozostawały często nieznane.
Laktonowa forma statyny zakłóca funkcję mitochondrialną
W ludzkim organizmie statyny występują w dwóch postaciach: kwasowej i laktonowej. Większość statyn działa w postaci kwasowej, obniżając poziom cholesterolu w wątrobie. Postać laktonu nie ma efektu terapeutycznego – jednak może przekształcić się w postać kwasową.
Zwykle nie stanowi to problemu, ale badania wykazują, że forma laktonu może znacząco zakłócać działanie mitochondriów – elektrowni komórkowych produkujących ATP, czyli energetycznej «waluty» komórkowej.
W badaniach z wykorzystaniem komórek mięśniowych myszy, zespół odkrył, że statyny w postaci laktonu są około trzy razy silniejsze w niszczeniu mitochondriów niż te w postaci kwasowej.
Te odkrycia potwierdzono także w komórkach pobranych z biopsji mięśni pacjentów, którzy doświadczyli działań ubocznych wywołanych statyną.
Wykazano, że komórki pacjentów mają zmniejszoną produkcję ATP w porównaniu z komórkami zdrowych kontrolnych. Forma laktonowa statyn wydaje się zmniejszać aktywność w strukturze białkowej zwanej «kompleksem III».
Profesor Russel podkreśla, że potrzebne są dalsze niezależne badania, aby dokładnie przyjrzeć się różnym funkcjom mitochondrialnym statyn i ocenić, czy zidentyfikowany mechanizm może być użytecznym wskaźnikiem dla przewidywania, którzy pacjenci mogą odczuwać skutki uboczne stosowania statyn. On także nie jest pewien:
«Interindywidualne różnice w enzymatycznej konwersji kwasu do postaci laktonowej mogą być kluczem do zrozumienia różnic między pacjentami podatnymi na ból wywołany statyną.»
On i jego współpracownicy są przekonani, że ich odkrycia mogą prowadzić do opracowania nowych klas leków obniżających poziom cholesterolu, które nie wywołują niepożądanych efektów mięśniowych.
W swoim badaniu zespół odkrył także, że istnieją możliwości zmniejszenia zdolności laktonu do zakłócania funkcji mitochondriów, co sugeruje, że można opracować metody zapobiegania lub odwracania skutków ubocznych statyn.
Zespół obecnie realizuje te możliwości.
Tymczasem dowiedzieli się o nowych badaniach, które sugerują, że statyny są coraz częściej stosowane przez bardzo starszych Amerykanów «bez żadnych dowodów z badań.»
Naukowcy zauważają, że mimo braku jednoznacznych rekomendacji stosowania statyn u osób w podeszłym wieku, w ciągu ostatniej dekady znacząco wzrosło stosowanie leków obniżających poziom cholesterolu wśród osób powyżej 80. roku życia.
Nowe badania i przyszłość terapii
W 2024 roku opublikowano szereg badań, które rzucają nowe światło na temat skutków stosowania statyn. Badania te wskazują, że pacjenci starsi mogą mieć zwiększone ryzyko skutków ubocznych związanych z długotrwałym stosowaniem statyn. W związku z tym kluczowe staje się zindywidualizowanie terapii i monitorowanie pacjentów w celu minimalizacji ryzyka.
Warto również zauważyć, że w kontekście nowoczesnej medycyny, badania nad nowymi lekami obniżającymi poziom cholesterolu są intensywnie prowadzone. Innowacyjne podejścia mogą pozwolić na opracowanie terapii, które nie będą wywoływać takich działań niepożądanych, jak osłabienie mięśni. Przykładowo, badania nad nowymi inhibitorami PCSK9 wykazują obiecujące wyniki i mogą stanowić alternatywę dla tradycyjnych statyn.
Podsumowując, temat wpływu statyn na organizm pozostaje aktualny i wymaga dalszych badań. Zrozumienie mechanizmów działania tych leków oraz ich wpływu na mitochondria może przyczynić się do rozwoju bardziej efektywnych i bezpiecznych terapii dla pacjentów z hipercholesterolemią.
