Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) obejmuje szereg schorzeń, które negatywnie wpływają na funkcjonowanie płuc. Skutkuje to ograniczeniem przepływu powietrza, co z kolei zmniejsza zdolność organizmu do dostarczania odpowiedniej ilości tlenu, niezbędnego do życia.
Z uwagi na to, że tlen jest kluczowy dla funkcjonowania organizmu, POChP może prowadzić do poważnych konsekwencji, a nawet śmierci. Według Cleveland Clinic, dym papierosowy jest odpowiedzialny za aż 90% przypadków POChP.
Kiedy pojawia się POChP, uszkodzenia płuc są nieodwracalne, co powoduje stopniowe pogarszanie się stanu zdrowia. Na dzień dzisiejszy, niestety, nie istnieje skuteczne lekarstwo na tę chorobę.
Etapy POChP
American Thoracic Society, British Thoracic Society oraz European Respiratory Society opracowały system klasyfikacji, który dzieli POChP na cztery etapy w zależności od nasilenia choroby:
- Etap 1: łagodny
- Etap 2: umiarkowany
- Etap 3: dotkliwy
- Etap 4: bardzo dotkliwy
Etap 4 często określany jest jako schyłkowa forma POChP.
W jaki sposób eksperci mierzą nasilenie POChP?
Aby ocenić nasilenie POChP, lekarze stosują różne pomiary czynności płuc, objawów oraz ogólny stan zdrowia pacjenta.
Jednym z narzędzi używanych w tej ocenie jest skala BODE, która uwzględnia wskaźnik masy ciała (BMI), nasilenie duszności oraz wydolność fizyczną pacjenta.
Do obliczenia wyniku BODE potrzebne są cztery kluczowe wartości:
- Odsetek FEV1: Mierzy wymuszoną objętość powietrza, którą osoba może wydychać w ciągu jednej sekundy. W przypadku osób z POChP, wydolność płuc jest ograniczona, a wynik FEV1 jest wyrażany w procentach. Im niższy procent, tym cięższa postać POChP.
- Sześciominutowy test odległości: Mierzy, jak daleko pacjent może przejść w ciągu sześciu minut.
- BMI: Porównuje wagę pacjenta do wzrostu, płci i budowy ciała.
- Stopień trudności w oddychaniu: Osoby z mniejszymi trudnościami w oddychaniu uzyskują wyższe wyniki w skali BODE.
Wyniki BODE wahają się od 0 do 10, gdzie 10 oznacza najsłabszy stan funkcjonalny. Można znaleźć automatyczny kalkulator do określenia indeksu BODE, klikając tutaj.
Innym systemem oceny jest skala ADO, która uwzględnia wiek, duszność i nasilenie choroby. Stosuje się także skalę duszności, niedrożności, palenia i wydolności (DOSE).
Długość życia i perspektywy
Jednym z najważniejszych czynników predykcyjnych długości życia w przypadku POChP jest odsetek FEV1. Badania przeprowadzone przez University of Cincinnati wykazały, że około połowa pacjentów z FEV1 poniżej 35% nie przeżywa dłużej niż 4 lata.
Jednakże, testy predykcyjne, takie jak FEV1, BODE i inne skale, są jedynie szacunkami długości życia, a rzeczywistość może być inna. Wiele osób żyje dłużej niż przewidywano, podczas gdy inni mogą mieć krótszy czas życia.
Zgodnie z raportem American Lung Association na temat POChP:
- W 2009 roku blisko 134 000 osób zmarło z powodu POChP.
- Liczba zgonów była wyższa wśród kobiet (70 066) niż wśród mężczyzn (63 899).
- Roczne koszty opieki zdrowotnej związane z POChP wynoszą około 50 miliardów dolarów, obejmując koszty bezpośrednie i pośrednie.
- POChP zajmuje trzecie miejsce wśród najczęstszych przyczyn zgonów, ustępując jedynie chorobom serca i nowotworom.
- Kobiety są dwukrotnie bardziej narażone na przewlekłe zapalenie oskrzeli w porównaniu do mężczyzn.
- Kobiety często diagnozowane są z rozedmą bardziej niż mężczyźni.
Zarządzanie
Podczas ustalania schematu leczenia lekarze biorą pod uwagę objawy pacjenta oraz współistniejące choroby.
Choć POChP jest chorobą nieuleczalną, istnieją leki, które mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów i złagodzić objawy.
Leki stosowane w terapii POChP obejmują:
- Terapia rozszerzająca oskrzela: W tym stosowanie leków, takich jak albuterol, aby natychmiast otworzyć drogi oddechowe.
- Leki podtrzymujące: Długodziałające leki rozszerzające oskrzela oraz inne leki stosowane codziennie, które pomagają utrzymać drogi oddechowe otwarte i zmniejszają produkcję śluzu.
- Kortykosteroidy: Sterydy doustne i wziewne stosowane w celu redukcji stanu zapalnego w płucach.
- Terapia tlenowa: Osoby mające problemy z utrzymaniem odpowiedniego poziomu tlenu mogą korzystać z maski tlenowej w domu lub na stałe.
Rehabilitacja pulmonologiczna obejmuje sesje z terapeutą oddechowym, który uczy technik lepszego oddychania. Programy te mogą również obejmować doradztwo żywieniowe oraz edukację na temat POChP, co jest szczególnie ważne dla pacjentów ze stabilną chorobą.
Pacjenci z POChP mogą doświadczać zaostrzeń, czyli nagłego pogorszenia objawów, które często wymagają dodatkowych leków, hospitalizacji bądź wsparcia respiratora.
W niektórych przypadkach, operacje płuc, w tym przeszczepy, mogą być rozważane, ale są to opcje dostępne jedynie dla nielicznych pacjentów.
Hospicjum i opieka paliatywna
Zgodnie z danymi Arizona Center on Aging, około 30% osób w końcowej fazie POChP korzysta z opieki hospicyjnej. Choć decyzja ta może być trudna, wsparcie hospicyjne oraz paliatywne może znacząco poprawić jakość życia pacjentów.
Usługi opieki paliatywnej oferują specjalistyczną pomoc w łagodzeniu objawów oraz wsparcie dla rodzin, kładąc nacisk na komfort pacjenta.
Opieka hospicyjna zazwyczaj przeznaczona jest dla osób, u których objawy wskazują na zbliżający się koniec życia.
Przykłady takich objawów to:
- Zależność od tlenu
- Jedna lub więcej hospitalizacji w ciągu roku związanych z POChP
- Utrata masy ciała, zanik mięśni lub trudności w codziennych czynnościach
- Wiek powyżej 70 lat
- Współistniejące choroby, które mogą wpływać na długość życia, np. choroby serca, nerek czy wątroby
- Wartości FEV1 poniżej 30% przewidywanej wartości
Wiele firm ubezpieczeniowych pokrywa koszty opieki hospicyjnej i paliatywnej. Lekarz może doradzić dostępne opcje.
Wskazówki dotyczące stylu życia
Choć POChP nie ma lekarstwa, istnieje wiele sposobów, by ułatwić życie z tą chorobą.
Oto kilka z nich:
- Coroczne szczepienia przeciw grypie oraz konsultacja z lekarzem w sprawie szczepionek przeciw zapaleniu płuc i tężcowi, w tym ochrona przed kokluszem.
- Utrzymywanie aktualnych szczepień, co może poprawić odporność i zmniejszyć ryzyko zaostrzeń POChP.
- Regularne wizyty kontrolne u lekarza specjalisty ds. płuc.
- Udział w programach treningu wysiłkowego, gdzie terapeuci uczą technik oddechowych poprawiających zdolność do ćwiczeń.
- Ograniczenie narażenia na dym tytoniowy, chemiczne czynniki drażniące i zanieczyszczenia.
- Szukaj pomocy medycznej w przypadku gorączki lub nasilenia objawów, które mogą wskazywać na infekcję płuc.
- Rzucenie palenia dla tych, którzy wciąż palą.
- Przestrzeganie zaleceń dotyczących POChP oraz stosowanie inhalatorów zgodnie z instrukcjami lekarza.
Jak ludzie mogą pomóc komuś z POChP
W późniejszych etapach POChP pacjent może mieć trudności z wykonywaniem codziennych czynności. Problemy z apetytem oraz długotrwały kaszel mogą dodatkowo utrudniać życie.
W takich sytuacjach pacjenci często polegają na pomocy rodziny i przyjaciół.
Rodzina i przyjaciele mogą wspierać osobę z POChP, na przykład:
- Prowadząc listę leków, witamin i suplementów, w tym nazwy, dawki i częstotliwości przyjmowania.
- Rozpoznając objawy wskazujące na zaostrzenie POChP lub inne stany wymagające interwencji medycznej.
- Towarzysząc pacjentowi w wizytach lekarskich oraz rehabilitacyjnych.
- Zapewniając wsparcie poprzez gotowanie posiłków, towarzystwo oraz wprowadzanie zmian w planach, kiedy to możliwe.
Organizacja «rodzinnego spotkania» w celu podziału obowiązków może również okazać się pomocna. Współpraca w codziennych zadaniach, zarządzanie lekami oraz pomoc w wizytach lekarskich mogą zmniejszyć zmęczenie opiekunów oraz zapobiec izolacji pacjentów.
