Obrzęk odnosi się do widocznego obrzęku spowodowanego nagromadzeniem się płynu w tkankach. Kiedy po naciśnięciu na spuchniętą skórę pozostaje wgłębienie, nazywa się to obrzękiem. Efekt ten można zauważyć także po zdjęciu ciasnego obuwia lub pończoch.
Obrzęk może dotknąć każdego, jednak niektóre przyczyny są bardziej niebezpieczne niż inne, dlatego warto skonsultować się z lekarzem.
W tym artykule przyjrzymy się, kto jest narażony na obrzęk, jakie są objawy, metody leczenia oraz zapobieganie temu stanowi.
Objawy obrzęku
Obrzęk najczęściej występuje w dolnej części ciała, szczególnie w nogach, kostkach i stopach.
Skóra w miejscu obrzęku jest zazwyczaj napięta, ciężka lub bolesna. Inne objawy mogą się różnić w zależności od przyczyny, ale do typowych należą:
- uczucie mrowienia lub pieczenia w okolicy obrzęku
- ból i dyskomfort w obrębie obrzęku
- spuchnięta lub sztywna skóra
- ciepła skóra w dotyku
- drętwienie
- wzdęcia
- retencja wody
- skurcze
- niewyjaśniony kaszel
- zmęczenie lub obniżona energia w ciągu dnia
- ból w klatce piersiowej
- duszność i trudności w oddychaniu
Osoby doświadczające bólu w klatce piersiowej, duszności lub obrzęku tylko jednej kończyny powinny natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Pitting vs. obrzęk nieprzylegający
Obrzęk występuje, gdy płyn gromadzi się w tkankach. Nacisk wywierany na spuchnięty obszar może pozostawić wgłębienie w skórze.
W przypadku obrzęku nieprzylegającego skóra wraca do swojego pierwotnego kształtu po usunięciu nacisku.
Przyczyny obrzęków wżerowych
Przyczyny obrzęków wżerowych mogą być różnorodne, w tym:
- loty samolotem
- słaba cyrkulacja krwi
- otyłość
- ciąża
- odwodnienie
- niski poziom białka w organizmie
- urazy lub kontuzje
Ponadto, mogą występować następujące stany zdrowotne:
- wysokie ciśnienie krwi
- cukrzyca
- zapalenie stawów
- problemy z nerkami
- choroby płuc
- choroby wątroby
- zakrzepica żył głębokich, najczęściej w nodze
- przewlekła niewydolność żylna
- powikłania zastawkowe serca
- zastoinowa niewydolność serca
Obrzęk może być również skutkiem ubocznym niektórych leków, takich jak:
- steroidy
- niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
- leki hormonalne
- leki na nadciśnienie
- tiazolidinediony, stosowane w leczeniu cukrzycy typu 2
Czynniki ryzyka
Obrzęk może dotknąć każdego, jednak pewne czynniki zwiększają ryzyko jego wystąpienia.
Należą do nich:
- siedzący tryb życia
- życie w ciepłym klimacie
- wysoka zawartość sodu w diecie
- otyłość
- ciąża mnogie
- historia operacji węzłów chłonnych
- choroby tarczycy
- choroby płuc, takie jak rozedma płuc
- choroby serca
Kiedy iść do lekarza
W większości przypadków lekarz powinien ustalić przyczynę obrzęku i, jeśli to konieczne, skierować pacjenta do specjalisty.
Niektóre objawy wymagają natychmiastowej pomocy. Osoby z dusznością, bólem w klatce piersiowej lub obrzękiem jednej kończyny powinny natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Jeśli ból nóg i obrzęk utrzymują się po kilku godzinach siedzenia, może to wskazywać na zakrzepicę żył głębokich. W takim przypadku należy jak najszybciej uzyskać pomoc medyczną.
Obrzęk w trakcie ciąży
Ciąża często prowadzi do obrzęków, które zazwyczaj ustępują po jej zakończeniu.
Warto jednak omówić każdy nowy objaw z lekarzem, który może przeprowadzić badania w celu wykluczenia poważnych schorzeń, takich jak nadciśnienie ciążowe czy stan przedrzucawkowy.
Diagnoza i ocenianie
Obrzęk często diagnozowany jest podczas badania fizykalnego. Lekarz może naciskać na obszar obrzęku przez około 15 sekund, aby sprawdzić, czy pozostaje trwałe wcięcie.
Aby ustalić podstawową przyczynę obrzęku, mogą być konieczne dodatkowe badania. Obrzęk zazwyczaj ustępuje po wyleczeniu przyczyny.
Aby dokładnie zidentyfikować przyczynę, lekarz może przeprowadzić szczegółowy wywiad medyczny i zapytać o przyjmowane leki. Następnie pacjent może być skierowany do specjalisty, takiego jak flebolog lub kardiolog.
Testy, które mogą pomóc w diagnozowaniu obrzęku wżerowego, obejmują:
- badanie fizykalne
- badania obrazowe, takie jak rentgen, które mogą wykazać zatrzymywanie płynów oraz problemy w płucach
- badania krwi
- testy moczu
- echokardiogram, czyli ultrasonograficzne badanie serca
Obrzęk klasyfikuje się na podstawie głębokości i czasu trwania wcięcia. Używana jest następująca skala do oceny ciężkości:
Stopień 1: Nacisk wywierany przez lekarza pozostawia wgłębienie 0-2 milimetrów (mm), które natychmiast się odbija. Jest to najmniej poważny typ obrzęku pittingowego.
Stopień 2: Ciśnienie pozostawia wgłębienie 3-4 mm, które odbija się w mniej niż 15 sekund.
Stopień 3: Ciśnienie pozostawia wgłębienie 5-6 mm, które utrzymuje się do 30 sekund po zaprzestaniu nacisku.
Stopień 4: Ciśnienie pozostawia wgłębienie o głębokości 8 mm lub więcej. Odzyskanie trwa ponad 20 sekund.
Zrozumienie stopnia obrzęku może pomóc lekarzowi w identyfikacji przyczyny oraz najlepszych metod leczenia.
Leczenie
Leczenie obrzęku polega na zajęciu się podstawową przyczyną. Zakres terapii odpowiada przyczynom, ale powszechne metody obejmują:
- podnoszenie opuchniętych kończyn powyżej poziomu serca
- noszenie pończoch uciskowych w celu poprawy krążenia
- interwencje chirurgiczne w przypadku problemów naczyniowych
- zwiększenie poziomu białka w diecie
- stosowanie leków moczopędnych w celu usunięcia nadmiaru płynów
Zapobieganie
Gdy podstawowa przyczyna zostaje skutecznie wyleczona, obrzęk rzadko się powtarza.
Wprowadzenie zmian w stylu życia oraz diecie może zmniejszyć ryzyko wystąpienia obrzęku, szczególnie u osób z wysokim ryzykiem.
Do takich zmian należy aktywność fizyczna, unikanie długotrwałego siedzenia lub stania oraz wykonywanie delikatnych ćwiczeń w celu zmniejszenia obrzęku.
Perspektywy
Obrzęk pittingowy to częsty objaw. Zazwyczaj nie jest to powód do niepokoju, jednak wiele podstawowych schorzeń wymaga leczenia, czasami w trybie pilnym.
Obrzęk nie powinien prowadzić do długotrwałych powikłań. Po współpracy z lekarzem wiele osób doświadcza trwałej ulgi w objawach.
Aktualne badania i nowe podejścia
W 2024 roku zwrócono szczególną uwagę na nowe metody leczenia obrzęku. Badania pokazują, że terapia manualna oraz techniki drenażu limfatycznego mogą znacząco poprawić stan pacjentów z przewlekłymi obrzękami.
Ponadto, coraz więcej dowodów wskazuje na korzyści płynące z diety opartej na niskiej zawartości sodu i bogatej w potas, co może wspierać zdrowie układu krążenia i zmniejszać ryzyko obrzęków.
Nowoczesne technologie, takie jak noszenie inteligentnych skarpetek monitorujących poziom wilgotności i ciśnienia w nogach, zyskują na popularności i mogą być pomocne w prewencji oraz monitorowaniu obrzęków.
Dzięki tym nowym podejściom, pacjenci mogą uzyskać lepsze wyniki terapeutyczne oraz poprawić jakość swojego życia.
