Omdlenie, znane również jako omdlenie, to nagła i przejściowa utrata przytomności, która zazwyczaj jest wynikiem niedostatecznego dopływu tlenu do mózgu.
Utrata przytomności może być spowodowana wieloma czynnikami, takimi jak niedociśnienie tętnicze lub zbyt niskie ciśnienie krwi.
Choć wiele przypadków omdlenia nie ma istotnego znaczenia medycznego, to jednak niektóre mogą być objawem poważnych schorzeń, dlatego każdy epizod omdlenia powinien być traktowany jako nagły wypadek medyczny, dopóki przyczyna nie zostanie dokładnie ustalona, a objawy nie zostaną odpowiednio ocenione i leczone.
Osoby doświadczające nawracających epizodów omdlenia powinny koniecznie skonsultować się z lekarzem.
Szybkie fakty dotyczące omdlenia
Oto kilka kluczowych informacji dotyczących omdlenia, które warto znać:
- Omdlenia są najczęściej spowodowane niedotlenieniem mózgu.
- Każdy epizod omdlenia powinien być traktowany jako nagły wypadek, aż do ustalenia przyczyny.
- Objawy mogą obejmować nagły upadek, zamazane widzenie oraz dezorientację.
- Możliwe przyczyny to odwodnienie, niskie ciśnienie krwi, nadmierne spożycie alkoholu oraz cukrzyca.
- Leczenie zależy od zidentyfikowanej przyczyny.
Przyczyny
Omdlenie najczęściej występuje w wyniku niedotlenienia mózgu, które może być spowodowane problemami z funkcjonowaniem płuc lub krążeniem krwi, a także zatruciem tlenkiem węgla.
Zjawisko omdlenia pełni funkcję ochronną, pozwalając organizmowi na skoncentrowanie zasobów krwi przede wszystkim na najważniejszych organach. Gdy poziom tlenu w mózgu spada, dochodzi do przyspieszenia oddechu oraz wzrostu częstości akcji serca, co ma na celu przywrócenie prawidłowego poziomu tlenu.
Hiperwentylacja w połączeniu z niedociśnieniem może prowadzić do krótkotrwałej utraty przytomności, osłabienia mięśni oraz omdlenia.
Przyczyny leżące u podstaw
Istnieje wiele potencjalnych przyczyn omdlenia. Do najczęstszych należą zaburzenia neurokardiogenne, które występują, gdy autonomiczny układ nerwowy (ANS) jest chwilowo osłabiony. Ten typ omdlenia znany jest również jako omdlenie neurologiczne (NMS).
Autonomiczny układ nerwowy reguluje wiele funkcji organizmu, w tym częstość akcji serca, oddychanie oraz trawienie. W wyniku zaburzeń w jego działaniu, może dojść do spadku ciśnienia krwi oraz spowolnienia akcji serca, co skutkuje niedotlenieniem mózgu.
Wyzwalacze omdlenia mogą obejmować:
- nagłe widzenie czegoś szokującego, np. krwi
- intensywne emocje, np. strach lub złość
- długotrwałe stanie w jednym miejscu
- przebywanie w dusznych i gorących pomieszczeniach.
Zawodowe omdlenia, będące podtypem omdlenia neurokardiogennego, są wywoływane przez fizyczne wyzwalacze, takie jak kaszel czy intensywna aktywność fizyczna.
Niedociśnienie ortostatyczne występuje, gdy osoba mdleje po nagłym wstaniu, co jest skutkiem gromadzenia się krwi w nogach.
Czynniki ryzyka obejmują:
- Odwodnienie: Niski poziom płynów w organizmie obniża ciśnienie krwi.
- Nieleczona cukrzyca: Częste oddawanie moczu prowadzi do odwodnienia i może uszkadzać nerwy regulujące ciśnienie krwi.
- Niektóre leki, takie jak beta-blokery, które mogą wywoływać niedociśnienie.
- Alkohol: Nadmierne spożycie alkoholu w krótkim czasie może prowadzić do omdlenia.
- Choroby neurologiczne, takie jak choroba Parkinsona, które wpływają na układ nerwowy.
- Zespół zatoki tętnicy szyjnej: Nacisk na tętnicę szyjną może prowadzić do omdlenia.
Omdlenia sercowe są spowodowane problemami z sercem, które mogą ograniczać dopływ krwi i tlenu do mózgu.
Możliwe przyczyny obejmują:
- arytmie sercowe
- zwężenie zastawkowe
- nadciśnienie tętnicze
- atak serca.
W przypadku omdlenia sercowego niezbędne jest leczenie i monitorowanie stanu pacjenta.
Objawy
Nagła utrata przytomności jest głównym objawem omdlenia. Przed epizodem mogą wystąpić także inne objawy:
- uczucie ciężkości w nogach
- zamazane lub «tunelowe» widzenie
- dezorientacja
- uczucie gorąca
- zawroty głowy
- nudności
- wymioty
- ziewanie.
Podczas omdlenia osoba może:
- upadnąć
- stać się blada
- doświadczyć spadku ciśnienia krwi i słabego tętna.
Rodzaje
Omdlenia można klasyfikować według ich przyczyn, a także rozróżniać między omdleniami a bliskimi omdleniami.
Bliskie omdlenie występuje, gdy osoba jest świadoma wydarzeń towarzyszących utracie przytomności, takich jak zawroty głowy czy zamazane widzenie. Z kolei omdlenie to sytuacja, w której osoba traci przytomność i nie pamięta, co się wydarzyło przed tym zdarzeniem.
Leczenie
W przypadku stwierdzenia jakiegoś podstawowego schorzenia, należy je skutecznie leczyć, aby zapobiec przyszłym epizodom omdlenia.
Wiele osób nie wymaga dodatkowego leczenia. Aby uniknąć kolejnych epizodów, warto unikać wyzwalaczy, takich jak długotrwałe stanie w jednym miejscu czy przebywanie w dusznych pomieszczeniach.
Osoby, które czują się słabo w związku z widokiem zastrzyków czy krwi, powinny poinformować o tym personel medyczny, który może zapewnić im bezpieczeństwo podczas wykonywania procedur.
Beta-adrenolityki mogą być stosowane w leczeniu wysokiego ciśnienia krwi i mogą pomóc w przypadku omdleń neurokardiogennych.
Możliwe skutki uboczne to: zmęczenie, zimne kończyny, wolniejsze tętno, nudności oraz biegunka.
Co robić, gdy ktoś mdleje
Jeśli czujesz się słabo:
- Znajdź miejsce, w którym możesz usiąść lub położyć się.
- Siedząc, umieść głowę między kolanami.
- Wstając, rób to powoli.
Jeśli widzisz kogoś, kto omdlał:
- Umieść pacjenta na plecach.
- Jeśli oddycha, podnieś nogi na wysokość 30 cm powyżej poziomu serca, aby poprawić ukrwienie mózgu.
- Rozluźnij wszelkie ciasne odzież, krawaty, kołnierze.
- Gdy osoba odzyska przytomność, nie pozwól jej wstać zbyt szybko.
- Jeśli nie odzyska przytomności w ciągu minuty, ułóż ją w pozycji odpoczynku i wezwij pomoc medyczną.
Jeśli osoba nie oddycha:
- Sprawdź, czy oddycha, kaszle lub porusza się.
- Upewnij się, że drogi oddechowe są drożne.
- Jeśli nie ma oznak oddychania i krążenia, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO).
- Kontynuuj RKO do przybycia pomocy lub do momentu, gdy pacjent zacznie samodzielnie oddychać.
- Połóż osobę w pozycji odpoczynku i pozostań z nią, aż nadejdzie pomoc.
- Jeśli osoba doznała urazu i krwawi, zastosuj bezpośredni ucisk, aby zatrzymać krwawienie.
Diagnoza
Czasami omdlenie może być zwiastunem poważniejszych problemów, takich jak udar mózgu.
Osoby, które doświadczają drętwienia twarzy, paraliżu, osłabienia, drętwienia rąk lub niewyraźnej mowy, powinny natychmiast szukać pomocy medycznej.
Konsultacja z lekarzem jest zalecana, gdy:
- odczuwano ból w klatce piersiowej lub nieregularne bicie serca przed omdleniem
- ma się historię chorób serca
- omdlenie spowodowało uraz
- omdlenie było poprzedzone nietrzymaniem moczu lub kałem
- jest się w ciąży
- doświadcza się nawracających epizodów omdlenia
- ma się cukrzycę
- było się nieprzytomnym dłużej niż kilka minut.
Lekarz będzie potrzebował informacji o:
- wywiadzie medycznym pacjenta oraz przyjmowanych lekach
- czy był to jednorazowy przypadek, a jeśli nie, szczegóły wcześniejszych epizodów
- historii rodziny, np. choroby serca wśród bliskich krewnych
- co robiła osoba, gdzie się znajdowała i co się wydarzyło tuż przed omdleniem
- wszelkich innych objawach.
Lekarz przesłucha pacjenta, aby ocenić jego stan. Jeśli wystąpią objawy sugerujące problemy z sercem, może być konieczne skierowanie do kardiologa.
Badania mogą obejmować:
- elektrokardiogram (EKG) w celu oceny aktywności elektrycznej serca
- stymulacja zatoki szyjnej, aby sprawdzić, czy wywołuje objawy zawrotów głowy
- badania krwi, aby wykryć anemię, cukrzycę lub infekcje
- test przechyłowo-stołowy do monitorowania ciśnienia krwi oraz rytmu serca podczas zmiany pozycji
- monitorowanie Holtera, które rejestruje pracę serca w codziennych aktywnościach przez 1-2 dni.
Urządzenie rejestrujące nosi się pod ubraniem, a pacjent może naciskać przycisk w przypadku wystąpienia objawów. Analiza danych pozwala na zidentyfikowanie ewentualnych nieprawidłowości.
Jeśli żadne z przeprowadzonych badań nie wykażą nieprawidłowości, lekarz może stwierdzić, że pacjent doświadczył omdlenia neurokardiogennego, co zazwyczaj nie wymaga leczenia.
Nowe badania i podejście do omdlenia w 2024 roku
W 2024 roku badania nad omdleniem koncentrują się na zrozumieniu mechanizmów neurologicznych oraz sercowych, które mogą prowadzić do omdlenia. Nowe techniki monitorowania, takie jak noszone urządzenia do analizy rytmu serca, pomagają w identyfikacji pacjentów z grupy ryzyka. Badania wskazują również na znaczenie edukacji pacjentów oraz personelu medycznego w rozpoznawaniu i reagowaniu na omdlenia.
Dodatkowo, badania pokazują, że zmiany w stylu życia, takie jak odpowiednie nawodnienie, unikanie ekstremalnych warunków pogodowych oraz kontrola poziomu cukru we krwi, mogą znacząco zmniejszyć ryzyko omdlenia. Warto również pamiętać, że wczesna interwencja medyczna oraz odpowiednia diagnostyka są kluczowe dla skutecznego leczenia i zapobiegania przyszłym epizodom.
