Spondyloza szyjna jest stanem, który prowadzi do degeneracji kręgów, dysków oraz więzadeł w odcinku szyjnym kręgosłupa. To schorzenie, znane również jako artretyzm szyi, szyjne zapalenie kości i stawów, a także zwyrodnieniowe zapalenie kości i stawów, dotyka wielu osób, szczególnie w podeszłym wieku.
Składający się z siedmiu kręgów, kręgosłup szyjny rozpoczyna się od podstawy czaszki. W wyniku spondylozy szyjnej mogą pojawiać się ostrogi kostne, znane jako osteofity. Z biegiem czasu dyski ulegają degeneracji, stając się cieńsze, co prowadzi do zmniejszenia ich zdolności do amortyzacji wstrząsów. To z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia dolegliwości bólowych.
Obrzęk stawów szyjnych, zwanych stawami fiszbinowymi, może uciskać pobliskie nerwy, co objawia się mrowieniem czy uczuciem «igieł» w kończynach, a czasem nawet bólem. Niektórzy pacjenci mogą również odczuwać trudności z koordynacją, a w skrajnych przypadkach – problemy z chodzeniem.
Warto zauważyć, że zmiany degeneracyjne są naturalnym procesem związanym z wiekiem. Amerykańska Akademia Chirurgów Ortopedycznych (AAOS) szacuje, że niemal 50% ludzi zaczyna doświadczać zużycia dysków po osiągnięciu wieku średniego.
Choć spondyloza szyjna często nie powoduje objawów, u niektórych osób może wystąpić ból. AAOS dodaje, że ponad 65% osób powyżej 65. roku życia zmaga się z tą dolegliwością.
Szybkie fakty dotyczące spondylozy szyjnej
- Prawie 65% osób w wieku powyżej 65 lat żyje z powodu spondylozy szyjnej, ale nie wszystkie osoby z tym schorzeniem odczuwają ból.
- Istnieje szereg ćwiczeń rozciągających szyi, które mogą pomóc złagodzić sztywność i ból.
- Środki zwiotczające mięśnie, zastrzyki steroidowe i fizykoterapia mogą złagodzić objawy, a w ciężkich przypadkach dostępne są również opcje chirurgiczne.
- Objawy mogą obejmować osłabienie i ból. W ciężkich przypadkach dysk może naciskać na nerw i powodować utratę świadomości oraz problemy z poruszaniem.
Ćwiczenia
Osoby z spondylozą szyjną mogą złagodzić objawy poprzez wprowadzenie kilku prostych ćwiczeń na szyję.
Rozciąganie na szyi
- Trzymaj ciało prosto.
- Przesuń brodę do przodu w sposób, który rozciąga gardło.
- Delikatnie napnij mięśnie karku.
- Przytrzymaj tę pozycję przez 5 sekund.
- Wróć głową do neutralnej pozycji.
- Odchyl głowę do tyłu, trzymając podbródek wysoko, i przytrzymaj przez 5 sekund.
- Wykonaj 5 powtórzeń.
Pochylenie szyi
- Przechyl głowę do przodu, tak aby podbródek dotykał klatki piersiowej.
- Delikatnie napnij mięśnie karku.
- Przytrzymaj tę pozycję przez 5 sekund.
- Umieść głowę w pozycji neutralnej.
- Wykonaj 5 powtórzeń.
Pochylenie szyi (z boku na bok)
- Pochylaj głowę w dół do ramienia, prowadząc za ucho.
- Delikatnie napnij mięśnie karku.
- Przytrzymaj tę pozycję przez 5 sekund.
- Wróć głową do środka i powtórz na drugim ramieniu.
- Wykonaj 5 powtórzeń.
Zakręt szyi
- Odwróć głowę na bok tak daleko, jak to wygodne, pamiętając o utrzymaniu podbródka na poziomie.
- Napnij mięśnie karku przez 5 sekund.
- Wróć głową do pozycji centralnej.
- Powtórz po przeciwnej stronie.
- Wykonaj to ćwiczenie 5 razy po każdej stronie.
Choć te ćwiczenia mogą być skuteczne, nie wyleczą spondylozy szyjnej. Mogą jednak złagodzić dolegliwości i uczucie sztywności.
Leczenie
W większości przypadków spondyloza szyjna nie ma objawów. Gdy objawy się pojawiają, często ustępują samoistnie z czasem, nawet bez interwencji medycznej. Istnieją jednak metody, które mogą pomóc w złagodzeniu objawów.
Środki zwiotczające mięśnie są pomocne w przypadku skurczów szyi, które mogą wystąpić nagle. Lekarze często przepisują cyklobenzaprynę lub podobne leki.
Amitryptylina, która jest zwykle stosowana w leczeniu depresji, bywa także przepisywana na przewlekły ból, który nie reaguje na inne terapie. Gabapentyna również bywa wskazana.
W przypadku silnego bólu pomocne mogą być zastrzyki steroidowe w obrębie szyi.
Przykłady zastrzyków steroidowych to zastrzyk punktem spustowym, który można wykonać w gabinecie lekarskim, zastrzyk do stawu lub zastrzyk zewnątrzoponowy szyjki macicy (ESI), który musi być wykonany pod kontrolą fluoroskopii z użyciem promieni rentgenowskich.
Fizjoterapia również odgrywa ważną rolę w łagodzeniu objawów.
Chirurgia
W niektórych przypadkach ból i sztywność mogą się nasilać, co prowadzi do problemów z nerwami.
Zabiegi chirurgiczne mogą być rozważane w przypadku przewlekłego bólu szyi promieniującego w dół ramienia, które nie ustępuje, lub przy wystąpieniu utraty czucia, osłabienia mięśni czy problemów z funkcjonowaniem jelit lub pęcherza.
Jeżeli wyniki MRI wskazują na ucisk korzenia nerwu lub rdzenia kręgowego, znany jako mielopatia, pacjent może skorzystać z zabiegu chirurgicznego.
Chirurg może usunąć osteofity, a także fragmenty kręgów lub dysków, by odciążyć rdzeń nerwowy lub rdzeń kręgowy.
Innym rodzajem operacji jest fuzja szyjki macicy, która zmniejsza nacisk na stawy korzeniowe oraz rdzeń kręgowy.
Objawy
Większość pacjentów zgłasza ból szyi oraz sztywność, a czasami także bóle głowy.
Ból szyi może promieniować w kierunku ramion, rąk i dłoni, a także podstawy czaszki. Często nasila się przy ruchu głowy.
Sztywność szyi jest częściej odczuwana po długim czasie braku aktywności, na przykład po spaniu.
Bóle głowy zazwyczaj zaczynają się u podstawy czaszki, a następnie przesuwają się do górnej części głowy. Ucisk naczyń krwionośnych może prowadzić do zawrotów głowy, a nawet utraty przytomności.
Rzadziej występujące problemy mogą obejmować utratę kontroli nad jelitami lub pęcherzem oraz trudności w koordynacji. Osoby dotknięte tym schorzeniem mogą odczuwać osłabienie kończyn oraz problemy z precyzją ruchów. Niektórzy mogą mieć trudności w połykaniu, jeśli kości uciskają przełyk.
Domowe sposoby na złagodzenie objawów
Oprócz ćwiczeń, można podjąć kroki w domu, by złagodzić objawy spondylozy szyjnej.
Większość osób może korzystać z leków dostępnych bez recepty (OTC), takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. ibuprofen czy naproksen. Pomocne mogą być również leki zawierające acetaminofen, takie jak Tylenol.
Osoby z astmą, chorobami wątroby, nerek, serca, nadciśnieniem lub historią problemów żołądkowych powinny unikać NLPZ. W przypadku silnych dolegliwości lekarz może zalecić inne leki przeciwbólowe.
Inne opcje obejmują:
- Regularne ćwiczenia: mogą przyspieszyć proces regeneracji po atakach bólu.
- Podgrzewana podkładka lub zimny kompres: mogą przynieść ulgę, gdy mięśnie szyi są napięte.
- Miękkie usztywnienie szyi: może tymczasowo łagodzić ból, ale nie jest zalecane do długotrwałego stosowania, gdyż może osłabiać mięśnie szyi.
Te środki mogą być skuteczne w łagodzeniu objawów w mniej poważnych przypadkach. Osoby z ciężkim bólem szyi powinny skonsultować się z lekarzem.
Przyczyny
Spondyloza szyjna rozwija się w wyniku długotrwałej degeneracji i zużycia odcinka szyjnego kręgosłupa. Wcześniejsze urazy szyi mogą przyczyniać się do rozwoju tej choroby.
Niektóre długoterminowe nawyki, jak noszenie ciężkich ładunków, uprawianie sztuk walki czy bycie profesjonalnym tancerzem lub gimnastyczką, mogą zwiększać ryzyko spondylozy szyjnej.
Niektórzy badacze sugerują, że przyczyny mogą mieć także podłoże genetyczne, ponieważ choroba pojawia się w niektórych rodzinach.
Stan ten występuje zazwyczaj u osób powyżej 40. roku życia i rozwija się wraz z wiekiem. Mężczyźni często doświadczają objawów w młodszym wieku niż kobiety.
Palenie tytoniu również może zwiększać ryzyko wystąpienia spondylozy szyjnej.
Diagnoza
Jeśli osoba powyżej 40. roku życia zgłasza się do lekarza z bólem lub sztywnością szyi, zazwyczaj podejrzewa się spondylozę szyjną.
W celu postawienia diagnozy lekarz może zlecić różnorodne badania.
Badanie lekarskie
Podczas wizyty lekarz może poprosić pacjenta o wykonanie ruchów głową, aby ocenić zakres ruchu. Pacjent może być również proszony o przyciągnięcie brody do klatki piersiowej.
Oceniane będą także odruchy w dłoniach i stopach, a lekarz może sprawdzić chód oraz postawę pacjenta, prosząc go o przejście krótkiego dystansu.
Testowana będzie również siła mięśniowa oraz czucie w kończynach dolnych i górnych.
Skanowanie obrazowe
Zdjęcia rentgenowskie mogą ujawniać fizyczne uszkodzenia kręgosłupa oraz obecność osteofitów.
W przypadku silnego, promieniującego bólu ramienia, który nie ustępuje, można zlecić badanie MRI, aby ocenić korzenie nerwów i zdiagnozować ewentualną przepuklinę dysku. Skan MRI może również pomóc w podjęciu decyzji o potrzebie operacji i lokalizacji problemu.
Możliwe jest również wykonanie morfogramu, polegającego na wstrzyknięciu barwnika do kręgosłupa, co ułatwia wizualizację na zdjęciach rentgenowskich.
Badanie CT może być przydatne w ocenie struktury kostnej szyjnego odcinka kręgosłupa.
Elektromiografia (EMG) oraz badania przewodnictwa nerwowego (NCS) są często używane do oceny specyficznych grup mięśni oraz nerwów, które mogą być zaangażowane.
Zapobieganie
Chociaż nie można zapobiec spondylozie szyjnej, można skutecznie kontrolować jej objawy.
Specjalista w dziedzinie ergonomii może pomóc dostosować miejsce pracy, aby zminimalizować powtarzające się obciążenia szyi.
Unikanie palenia tytoniu, regularne ćwiczenia oraz rozciąganie to skuteczne metody na ograniczenie objawów.
Nowe badania i aktualne dane
W 2024 roku badania nad spondylozą szyjną koncentrują się na zrozumieniu mechanizmów degeneracji oraz innowacyjnych metodach leczenia. Nowe terapie biologiczne, takie jak leczenie komórkami macierzystymi, wykazują obiecujące wyniki w regeneracji uszkodzonych tkanek. W badaniach klinicznych zauważono, że pacjenci poddawani terapii komórkami macierzystymi doświadczają znacznego zmniejszenia bólu oraz poprawy funkcjonowania.
Ponadto, nowoczesne technologie, takie jak telemedycyna, umożliwiają pacjentom zdalne konsultacje z lekarzami specjalistami, co znacząco zwiększa dostępność i komfort leczenia. Statystyki pokazują, że coraz więcej osób korzysta z takich usług, co może przyczynić się do wcześniejszego wykrywania i leczenia problemów związanych z kręgosłupem szyjnym.
Warto również zwrócić uwagę na znaczenie profilaktyki – regularne badania kontrolne oraz aktywność fizyczna mogą znacząco wpłynąć na jakość życia osób z ryzykiem rozwoju spondylozy szyjnej. Badania sugerują, że osoby, które regularnie ćwiczą i dbają o zdrowie kręgosłupa, mogą ograniczyć ryzyko wystąpienia poważnych objawów w przyszłości.
