Enterococcus faecalis to typ bakterii, który naturalnie występuje w jelicie i układzie pokarmowym człowieka.
W niektórych przypadkach można ją również znaleźć w jamie ustnej oraz w pochwie.
U zdrowych ludzi, gdy bakterie te występują w normalnych ilościach, zazwyczaj nie powodują problemów zdrowotnych.
Jednakże, jeśli dostaną się do innych obszarów ciała, mogą wywołać poważne, zagrażające życiu infekcje. Osoby hospitalizowane lub cierpiące na przewlekłe schorzenia są szczególnie narażone na rozwój tych infekcji.
Chociaż znanych jest wiele gatunków, tylko dwa z nich są powszechnie spotykane u ludzi.
W niniejszym artykule skupimy się na infekcjach wywołanych przez te bakterie, ich sposobach przenoszenia oraz możliwościach leczenia.
Co to jest Enterococcus faecalis?
Do 1984 roku, Enterococcus faecalis była klasyfikowana w innym rodzaju. Naukowcy wcześniej sklasyfikowali tę bakterię jako część rodzaju Streptococcus.
Według Centers for Disease Control and Prevention (CDC), odpowiada ona za około 80 procent przypadków infekcji u ludzi.
Bakterie te mogą wywoływać infekcje, gdy dostaną się do ran, krwi lub moczu. Osoby z osłabionym układem odpornościowym, takie jak:
- ci, którzy mają obniżoną odporność z powodu choroby lub operacji
- pacjenci poddawani terapii onkologicznej
- osoby korzystające z dializ
- osoby po przeszczepach narządów
- osoby zakażone HIV lub AIDS
- ci, którzy mieli zabiegi stomatologiczne, takie jak kanały korzeniowe
są szczególnie narażone na zakażenia. Hospitalizowani pacjenci często mają obniżoną odporność, co sprzyja rozwojowi infekcji. Powszechne stosowanie cewników i urządzeń do infuzji również zwiększa ryzyko, gdyż te narzędzia mogą być miejscem kontaktu z bakteriami.
Enterococcus faecalis uznawana jest za jedną z trzech głównych przyczyn zakażeń szpitalnych.
Znane infekcje związane z Enterococcus faecalis
Enterococcus faecalis przyczynia się do wielu infekcji, niektóre z nich mogą być poważne lub zagrażające życiu.
Możliwe infekcje to:
- bakteriemia, czyli obecność bakterii we krwi
- infekcje jamy brzusznej i miednicy
- infekcje dróg moczowych
- infekcje jamy ustnej, szczególnie po zabiegach stomatologicznych
- posocznica, czyli zatrucie krwi
- infekcje ran
- zapalenie wsierdzia, czyli infekcja wyściółki serca
- enterokokowe zapalenie opon mózgowych, które występuje rzadziej
Objawy zakażenia różnią się w zależności od lokalizacji infekcji. Mogą obejmować:
- zmęczenie
- bolesne oddawanie moczu
- skurcze brzucha
- wymioty
Odporność na antybiotyki
Enterococcus faecalis ma zarówno naturalną, jak i nabytą odporność na antybiotyki, co czyni ją jednym z najbardziej odpornych rodzajów bakterii.
Bakterie te potrafią przetrwać w różnych warunkach, tolerując zarówno niskie, jak i wysokie pH.
Ich odporność na antybiotyki wynika z kilku czynników, takich jak:
- Tworzenie biofilmu: bakterie mogą tworzyć stabilną warstwę biofilmu, która przylega do różnych powierzchni.
- Potrzeby żywieniowe: potrafią przetrwać długie okresy bez źródła pożywienia, a nawet wykorzystują surowicę we krwi jako źródło pokarmu.
- Białka wiążące penicylinę (PBP): te białka są naturalnie odporne na działanie penicyliny, co pozwala im przetrwać mimo obecności tego antybiotyku.
- Wchłanianie kwasu foliowego: Enterococcus faecalis może wchłaniać kwas foliowy z otoczenia, co czyni je mniej wrażliwymi na leki, które zakłócają produkcję tego składnika.
Transmisja i zapobieganie
Enterococcus faecalis najczęściej przenosi się z powodu niedostatecznej higieny.
Bakterie te, będąc naturalnie obecnymi w przewodzie pokarmowym, znajdują się w kale. Niewłaściwe czyszczenie przedmiotów zanieczyszczonych fekaliami lub brak mycia rąk po skorzystaniu z toalety zwiększa ryzyko ich przeniesienia.
Przedmioty codziennego użytku, takie jak telefony, klamki, ręczniki czy mydła, mogą również być źródłem zakażenia.
Rozprzestrzenienie bakterii w szpitalach może wystąpić, gdy personel medyczny nie myje rąk między pacjentami. Cewniki i porty dializacyjne, jeśli nie są odpowiednio czyszczone, mogą również przenosić infekcję.
Zapobieganie infekcjom
Zachowanie dobrej higieny, szczególnie w warunkach szpitalnych, może znacząco zmniejszyć ryzyko zakażeń.
Wśród środków zapobiegawczych warto wymienić:
- dokładne mycie rąk, w tym opuszków palców i kciuków, po skorzystaniu z toalety
- mycie rąk przed jedzeniem lub piciem
- zapewnienie, aby personel medyczny mył ręce przed kontaktem z urządzeniami medycznymi, takimi jak cewniki i opatrunki
- zapewnienie, że personel medyczny dokładnie czyści ręce między pacjentami
- unikanie używania przedmiotów osobistych innych osób, takich jak mydła, ręczniki czy maszynki do golenia
- niekorzystanie z łóżek innych pacjentów
- unikanie korzystania z toalet innych pacjentów, a także toalet, które wyglądają na brudne
- regularne czyszczenie toalet
- wycieranie klamek, pilotów, telefonów i innych często używanych przedmiotów
- częste mycie rąk przez pacjentów, personel i odwiedzających
Leczenie
Z powodu oporności na leki, infekcje wywołane przez Enterococcus faecalis stanowią poważne wyzwanie dla lekarzy.
Przed rozpoczęciem leczenia, lekarze często pobierają próbki bakterii od pacjentów, aby ocenić ich podatność na różne antybiotyki, takie jak ampicylina, penicylina czy wankomycyna.
W przypadku nieskomplikowanych zakażeń, można często zastosować jeden antybiotyk, którym jest ampicylina, o ile nie występuje na nią oporność.
Inne opcje leczenia obejmują:
- ampicylina z sulbaktamem
- daptomycyna
- linezolid
- nitrofurantoina
- tygecyklina
- wankomycyna
W przypadku poważniejszych zakażeń, takich jak sepsa, zapalenie wsierdzia czy zapalenie opon mózgowych, leczenie może wymagać zastosowania kombinacji antybiotyków, w tym klasy aminoglikozydów.
Antybiotyki celujące w ścianę komórkową bakterii, takie jak ampicylina, wankomycyna oraz aminoglikozydy (gentamycyna, streptomycyna), są często stosowane w takich przypadkach.
W przypadku poważniejszych infekcji leczenie może trwać nawet kilka tygodni.
Perspektywy
Infekcje wywołane przez Enterococcus faecalis często dotykają osoby, które już zmagają się z innymi chorobami. To może utrudniać określenie, czy infekcja bakteryjna przyczynia się do pogorszenia stanu zdrowia lub śmierci pacjenta.
Niektóre badania sugerują, że rokowania dla pacjentów z infekcją są bardziej związane z ich ogólnym stanem zdrowia niż z obecnością bakterii.
Inne badania wskazują, że pacjenci zakażeni szczepami opornymi na wankomycynę mają wyższy wskaźnik śmiertelności w porównaniu do pacjentów z wrażliwymi szczepami.
Infekcje spowodowane przez bakterie oporne na antybiotyki prowadzą do dłuższych hospitalizacji, wyższych kosztów opieki zdrowotnej oraz wyższych wskaźników śmiertelności w porównaniu do infekcji wywołanych przez bakterie wrażliwe na antybiotyki.
Dobre praktyki higieniczne pozostają najlepszym sposobem zapobiegania rozprzestrzenianiu się infekcji.
Nowe badania i dane na 2024 rok
W 2024 roku zauważono wzrost przypadków zakażeń wywołanych przez Enterococcus faecalis, szczególnie w szpitalach. Według najnowszych badań, liczba tych zakażeń zwiększyła się o 15% w porównaniu do lat ubiegłych. W szczególności, pacjenci z chorobami przewlekłymi stanowią znaczną część przypadków.
Najnowsze dane wskazują, że stosowanie nowoczesnych metod diagnostycznych, takich jak sekwencjonowanie DNA, znacząco poprawiło zdolność do szybkiego identyfikowania opornych szczepów bakterii. To z kolei umożliwia lekarzom skuteczniejsze dobieranie terapii antybiotykowej.
Badania wykazały, że pacjenci, którzy otrzymali odpowiednie leczenie w oparciu o profil antybiotykowy bakterii, mieli o 30% lepsze wyniki zdrowotne w porównaniu z tymi, którzy otrzymali standardowe leczenie. To podkreśla znaczenie indywidualizacji terapii w przypadku zakażeń enterokokowych.
Wzrost świadomości dotyczącej higieny oraz ścisłe przestrzeganie protokołów w szpitalach przyczyniły się do spadku liczby zakażeń w niektórych placówkach, co jest pozytywnym sygnałem w walce z tymi trudnymi do leczenia bakteriami.
