Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekły stan zapalny, który dotyka przewodu pokarmowego. To jedna z form zapalnych chorób jelit, która może być nie tylko bolesna, ale również wyniszczająca i czasami zagrażająca życiu pacjenta.
Zwana również zapaleniem jelita krętego, choroba ta może wpływać na każdą część jelita, od jamy ustnej aż po odbyt. Najczęściej dotyczy dolnej części jelita cienkiego, zwanej jelitem krętym.
Objawy choroby są różnorodne i mogą być bardzo uciążliwe, obejmując wrzody jelitowe, dyskomfort oraz ból.
Według Centrów Kontroli i Zapobiegania Chorób, choroba Leśniowskiego-Crohna dotyka od 26 do 199 osób na 100 000. Choć najczęściej diagnozowana jest między 15 a 40 rokiem życia, może wystąpić w każdym wieku.
Objawy
Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna różnią się w zależności od lokalizacji stanu zapalnego. Często występują:
- Ból: Poziom bólu jest różny i zależy od miejsca zapalenia. Najczęściej ból odczuwany jest w dolnej prawej części brzucha.
- Wrzody jelitowe: Surowe obszary jelit, które mogą krwawić. Krew w stolcu jest alarmującym objawem.
- Wrzody ust: Częsty objaw towarzyszący chorobie.
- Biegunka: Może wahać się od łagodnej do ciężkiej, czasami z obecnością śluzu, krwi lub ropy.
- Zmęczenie: Pacjenci często odczuwają ogromne zmęczenie, a także mogą mieć gorączkę.
- Zmieniony apetyt: Często pacjenci doświadczają znacznego spadku apetytu.
- Utrata masy ciała: Związana z utratą apetytu.
- Niedokrwistość: Utrata krwi może prowadzić do anemii.
- Krwawienie z odbytnicy i szczeliny odbytu: Pęknięcia w okolicy odbytu prowadzą do bólu i krwawienia.
Inne możliwe objawy to:
- artretyzm
- zapalenie błony naczyniowej oka (zapalenie oka)
- wysypki i zapalenie skóry
- zapalenie wątroby lub przewodu żółciowego
- opóźniony wzrost lub rozwój seksualny u dzieci
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego a choroba Leśniowskiego-Crohna
W przeciwieństwie do wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, które dotyczy tylko górnej warstwy błony jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna może powodować zapalenie wszystkich warstw jelita. Ponadto, w chorobie Leśniowskiego-Crohna stan zapalny może wystąpić w dowolnym miejscu wzdłuż przewodu pokarmowego, podczas gdy wrzodziejące zapalenie jelita grubego ogranicza się do jelita grubego.
Pacjenci z chorobą Crohna mogą mieć zdrowe fragmenty jelita między obszarami zapalnymi, podczas gdy w wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego uszkodzenia występują w sposób ciągły.
Dieta
Dzieci z chorobą Leśniowskiego-Crohna mogą potrzebować wysokokalorycznych preparatów płynnych, zwłaszcza jeśli choroba wpływa na ich wzrost.
Większość pacjentów zauważa, że pewne pokarmy mogą nasilać biegunkę i skurcze, w tym:
- duże ziarna
- nabiał
- pikantne jedzenie
- alkohol
W przypadku niektórych pacjentów brak apetytu może być tak silny, że w cięższych przypadkach mogą wymagać dożylnych preparatów przez krótki czas.
Leczenie
Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna obejmuje leki, zabiegi chirurgiczne oraz suplementy diety. Głównym celem jest kontrolowanie stanu zapalnego, poprawa problemów żywieniowych i złagodzenie objawów.
Nie ma lekarstwa na chorobę Leśniowskiego-Crohna, ale odpowiednie leczenie może pomóc zmniejszyć liczbę nawrotów.
Leczenie zależy od:
- lokalizacji stanu zapalnego
- nasilenia choroby
- powikłań
- reakcji pacjenta na wcześniejsze terapie
Niektórzy pacjenci mogą doświadczać długich okresów remisji, które mogą trwać nawet lata, ale zazwyczaj choroba nawraca.
Nieprzewidywalność długości okresów remisji sprawia, że trudno ocenić skuteczność terapii.
Leki na chorobę Leśniowskiego-Crohna
- Leki przeciwzapalne – lekarze często zaczynają od mesalaminy (sulfasalazyny), aby kontrolować stan zapalny.
- Kortykosteroidy – leki te zawierają kortyzon i są stosowane w celu zmniejszenia stanu zapalnego.
- Leki immunosupresyjne – zmniejszają reakcję immunologiczną pacjenta. Mogą być przepisywane 6-merkaptopuryna lub azatiopryna, ale wiążą się z ryzykiem działań niepożądanych, takich jak wymioty i osłabienie odporności.
- Infliksymab (Remicade) – blokuje reakcje zapalne organizmu.
- Antybiotyki – w przypadku przetok, zwężeń lub wcześniejszych operacji, lekarze często przepisują ampicylinę, sulfonamid lub metronidazol.
- Przeciwbiegunkowe i płynne zamienniki – gdy stan zapalny jest pod kontrolą, biegunka zazwyczaj staje się mniej problematyczna, ale czasami pacjenci potrzebują dodatkowego wsparcia na biegunkę i bóle brzucha.
Chirurgia
Wiele osób z chorobą Crohna może w pewnym momencie wymagać operacji. Kiedy leki nie przynoszą ulgi, chirurgia staje się jedynym rozwiązaniem. Chirurgia może pomóc w łagodzeniu objawów, które nie reagują na farmakoterapię, oraz w leczeniu powikłań, takich jak ropnie czy perforacje.
Usunięcie części jelita może przynieść ulgę, ale nie leczy samej choroby. Zapalenie często powraca w miejscu usuniętym. Wiele osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna może wymagać więcej niż jednej operacji w ciągu życia.
W niektórych przypadkach konieczna jest kolektomia, polegająca na usunięciu całej okrężnicy. Chirurg tworzy otwór w ścianie brzucha, do którego podłączany jest koniec jelita krętego, tworząc stomię, przez którą wydalany jest kał. Pacjenci z stomią mogą prowadzić normalne i aktywne życie.
Jeśli chirurg ma możliwość usunięcia chorej części jelita i ponownego połączenia go, stomia nie jest konieczna.
Decyzja o operacji powinna być starannie rozważona przez pacjenta i lekarza. Nie jest ona odpowiednia dla każdego, a pacjent powinien być świadomy, że choroba może powrócić po operacji.
Większość pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna prowadzi aktywne życie, pracuje, zakłada rodziny i funkcjonuje społecznie.
Przyczyny
Dokładna przyczyna choroby Leśniowskiego-Crohna jest wciąż nieznana, ale uważa się, że wynika z nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego.
Teoria sugeruje, że układ odpornościowy atakuje żywność, dobre bakterie i korzystne substancje, traktując je jak zagrożenie.
W wyniku tego ataku białe krwinki gromadzą się w błonie śluzowej jelita, co prowadzi do stanu zapalnego, owrzodzeń i uszkodzeń jelit.
Nie jest jednak jasne, czy nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego jest przyczyną choroby Leśniowskiego-Crohna, czy skutkiem.
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia choroby obejmują:
- czynniki genetyczne
- indywidualna reakcja układu odpornościowego
- czynniki środowiskowe
Około 3 na 20 osób z chorobą Crohna ma bliskiego krewnego z tą chorobą. W przypadku identycznych bliźniaków, jeśli jeden z nich ma chorobę, drugi ma 70% szans na jej wystąpienie.
Bakterie lub wirusy mogą również odgrywać rolę w rozwoju choroby, a niektóre z nich zostały powiązane z chorobą Leśniowskiego-Crohna.
Palenie tytoniu jest kolejnym czynnikiem ryzyka.
Diagnoza
Podczas wizyty lekarz zbada pacjenta pod kątem objawów i oznak choroby. Badanie fizykalne może ujawnić guzek w jamie brzusznej, który powstaje, gdy zapalne pętle jelit utkną razem.
Do diagnozy mogą być stosowane następujące testy:
- badania stolca i krwi
- biopsja
- sigmoidoskopia – badanie jelita grubego za pomocą elastycznej rurki
- kolonoskopia – badanie okrężnicy z użyciem długiej, elastycznej rurki
- endoskopia – jeśli objawy dotyczą górnej części jelita, stosuje się długi, cienki teleskop
- badanie CT lub rentgen z użyciem lewatywy barowej, aby zobaczyć zmiany w jelitach
Komplikacje
Ciężkie i częste objawy zwiększają ryzyko powikłań. Możliwe komplikacje, które mogą wymagać operacji, to:
- krwotok wewnętrzny
- zwężenie jelita, które może prowadzić do nagromadzenia blizny i blokady jelita
- perforacja, czyli mała dziura w ściance jelita, co może prowadzić do infekcji lub ropni
- przetoki, czyli kanały tworzące się między różnymi częściami jelita
Inne potencjalne komplikacje to:
- trwały niedobór żelaza
- problemy z wchłanianiem składników odżywczych
- lekko zwiększone ryzyko zachorowania na raka jelita grubego
Nowe badania i aktualności
W 2024 roku prowadzone są intensywne badania nad chorobą Leśniowskiego-Crohna, które koncentrują się na nowych metodach leczenia i zrozumieniu mechanizmów choroby. Badania wskazują, że terapie biologiczne, takie jak inhibitory JAK, mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów, a także zmniejszyć objawy. Warto zaznaczyć, że częstość występowania choroby w niektórych populacjach wzrasta, co sugeruje potrzebę dalszych badań nad czynnikami środowiskowymi i genetycznymi, które mogą wpływać na rozwój choroby. Dodatkowo, coraz większą uwagę poświęca się znaczeniu diety i mikrobiomu jelitowego w zarządzaniu objawami i wspieraniu remisji. Współpraca między specjalistami w dziedzinie gastroenterologii a dietetykami może przynieść korzystne efekty dla pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna.
