Norowirusy, znane również jako błędy wymiotów zimowych, są jednymi z najczęstszych przyczyn chorób żołądkowo-jelitowych, w tym biegunki (zapalenie żołądka i jelit). Te małe wirusy potrafią spowodować duże problemy zdrowotne w krótkim czasie.
Według Centrów Kontroli i Zapobiegania Chorób (CDC), norowirusy są odpowiedzialne za 19-21 milionów infekcji, 56 000-71 000 hospitalizacji oraz 570-800 zgonów rocznie w Stanach Zjednoczonych. Warto zauważyć, że liczby te mogą się różnić w zależności od sezonu i warunków epidemiologicznych.
Choć norowirusy najczęściej występują w miesiącach zimowych, mogą pojawić się o każdej porze roku, co czyni je groźnymi przez cały czas. Warto również zaznaczyć, że zakażenie norowirusem często mylone jest z «grypą żołądkową», ale to nie to samo – zapalenie żołądka i jelit nie jest związane z grypą.
Szybkie fakty na temat norowirusa
Oto kilka kluczowych punktów dotyczących norowirusa:
- Uważa się, że około 90 procent nie-bakteryjnych przypadków zapalenia żołądka i jelit na świecie jest powodowanych przez norowirusy.
- Mimo, że jest znany jako zimowy błąd wymiotów, norovirus może uderzyć o każdej porze roku.
- Epidemie norowirusów są bardziej prawdopodobne w zatłoczonych lub zamkniętych społecznościach.
- Najczęstszą przyczyną norowirusa jest zanieczyszczona żywność.
- Proste środki higieny osobistej i żywnościowej mogą znacznie ograniczyć przenoszenie norowirusa.
Czym jest norovirus?
Norowirusy obejmują wirusy Norwalk, Snow Mountain i Hawaii. Szacuje się, że około 90 procent wszystkich nie-bakteryjnych przypadków zapalenia żołądka i jelit wywoływanych jest przez norowirusy na całym świecie.
Norowirusy są wydalane w kale oraz w wymiotach zarażonych osób i zwierząt. Zakażenie można przenosić na wiele sposobów:
- spożywanie zanieczyszczonej żywności
- picie skażonej wody
- dotykając zainfekowanej osoby, a następnie dotykając ust
- dotykając zanieczyszczonej powierzchni, a następnie dotykając ust
Norowirusy są trudne do wyeliminowania, ponieważ mogą przetrwać zarówno w wysokich, jak i niskich temperaturach oraz są odporne na wiele środków dezynfekujących. To właśnie dlatego tak łatwo się nimi zakazić – wirusy te podlegają ciągłym zmianom genetycznym, co sprawia, że ludzie mogą zarażać się nimi wielokrotnie w ciągu życia. Zazwyczaj, jeżeli dojdzie do nawracających infekcji, objawy są łagodniejsze za każdym razem.
Epidemie zakażenia norowirusem są szczególnie powszechne w zatłoczonych miejscach, takich jak statki wycieczkowe, obiekty opieki długoterminowej, więzienia, obozy nocne i akademiki. Wszędzie tam, gdzie wirus może szybko rozprzestrzenić się z człowieka na człowieka, ryzyko zakażenia jest większe.
Objawy
Typowe objawy norowirusa to:
- nudności – zazwyczaj pierwszy objaw
- wymioty – często gwałtowne i nagłe
- bóle brzucha
- skurcze brzucha
- wodnista lub luźna biegunka
- ogólne złe samopoczucie oraz senność
- gorączka i dreszcze – zazwyczaj łagodne
- bóle mięśniowe
- bóle głowy
W czasie występowania objawów pacjenci mogą czuć się bardzo źle, wymiotując wiele razy dziennie, co może być bardzo wyczerpujące. Objawy zazwyczaj trwają od 1 do 3 dni i pojawiają się około 24-48 godzin po początkowym zakażeniu. W niektórych przypadkach okres inkubacji może wynosić tylko 12 godzin. Biegunka czasami trwa dłużej niż 3 dni.
Zgodnie z informacjami CDC, wirus może być obecny w kale oraz w wymiocinach osoby zarażonej od momentu, w którym zaczynają czuć się źle, aż do dwóch tygodni po ustąpieniu objawów.
Zabiegi i czynniki ryzyka
W przypadku norowirusowego zapalenia żołądka i jelit nie istnieje specyficzna terapia, a leczenie koncentruje się na zapobieganiu odwodnieniu i kontroli objawów. Warto pamiętać, że post nie przyspiesza powrotu do zdrowia. Dlatego pacjenci powinni spożywać lekką dietę z pokarmami łatwymi do strawienia, takimi jak ryż, chleb, zupy lub makaron. Dzieci powinny otrzymywać to, co zwykle jedzą, aby zapewnić im komfort.
Ważne jest, aby uzupełniać płyny, które zostały utracone w wyniku wymiotów lub biegunki, szczególnie u małych dzieci oraz osób starszych. Odwodnienie może postępować bardzo szybko, a w niektórych przypadkach stanowić zagrożenie dla życia. Małe dzieci i osoby starsze są szczególnie narażone na ryzyko odwodnienia, co czyni ten problem istotnym. Pacjenci, którzy nie są w stanie przyjmować wystarczającej ilości płynów, mogą wymagać nawadniania dożylnego.
Oto kilka czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo zakażenia się norowirusami:
- Osłabiony układ odpornościowy – osoby z osłabionym układem odpornościowym, takie jak biorcy przeszczepów narządów lub osoby z AIDS, mają większe ryzyko zachorowania.
- Niewłaściwa higiena żywności – mieszkanie w domu, w którym nie przestrzega się zasad higieny żywności, może prowadzić do zakażeń.
- Dzieci – przebywanie w bliskim kontakcie z dziećmi uczęszczającymi do przedszkola zwiększa ryzyko zakażenia.
- Zakwaterowanie – pobyt w hotelach, statkach wycieczkowych lub ośrodkach wypoczynkowych, w których przebywa dużo osób, zwiększa ryzyko zakażenia.
- Życie w zamkniętych społecznościach – mieszkanie w domach opieki, szpitalach lub ośrodkach emerytalnych zwiększa prawdopodobieństwo zakażenia.
Po zakażeniu norowirusem ludzie mają tymczasową ochronę immunologiczną, która zwykle trwa nie dłużej niż 14 tygodni.
Przyczyny
Amerykański Departament Zdrowia i Opieki Społecznej informuje, że najczęstszymi przyczynami infekcji wywołanych przez norowirusy są:
- zanieczyszczona żywność
- skorupiaki
- gotowe do spożycia produkty, które były obsługiwane przez zarażonych pracowników (sałatki, lód, ciastka, owoce i kanapki)
- żywność skażona kałem lub wymiocinami zarażonej osoby
Norowirus może rozprzestrzeniać się poprzez kontakt z osobą zakażoną, dotykając skażonych powierzchni lub spożywając zanieczyszczoną wodę lub żywność.
Ryzyko wybuchu epidemii
Według CDC większość wybuchów infekcji norowirusowych przenoszonych przez żywność najprawdopodobniej występuje na skutek bezpośredniego zanieczyszczenia żywności przez zarażonego handlarza, tuż przed spożyciem. Epidemie często związane są z konsumpcją zimnych potraw, takich jak sałatki, kanapki oraz wypieków. Takie płynne produkty, jak sos sałatkowy lub lukrowane ciasta, również mogą być przyczyną wybuchu choroby. Czasami ostrygi pochodzące z zanieczyszczonych wód są powiązane z ogniskami zapalenia żołądka i jelit.
Wodorostowe wybuchy infekcji norowirusem w środowisku społecznym często wynikają z zanieczyszczenia ścieków ze studni oraz wody rekreacyjnej, jak informuje CDC.
Zapobieganie
Najlepszym sposobem zapobiegania rozprzestrzenianiu się norowirusów przenoszonych przez żywność jest przestrzeganie zasad właściwego obchodzenia się z jedzeniem. Dobra higiena rąk oraz czyszczenie żywności są kluczowe, aby zapobiec zakażeniom norowirusem.
Norowirusy potrafią przetrwać w ekstremalnych warunkach, w tym w temperaturach sięgających 60 °C. Osoby mogą się zarazić nawet po spożyciu skorupiaków gotowanych na parze. Norowirusy przetrwają w stężeniach chloru, które są znacznie wyższe niż te obecne w systemach wodnych.
Pomimo tych trudności, stosunkowo proste środki higieniczne mogą znacznie ograniczyć przenoszenie norowirusów. Oto kilka kroków, które warto podjąć:
- Mycie rąk – częste i dokładne mycie rąk mydłem i ciepłą wodą, szczególnie po korzystaniu z toalety, zmianie pieluszki i przed przygotowaniem posiłków.
- Czyszczenie powierzchni – najlepiej za pomocą wybielacza domowego. Pozwól, aby wybielacz pozostawał na powierzchni przez około 10 minut. Wszelkie powierzchnie w pobliżu wymiotów należy natychmiast dokładnie wyczyścić.
- Surowa żywność – unikaj skorupiaków, które mogły pochodzić z zanieczyszczonych wód. Owoce i warzywa należy dokładnie myć.
- Postępowanie z wymiotami i kałem – upewnij się, że są one przepłukane, a okolice toalety czyszczone są wybielaczem.
- Ubrania i bielizna – jeśli mogły zostać zanieczyszczone, należy je umyć w gorącej wodzie z mydłem.
- Utrzymuj sedes – podczas płukania toalety, utrzymanie sedesu w toalecie zapobiega przedostawaniu się drobnoustrojów do powietrza.
- Jeśli jesteś zarażony – pozostań w domu, szczególnie jeśli twoja praca wiąże się z przygotowaniem posiłków.
- Ręczniki jednorazowe – używaj jednorazowych ręczników papierowych, aby osuszyć ręce, aby zminimalizować ryzyko przeniesienia wirusa.
- Placówki zdrowotne – szpitale powinny koncentrować się na metodach ograniczania transmisji poprzez izolację pacjentów.
- Podróżowanie – osoby podróżujące w miejsca z podejrzanymi warunkami sanitarnymi powinny pić jedynie wodę butelkowaną, nawet do mycia zębów, i unikać bufetów oraz niegotowanych potraw.
Komplikacje
W ogromnej większości przypadków infekcja norowirusowa ustępuje w ciągu kilku dni bez żadnych poważnych komplikacji. Jednak rzadziej mogą wystąpić:
- niedożywienie
- zaparcia
- niestrawność
- odpływy
Niektórzy ludzie mogą mieć trudności z przyjmowaniem wystarczającej ilości płynów, co prowadzi do odwodnienia i może wymagać specjalistycznej pomocy medycznej. Małe dzieci oraz osoby starsze są szczególnie narażone na ryzyko odwodnienia.
Przykłady doustnych płynów nawadniających (ORF) to Infalyte, Lectrolyte Kao, Naturalyte, Oralyte i Pedialyte.
Aktualne badania i nowe informacje (2024)
W 2024 roku badania nad norowirusem koncentrują się na kilku kluczowych obszarach. Nowe analizy wskazują na potrzebę skuteczniejszych szczepionek, które mogłyby zredukować rozprzestrzenianie się wirusa, zwłaszcza w zamkniętych społecznościach. Badania wykazały, że szczepienia mogą pomóc w zmniejszeniu liczby hospitalizacji związanych z norowirusem, co jest obiecującym krokiem w kierunku ochrony najbardziej narażonych grup społecznych.
Ponadto, nowe metody diagnostyczne, takie jak szybkie testy antygenowe, stają się coraz bardziej dostępne, co pozwala na szybsze identyfikowanie przypadków zakażeń. To z kolei umożliwia szybsze wprowadzenie działań mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa.
W 2024 roku podjęto również badania nad skutkami długoterminowymi zakażeń norowirusem. To zjawisko, choć rzadkie, budzi coraz większe zainteresowanie wśród badaczy, zwłaszcza w kontekście osób, które doświadczyły ciężkich infekcji.
Warto również zauważyć, że edukacja na temat higieny i zdrowego stylu życia jest kluczowa w walce z norowirusem. Kampanie społeczne promujące mycie rąk oraz bezpieczne przygotowywanie żywności stają się coraz bardziej powszechne i mają na celu zmniejszenie liczby zakażeń w populacji.
