Męski hipogonadyzm, znany również jako niedobór testosteronu, to niezdolność jądra do produkcji męskiego hormonu płciowego, testosteronu, spermy lub obu. Istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na ten stan, w tym zaburzenia jądrowe oraz schorzenia podwzgórza i przysadki mózgowej.
Hipogonadyzm ma znaczący wpływ na funkcjonowanie organizmu, a jego skutki mogą negatywnie oddziaływać na jakość życia. Objawy mogą być różnorodne, a ich nasilenie zależy od momentu wystąpienia oraz stopnia niedoboru.
Szybkie fakty dotyczące hipogonadyzmu u mężczyzn:
- Hipogonadyzm może wystąpić w każdym wieku, a konsekwencje różnią się w zależności od etapu życia, w którym się pojawia.
- Jeśli hipogonadyzm występuje przed okresem dojrzewania, wpływa na rozwój seksualny. W późniejszym okresie może prowadzić do problemów z płodnością.
- Objawy mogą pojawić się u dorosłych mężczyzn w ciągu kilku tygodni od wystąpienia niedoboru testosteronu.
- Hipogonadyzm zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego oraz przedwczesnej śmierci, a także może wiązać się z demencją i chorobą Alzheimera.
Objawy
Brak testosteronu prowadzi do wielu objawów, które mogą być różne w zależności od:
- wiek wystąpienia
- stopień niedoboru testosteronu
- jak długo trwała utrata
Młodzież i młodzi dorośli, którzy jeszcze nie ukończyli pokwitania, mogą wydawać się młodsi niż ich wiek chronologiczny i doświadczają trudności z rozwojem masy mięśniowej, a także mają małe narządy płciowe oraz brak owłosienia na ciele.
Hipogonadyzm rozwijający się w okresie dojrzewania może prowadzić do:
- zaburzeń rozwoju seksualnego
- zmniejszonej wielkości jąder
- powiększenia piersi (gynekomastia)
U dorosłych mężczyzn objawy hipogonadyzmu obejmują:
- zaburzenia erekcji
- zmniejszoną liczbę plemników
- depresyjny nastrój
- obniżone libido
- letarg
- problemy ze snem
- zmniejszoną masę mięśniową i siłę
- utrata owłosienia na ciele (łonowe, pachowe, twarzy)
- osteoporozę oraz zmniejszoną gęstość mineralną kości
- wzrost tkanki tłuszczowej
- niewygodę i powiększenie piersi
- uderzenia gorąca
- trudności z koncentracją i zmniejszoną energię
Przyczyny
Hipogonadyzm oznacza spadek jednej lub obu głównych funkcji jąder: produkcji nasienia oraz testosteronu. Przyczyny mogą być różne, w tym:
W pierwotnym hipogonadyzmie jądra nie reagują na stymulację hormonalną, co może być spowodowane zaburzeniami wrodzonymi, takimi jak zespół Klinefeltera, lub nabytymi przez terapię radiacyjną, chemioterapię, urazy czy nowotwory.
Wtórny hipogonadyzm występuje, gdy stan chorobowy wpływa na podwzgórze lub przysadkę mózgową, co zakłóca wydzielanie hormonów stymulujących jądra do produkcji testosteronu.
Czynniki ryzyka wtórnego hipogonadyzmu obejmują:
- niedożywienie
- choroby ogólnoustrojowe
- stres
- skutki uboczne leków
- marskość wątroby
- ekspozycja na toksyny (alkohol, metale ciężkie)
- otyłość.
Andropauza, często określana jako naturalny spadek testosteronu związany z wiekiem, zaczyna się zwykle po 40. roku życia, prowadząc do stopniowego obniżania poziomu testosteronu o 1,2-2% rocznie.
Leczenie
Terapia zastępcza testosteronem (TRT) jest standardowym podejściem w leczeniu hipogonadyzmu u mężczyzn. Terapia ta zwykle odbywa się poprzez stosowanie żeli, plastrów lub wstrzyknięć. Doustne formy testosteronu nie są zalecane z uwagi na wysokie ryzyko działań niepożądanych.
TRT może znacząco poprawić jakość życia, eliminując wiele objawów hipogonadyzmu, takich jak:
- wzrost libido
- poprawa nastroju
- zwiększona gęstość mineralna kości
- ogólna poprawa jakości życia
Mimo korzyści, terapia ta wiąże się również z ryzykiem, takim jak zaostrzenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego (BPH), przyspieszenie wzrostu raka prostaty oraz pogorszenie snu i funkcji serca.
Mężczyźni stosujący TRT powinni regularnie odbywać kontrole lekarskie, w tym badania krwi i badania doodbytnicze, aby monitorować skuteczność terapii oraz ewentualne skutki uboczne.
TRT jest przeciwwskazane u mężczyzn z erytrocytozą, a odpowiedź na terapię różni się w zależności od indywidualnych uwarunkowań zdrowotnych.
Kobiecy hipogonadyzm
Hipogonadyzm dotyczy również kobiet, gdzie jajniki produkują zbyt mało żeńskich hormonów płciowych, co wpływa na ich funkcje rozrodcze. Objawy to opóźnione dojrzewanie, nieregularne miesiączki oraz niedostateczny rozwój piersi, co może wynikać z problemów genetycznych lub autoimmunologicznych.
Po okresie dojrzewania, przyczyny hipogonadyzmu u kobiet mogą obejmować nowotwory, zaburzenia odżywiania lub chirurgiczne usunięcie narządów, takich jak histerektomia. Objawy można śledzić poprzez uderzenia gorąca, zmiany nastroju oraz nieregularności w cyklu miesiączkowym.
Środki zaradcze
Zmiany stylu życia mogą pozytywnie wpłynąć na poziom testosteronu. Oto kilka zaleceń:
- utrata wagi
- regularne ćwiczenia
- skuteczne zarządzanie stresem
- zapewnienie wystarczającej ilości snu
- ograniczenie spożycia alkoholu
- rzucenie palenia.
Wprowadzenie tych zmian może pomóc w utrzymaniu prawidłowego poziomu testosteronu oraz ogólnego zdrowia.
Diagnoza
W przypadku podejrzenia hipogonadyzmu lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad medyczny oraz badanie fizykalne, w tym badania krwi. Kluczowe jest wykonanie dwóch badań krwi w celu potwierdzenia diagnozy hipogonadyzmu:
- całkowitej surowicy
- darmowego testosteronu
Normalne wartości tych badań mogą się różnić, ale zazwyczaj poziom testosteronu wynoszący od 300 do 1000 ng/dL jest uznawany za prawidłowy. Poziomy poniżej tej granicy wskazują na hipogonadyzm.
Aby uzyskać dokładne wyniki, badania krwi powinny być przeprowadzane między godziną 7 a 11 rano. Czasami konieczne są dodatkowe badania laboratoryjne w celu potwierdzenia diagnozy.
Na wynos
Świadomość na temat hipogonadyzmu u mężczyzn rośnie, jednak wielu dorosłych mężczyzn pozostaje niezdiagnozowanych i nieleczonych. Taki stan rzeczy może negatywnie wpływać na jakość życia oraz długość życia. Każdy mężczyzna, który podejrzewa u siebie niski poziom testosteronu, powinien skonsultować się z lekarzem, ponieważ odpowiednia terapia może przynieść znaczną poprawę objawów. Przed rozpoczęciem leczenia TRT należy zawsze omówić potencjalne ryzyka i korzyści z lekarzem.
