Nowe badania ujawniają dowody na związek między aktywnością fizyczną a stwardnieniem zanikowym bocznym, co wspiera przekonanie, że historia energicznych ćwiczeń może zwiększać ryzyko rozwoju tego rzadkiego zaburzenia neurologicznego.
Badanie, prowadzone przez członków dużego europejskiego projektu badającego stwardnienie zanikowe boczne (ALS), objęło uczestników z Irlandii, Włoch i Holandii.
Odkrycia zostały przedstawione w artykule opublikowanym w Dzienniku, który wywołał wiele kontrowersji i dyskusji w środowisku medycznym.
Warto zaznaczyć, że autorzy nie sugerują, by badania miały na celu zmniejszenie aktywności fizycznej lub unikanie intensywnych ćwiczeń. Wręcz przeciwnie, podkreślają, że aktywność fizyczna ma korzystny wpływ na zdrowie, chroniąc przed powszechnie występującymi problemami zdrowotnymi, takimi jak cukrzyca, niektóre nowotwory czy choroby serca.
«Obniżenie ryzyka tych powszechnych schorzeń», proponują autorzy, «może wiązać się z kompromisem, który zwiększa ryzyko stosunkowo rzadkiej choroby, takiej jak ALS.»
ALS i Możliwe Przyczyny
ALS, znana również jako choroba Lou Gehriga, atakuje głównie komórki nerwowe, czyli neurony ruchowe, które kontrolują dobrowolne ruchy, takie jak chodzenie, mówienie czy żucie.
To rzadkie zaburzenie dotyka około 14 000-15 000 osób w Stanach Zjednoczonych. Zaczyna się od sztywności i osłabienia mięśni, ale w miarę postępu choroby mózg traci zdolność kontrolowania ruchów, a pacjenci stają się zależni od innych w codziennych czynnościach, takich jak jedzenie, mówienie, poruszanie się, a ostatecznie nawet oddychanie.
Dokładna przyczyna ALS oraz powody, dla których niektóre grupy ludzi są bardziej narażone, wciąż pozostają tajemnicą. Jednak istnieją dowody, że zarówno geny, jak i czynniki środowiskowe mogą odgrywać kluczową rolę.
Kilka genów zostało powiązanych z ALS, a badania wykazują, że wpływają one na ryzyko wystąpienia choroby na różne sposoby – od zakłócania struktury i funkcji komórek po zwiększoną podatność na czynniki środowiskowe.
Badania dotyczące wpływu środowiska na ryzyko ALS sugerują, że mogą one wiązać się z narażeniem na toksyczne substancje chemiczne, dietę, wirusy, urazy fizyczne oraz różne inne czynniki.
Związek z aktywnością fizyczną powstał na podstawie kilku mniejszych badań dotyczących konkretnych przypadków, z których najbardziej znany jest przypadek amerykańskiego baseballisty Lou Gehriga, od którego nazwiska choroba ta została nazwana.
Jednakże dowody łączące aktywność fizyczną z ALS były dotąd niejednoznaczne. Nowy dokument sugeruje, że różnorodność metodologii i podejść w badaniach mogła prowadzić do tych niejednoznacznych wyników.
Naukowcy Obliczyli Czas Życia dla MET
Aby zbadać zależność między aktywnością fizyczną a ALS, naukowcy przeanalizowali dane osób zwerbowanych do «studium przypadku» przeprowadzonego przez projekt EURO-MOTOR.
Projekt ten stworzył «solidny i zatwierdzony model obliczeniowy ALS», generując «wielkoskalowe zbiory danych ilościowych».
Dane pochodziły z zatwierdzonych kwestionariuszy wypełnionych przez 1557 dorosłych z rozpoznaniem ALS oraz 2922 osób zdrowych. Uczestnicy, którzy mieszkali w Irlandii, Włoszech i Holandii, mieli zróżnicowane cechy demograficzne, takie jak wiek, płeć i miejsce zamieszkania, a ich średni wiek wynosił 60 lat.
Odpowiedzi zawierały szczegółowe informacje na temat: poziomu wykształcenia, historii palenia tytoniu, spożycia alkoholu oraz innych nawyków związanych ze stylem życia, historii zatrudnienia oraz poziomu aktywności fizycznej w pracy i czasie wolnym.
Zespół przekształcił dane dotyczące aktywności fizycznej na «ekwiwalent metaboliczny wyniku zadania [MET]», co pozwala na wyrażenie kalorii w stosunku do ilości spalanej w stanie spoczynku.
Korzystając z danych, które każdy z badanych podał na temat czasu spędzonego w tygodniu na różnych aktywnościach, oraz odnosząc się do kompendium MET, naukowcy obliczyli indywidualne wyniki.
Wyższe Czasy Życia MET Związane z Wyższym Ryzykiem ALS
Analiza całego zestawu danych wykazała, że aktywność fizyczna w ciągu życia w godzinach pracy wiązała się z 7-procentowym wzrostem ryzyka wystąpienia ALS, natomiast aktywność fizyczna w czasie wolnym z 6-procentowym wzrostem.
Łączenie wszystkich aktywności fizycznych w pracy i czasie wolnym generowało zwiększone ryzyko o 6 procent. Związek ten był szczególnie widoczny wśród osób z Irlandii i Włoch.
Ogólnie rzecz biorąc, zwiększone ryzyko o 6 procent dla wszystkich działań przekłada się na 26 procent większe ryzyko wystąpienia ALS u osób, które uzyskały najwyższe wartości MET w porównaniu do tych z najniższymi.
Naukowcy zauważyli również, że ryzyko ALS wzrasta wraz z wartościami MET w ciągu życia, co potwierdza tezę, że ALS jest bardziej powszechna wśród sportowców i osób aktywnych fizycznie.
Autorzy wskazują, że ze względu na obserwacyjny charakter badań, ich odkrycia nie dowodzą, że intensywna aktywność fizyczna rzeczywiście prowadzi do ALS. Nie można wykluczyć wpływu innych czynników, takich jak zaburzenia metaboliczne czy trauma.
«Brak Prostych Odpowiedzi»
W artykule redakcyjnym powiązanym z badaniem prof. Michael Swash z Royal London Hospital w Wielkiej Brytanii stwierdza, że «nie ma prostych odpowiedzi» na pytania dotyczące wpływu czynników środowiskowych, takich jak aktywność fizyczna, na rozwój ALS.
Podnosi także kwestię, czy aktywność fizyczna może zwiększać ryzyko ALS poprzez «ekscytotoksyczność ośrodkowego układu nerwowego».
Ekotoksynność to rodzaj śmierci komórek nerwowych, który obserwuje się u osób z ALS. Występuje, gdy neuroprzekaźnik glutaminian nadmiernie stymuluje neurony.
Jednak prof. Swash ostrzega, że choć może to być «kuszące» myśleć, że aktywność fizyczna zwiększa ryzyko ALS poprzez ekscytotoksyczność, «każda taka sugestia obecnie pozostaje czysto hipotetyczna».
«Niemniej jednak, dane są intrygujące i zasługują na dokładniejsze badania indywidualnych przypadków» – podsumowuje prof. Michael Swash.
Aktualne Badania i Nowe Wnioski
W kontekście postępujących badań nad ALS i aktywnością fizyczną, nowe dane pokazują, że ryzyko związane z intensywnym treningiem może być nieco większe, zwłaszcza wśród osób, które regularnie angażują się w sport wyczynowy. Badania z 2024 roku podkreślają, że intensywne treningi mogą prowadzić do mikrotraum w tkance nerwowej, co zwiększa podatność na degenerację neuronów.
Dodatkowo, badania wskazują na możliwość, że osoby z genetyczną predyspozycją do ALS mogą być bardziej wrażliwe na skutki intensywnej aktywności fizycznej. Warto zwrócić uwagę na indywidualne różnice, które mogą wpływać na ryzyko wystąpienia choroby.
Z perspektywy klinicznej, konieczne jest dalsze monitorowanie pacjentów oraz podejmowanie działań prewencyjnych, zwłaszcza w grupach wysokiego ryzyka. Współpraca między specjalistami w dziedzinie neurologii a trenerami i specjalistami ds. zdrowia może przynieść korzyści w identyfikacji i zarządzaniu ryzykiem związanym z aktywnością fizyczną.
