Zaburzenie nadpobudliwości z deficytem uwagi (ADHD) jest zaburzeniem neurorozwojowym, które dotyka miliony dzieci na całym świecie, a jego objawy mogą utrzymywać się w wieku dorosłym.
Trzy główne typy ADHD to: nadaktywność-impulsywność, nieuwaga oraz ich kombinacja.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC) szacują, że 11% dzieci w wieku od 4 do 17 lat w Stanach Zjednoczonych boryka się z ADHD.
Dodatkowo, CDC zauważa, że chłopcy są niemal trzykrotnie bardziej narażeni na diagnozę ADHD w porównaniu do dziewcząt, co prowadzi do błędnych przekonań wśród rodziców, nauczycieli i opiekunów, że ADHD dotyczy głównie chłopców.
Według Child Mind Institute, dziewczęta mogą pozostawać niezdiagnozowane, ponieważ ich objawy różnią się od objawów chłopców i nie manifestują się w bardziej oczywisty sposób.
Objawy
Chociaż główne objawy ADHD mogą występować zarówno u chłopców, jak i dziewcząt, pewne symptomy są szczególnie charakterystyczne dla dziewcząt:
- Nieuwaga: Dziewczynki z ADHD mogą mieć trudności z koncentracją, a ich uwaga może wędrować, chyba że znajdą coś naprawdę interesującego.
- Rozpraszanie uwagi: Mogą być łatwo rozkojarzone przez bodźce zewnętrzne lub własne myśli.
- Nadpobudliwość: Niektóre dziewczynki są bardzo aktywne, inne mogą być bardziej stonowane, ale wciąż przejawiają cechy ruchliwości, takie jak wiercenie się czy rysowanie.
- Impulsywność: Dziewczęta mogą działać impulsywnie, co utrudnia im ocenę sytuacji społecznych, co z kolei wpływa na nawiązywanie i utrzymywanie przyjaźni.
- Usterki wykonawcze: Trudności w organizacji, zarządzaniu czasem i utrzymywaniu porządku mogą być poważnym wyzwaniem. Często gubią przedmioty, co powoduje dalsze frustracje.
Jak objawy mogą się zmieniać z czasem
Dziewczynki z ADHD, które nie zostaną zdiagnozowane do dorosłości, mogą być narażone na rozwój innych problemów zdrowotnych. Narażone są na:
- Niską samoocenę
- Radzenie sobie z emocjami w sposób niezdrowy, zamiast stosować logiczne strategie rozwiązywania problemów
- Tendencję do przypisywania sukcesów i porażek czynnikom zewnętrznym, jak szczęście, a nie swoim działaniom
- Wysoki poziom stresu
- Zaburzenia lękowe
- Depresję
Możliwe powikłania, jeśli nie są leczone
Dr Ellen Littman, współautorka wielu badań, podkreśla, że dziewczyny z ADHD, które pozostają nierozpoznane lub nieleczone, mogą napotkać poważne problemy adaptacyjne w okresie dojrzewania i wczesnej dorosłości.
Może to prowadzić do wystąpienia dodatkowych zaburzeń, takich jak depresja, lęk czy zaburzenia odżywiania, na przykład bulimia.
Według dr Littman, kobiety z ADHD są bardziej skłonne do podejmowania ryzykownych zachowań seksualnych oraz rozwijania uzależnienia od substancji.
Dodatkowo, chroniczny stres może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób związanych ze stresem, takich jak fibromialgia, która objawia się przewlekłym bólem i zmęczeniem.
Jak zauważa dr Kathleen Nadeau, «dziewczęta z nieleczonym ADHD narażone są na chroniczne niskie poczucie własnej wartości, trudności w nauce, lęki, depresję, ciążę w młodym wieku oraz wczesne palenie papierosów».
W dorosłym życiu mogą doświadczać: «rozwodów, kryzysów finansowych, samotnego rodzicielstwa, problemów z ukończeniem studiów, trudności w znalezieniu pełnoetatowej pracy, uzależnienia oraz ciągłego stresu związanego z codziennymi obowiązkami.»
Takie okoliczności mogą prowadzić do niedostatecznych osiągnięć życiowych i zawodowych.
Wczesne znaki ostrzegawcze
Wczesne objawy, które mogą wskazywać na ADHD u dziewczyn, to:
- Trudności w śledzeniu zadań i terminów w szkole, mimo starań o utrzymanie porządku
- Częste spóźnianie się, mimo prób dotrzymywania terminów
- Problemy z zasypianiem i wstawaniem rano
- Przeskakiwanie z tematu rozmowy na temat bez ostrzeżenia
- Przerywanie innym podczas rozmowy
- Problemy z uwagą w szkole i w domu
- Zapominanie o przeczytanych informacjach lub o tym, co ktoś właśnie powiedział
Czynniki ryzyka ADHD
Wiele czynników może zwiększać ryzyko rozwoju ADHD u dzieci i nastolatków. Należą do nich:
- Bliskie osoby w rodzinie z ADHD lub innymi zaburzeniami psychicznymi
- Palenie lub zażywanie narkotyków przez matkę w czasie ciąży
- Przedwczesne porody
- Ekspozycja matki na toksyny środowiskowe w trakcie ciąży
- Wysokie spożycie rafinowanych cukrów i dodatków w diecie
Czym ADHD różni się u dziewcząt?
Chociaż chłopcy częściej niż dziewczęta otrzymują diagnozę ADHD, może to wynikać z różnic w sposobach manifestacji objawów u dziewcząt. Objawy mogą być mniej widoczne i nie wpisują się w typowe stereotypy dotyczące ADHD.
Badania pokazują, że podczas gdy większość chłopców z ADHD demonstruje frustrację w sposób fizyczny i werbalny, dziewczęta częściej wewnętrzniają swoje emocje, co może prowadzić do poważnych konsekwencji.
Badania dr Stephena Hinshawa ujawniają, że dziewczęta z ADHD o złożonym typie (nadpobudliwy-impulsywny oraz nieuważny) są znacznie bardziej narażone na samookaleczenie lub próby samobójcze.
Ciekawostką jest, że około 40% dziewcząt z ADHD może wyrosnąć z nadpobudliwości i impulsywności w okresie dojrzewania.
Kiedy zobaczyć specjalistę
Jeśli opiekunowie podejrzewają, że dziewczyna może mieć ADHD, powinni skonsultować się z pediatrą, lekarzem rodzinnym lub pielęgniarką. Niektórzy pediatrzy posiadają specjalistyczne szkolenie w zakresie zachowań i rozwoju dzieci, a wielu z nich ma szczególne zainteresowanie w tym obszarze. Inni specjaliści, do których można się zgłosić, to psychiatrzy dziecięcy, psychologowie oraz terapeuci zajęciowi.
Dodatkowe informacje można uzyskać od:
- Urzędników w szkole dziecka
- Lokalnych grup wsparcia dla rodziców
Leczenie
Lekarz może zalecić leki, psychoterapię lub połączenie obu tych metod. Rodzice mogą także wspierać dziewczynę w radzeniu sobie z ADHD na różne sposoby.
Działania te obejmują:
- Zachęcanie do uprawiania sportów zespołowych
- Zapewnienie regularnych okazji do spędzania czasu na świeżym powietrzu
- Poszerzanie wiedzy na temat odżywiania i wpływu diety na objawy ADHD
- Zachęcanie do odpoczynku i snu
- Ustalanie prostych i przewidywalnych rutyn dla posiłków, prac domowych, zabawy oraz snu
- Docenianie i nagradzanie małych osiągnięć
- Badanie profesjonalnych opcji leczenia
- Czytanie odpowiednich badań, książek i artykułów
- Wybór odpowiedniej terapii behawioralnej w grupie
- Wsparcie w zarządzaniu czasem poprzez ustawienie budzików na różne czynności i terminy
Wraz z przejściem dziewczyny w okres dojrzewania i stawaniem się bardziej niezależną, może być konieczne dalsze wsparcie w regulowaniu swojego zachowania.
Wsparcie to może obejmować:
- Rozumienie i akceptacja swoich wyzwań, zamiast osądzania i obwiniania siebie
- Identyfikacja źródeł stresu w codziennym życiu oraz wprowadzanie zmian w celu ich zredukowania
- Upraszczanie swojego harmonogramu, gdzie to możliwe
- Nauka wyrażania potrzeb dotyczących struktury i wsparcia od rodziny i przyjaciół
- Planowanie codziennego «czasu dla siebie»
- Rozwijanie zdrowych nawyków związanych z dbaniem o siebie, na przykład gotowanie zdrowych posiłków
- Pójście spać o stałej porze, aby zapewnić sobie odpowiednią ilość snu
- Skupianie się na tym, co się kocha i nadawanie temu priorytetu
Inne stany z podobnymi objawami
ADHD może być trudne do zdiagnozowania, ponieważ wiele innych zaburzeń ma podobne objawy.
Do stanów tych należą:
- Autyzm lub zespół Aspergera
- Zaburzenia lękowe
- Choroba afektywna dwubiegunowa
- Alergie lub wrażliwość pokarmowa
- Upośledzenia słuchu
- Niedoczynność tarczycy
- Niedokrwistość z niedoboru żelaza
- Toksyczność ołowiu
- Niedobory żywieniowe
- Zaburzenia napadowe
- Zaburzenia czucia
- Zaburzenia snu
Przed postawieniem diagnozy ADHD może być konieczne wykluczenie tych innych schorzeń.
Nowe badania i wnioski na rok 2024
Ostatnie badania wskazują, że dziewczęta z ADHD często borykają się z wyzwaniami związanymi z emocjami i relacjami interpersonalnymi. Zgodnie z danymi z 2024 roku, dziewczęta z ADHD są bardziej narażone na rozwój zaburzeń lękowych i depresji, co podkreśla konieczność wczesnej diagnozy i interwencji.
Nowe podejścia terapeutyczne, które zyskują na popularności, koncentrują się na terapii grupowej i wsparciu rówieśniczym, co może przynieść znaczące korzyści w radzeniu sobie z objawami ADHD. W badaniach przeprowadzonych w 2024 roku stwierdzono, że dziewczęta, które brały udział w programach wsparcia rówieśniczego, wykazywały mniej objawów depresji i lepsze umiejętności społeczne.
Ponadto, nowe podejścia do leczenia ADHD u dziewcząt kładą duży nacisk na zdrowe nawyki żywieniowe oraz regularną aktywność fizyczną, co również przekłada się na poprawę samopoczucia i funkcjonowania w codziennym życiu.
Podsumowując, zrozumienie specyficznych potrzeb dziewcząt z ADHD oraz dostosowanie podejść terapeutycznych w 2024 roku może znacząco wpłynąć na ich jakość życia oraz rozwój osobisty.
