Gorączka Lassa jest groźną chorobą wirusową przenoszoną przez szczura multimutycznego. Objawy tej choroby mogą być niezwykle różnorodne i często prowadzą do poważnych komplikacji, a nawet śmierci.
Choroba jest endemiczna w wielu krajach Afryki Zachodniej, a szacuje się, że rocznie występuje od 100 000 do 300 000 przypadków, co skutkuje około 5000 zgonami. To jednak tylko przybliżone dane, ponieważ zgłaszanie przypadków nie jest spójne w różnych regionach.
W niektórych rejonach Liberii i Sierra Leone 10-15% wszystkich hospitalizacji jest spowodowanych gorączką Lassa, co wskazuje na jej poważny wpływ na zdrowie publiczne w tych obszarach.
Niedawne przypadki gorączki Lassa w Niemczech, Holandii, Wielkiej Brytanii i USA u podróżnych pokazały, że ten wysoce zakaźny wirus może przenikać do nowych obszarów.
W tym artykule omówimy przyczyny, objawy, diagnostykę oraz leczenie gorączki Lassa.
Szybkie fakty dotyczące gorączki Lassa
Oto kilka kluczowych informacji na temat gorączki Lassa. Szczegóły oraz dodatkowe informacje znajdują się w głównym artykule.
- Gorączka Lassa powoduje około 5000 zgonów rocznie.
- Choroba jest przenoszona przez szczura multimutycznego.
- Największy wpływ na występowanie gorączki Lassa mają Sierra Leone, Liberia, Gwinea i Nigeria.
- Szczury rozprzestrzeniają wirusa poprzez kał i mocz.
- Objawy gorączki Lassa są różnorodne i mogą obejmować problemy z układem oddechowym, sercowym oraz neurologicznym.
- Diagnostyka wirusa Lassa bywa trudna ze względu na szeroki zakres objawów.
- Około 15%-20% hospitalizacji z powodu gorączki Lassa kończy się śmiercią.
- Tylko 20% zakażeń objawia się poważnymi symptomami.
- Obecnie nie istnieje szczepionka przeciwko gorączce Lassa.
Czym jest gorączka Lassa?
Choroba została po raz pierwszy zidentyfikowana w Nigerii, gdy dwie misjonarskie pielęgniarki zachorowały na wirusa w 1969 roku. Nazwa pochodzi od wioski Lassa, gdzie przypadek został po raz pierwszy udokumentowany.
Gorączka Lassa jest wirusowym zakażeniem przenoszonym przez szczura multimutycznego, który jest jednym z najpowszechniejszych gryzoni w Afryce równikowej i występuje w większości krajów subsaharyjskich.
Zgłoszenia przypadków gorączki Lassa dominują w Sierra Leone, Liberii, Gwinei i Nigerii, ale z powodu dużej populacji szczurów w sąsiednich krajach, również te obszary są narażone na ryzyko.
Po zakażeniu szczur wydala wirusa w moczu, co może trwać przez resztę jego życia. To sprawia, że rozprzestrzenianie się choroby jest łatwe, zwłaszcza że ten gatunek, podobnie jak inne szczury, szybko się rozmnaża i często przebywa w ludzkich domach.
Najczęstszą drogą zakażenia jest spożycie lub wdychanie moczu lub kału szczurów. Gorączka Lassa może również rozprzestrzeniać się przez nacięcia i otwarte rany.
Szczury często mają kontakt z ludźmi, a w rezultacie z żywnością. Czasami same szczury są spożywane, co sprzyja dalszemu rozprzestrzenieniu choroby.
Kontakt między ludźmi może zachodzić poprzez krew, tkankę, wydzieliny lub wydaliny, ale nie przez bezpośredni dotyk. Gorączkę Lassa można również przenosić w warunkach nieodpowiednich dla ochrony zdrowia, gdzie brak jest sprzętu ochronnego oraz standardów sterylizacji.
Objawy
Objawy gorączki Lassa zazwyczaj pojawiają się w ciągu 1-3 tygodni po zakażeniu. Szacuje się, że 80% zakażeń przebiega bezobjawowo lub z tak łagodnymi symptomami, że pozostają niezdiagnozowane. Łagodne infekcje charakteryzują się ogólnym złym samopoczuciem, bólem głowy i niewielką gorączką.
W 20% przypadków, gdy gorączka Lassa przybiera poważniejszy przebieg, objawy mogą obejmować:
- Krwawienia – w dziąsłach, nosie, oczach lub innych miejscach.
- Trudności w oddychaniu.
- Kaszel.
- Obrzęk dróg oddechowych.
- Ból brzucha.
- Wymioty i biegunka (oba krwawe).
- Trudności w połykaniu.
- Zapalenie wątroby.
- Obrzęk twarzy.
- Ból w klatce piersiowej, plecach i brzuchu.
- Wstrząs.
- Utrata słuchu (czasami stała).
- Nieprawidłowe rytmy serca.
- Nadciśnienie lub niedociśnienie.
- Zapalenie osierdzia (obrzęk worka otaczającego serce).
- Drżenie.
- Zapalenie mózgu.
- Zapalenie opon mózgowych.
- Napady padaczkowe.
Śmierć może wystąpić nawet w ciągu dwóch tygodni od pojawienia się objawów, z powodu niewydolności wielonarządowej. Jednym z najczęstszych powikłań gorączki Lassa jest głuchota, która występuje w około jednej trzeciej przypadków. Głuchota może mieć różny stopień nasilenia i niekoniecznie wiąże się z ciężkością objawów. U niektórych pacjentów może być trwała i całkowita.
Szacuje się, że 15%-20% hospitalizacji z powodu gorączki Lassa kończy się śmiercią, mimo że tylko 1% zakażeń prowadzi do zgonu. Kobiety w trzecim trymestrze ciąży mają szczególnie wysoką śmiertelność, sięgającą 95% w przypadku zakażenia matki.
Diagnoza
Z powodu zróżnicowania objawów, diagnoza gorączki Lassa bywa skomplikowana. Klinicznie, może przypominać inne wirusowe gorączki krwotoczne, takie jak wirus Ebola, malaria czy dur brzuszny.
Ostateczne testy na gorączkę Lassa opierają się na badaniach laboratoryjnych, które mogą być niebezpieczne, a jedynie wyspecjalizowane instytucje mają możliwość ich przeprowadzania.
Gorączkę Lassa zwykle diagnozuje się za pomocą enzymatycznych testów immunologicznych (ELISA), wykrywających przeciwciała IgM i IgG oraz antygeny Lassa. Alternatywnie, wczesne stadia choroby można zdiagnozować za pomocą reakcji łańcuchowej polimerazy z odwrotną transkrypcją (RT-PCR).
Leczenie
W przypadku wczesnego podania, lek przeciwwirusowy rybawiryna okazał się skuteczny w walce z wirusem Lassa; jednak mechanizm jego działania wciąż pozostaje przedmiotem dyskusji.
Podczas leczenia kluczowe jest monitorowanie poziomu płynów, równowagi elektrolitowej, utlenienia oraz ciśnienia krwi pacjenta.
Niestety, dostępność rybawiryny w najbardziej dotkniętych regionach jest ograniczona. Co więcej, lek ten ma potencjalne działanie toksyczne i teratogenne, co czyni go rozwiązaniem problematycznym.
Rybawiryna nie ma właściwości profilaktycznych, a obecnie nie dysponujemy szczepionką przeciwko gorączce Lassa. Niemniej jednak, trwają prace nad szczepionką, a niektóre leki wykazują obiecujące wyniki.
Zapobieganie
Podstawowym sposobem zapobiegania gorączce Lassa jest promocja «higieny społeczności». Obejmuje to przechowywanie żywności w pojemnikach odpornych na gryzonie, usuwanie odpadków z domów oraz posiadanie zwierząt domowych w odpowiednich warunkach.
Z uwagi na powszechność szczura, realistyczne wykorzenienie tego gatunku jest praktycznie niemożliwe. Dlatego kluczowe jest podejmowanie działań mających na celu ograniczenie kontaktu z tymi gryzoniami i minimalizowanie ich obecności w ludzkich przestrzeniach życiowych.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz inne organizacje nieustannie pracują nad edukacją ludzi w regionach, w których gorączka Lassa stanowi zagrożenie. W ramach tej edukacji, mieszkańcy uczą się unikać krwi i innych płynów ustrojowych podczas opieki nad chorymi bliskimi. Programy te obejmują również placówki służby zdrowia.
Podstawowe standardy higieny, bezpieczne protokoły pochówku oraz odpowiedni sprzęt ochronny, w tym maski i okulary, są niezwykle istotne.
Walka z gorączką Lassa dopiero się zaczyna; w przypadku znalezienia skutecznego leczenia, konieczne będą dalsze badania.
Najważniejsze odkrycia dotyczące wirusowych chorób
Wirus Zika przenikał przez łożysko w dwóch przypadkach małogłowie w Brazylii.
Nowe badanie opisuje, jak płyn owodniowy pobrany w Brazylii przez dwie ciężarne kobiety z płodami zdiagnozowanymi z małogłowie wykazał obecność wirusa Zika.
Wirus chikungunya, przenoszony przez komary, może powodować ciężkie zakażenia mózgu, a nawet prowadzić do śmierci u niemowląt i osób powyżej 65. roku życia, zgodnie z wynikami badań opublikowanych w 2008 roku.
