Choroba afektywna dwubiegunowa to poważna choroba psychiczna, która charakteryzuje się nagłymi epizodami zmian nastroju, które są oddzielone okresami remisji. Fazy objawowe obejmują zarówno manię, jak i depresję, co wpływa na codzienne funkcjonowanie pacjentów.
Jednym z obszarów, na które choroba ta ma wpływ, jest zdolność myślenia, w tym pamięć. Wciąż trwają badania nad tym, czy problemy z pamięcią wynikają z samego stanu, czy może są skutkiem stosowanych terapii.
Wpływ na myślenie
Zdolność poznawcza to umiejętność myślenia, rozumowania i przetwarzania informacji. Badania pokazują, że osoby z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi napotykają liczne wyzwania w obszarze funkcji poznawczych.
Do najczęściej wymienianych trudności należą:
- Pamięć robocza
- Werbalne uczenie się i pamięć
- Przypomnienie i uznanie
Pamięć robocza, będąca rodzajem pamięci krótkotrwałej, pozwala na przechowywanie informacji przez krótki czas, co jest kluczowe podczas wykonywania zadań umysłowych, takich jak arytmetyka umysłowa. Odgrywa też ważną rolę w przetwarzaniu różnych rodzajów informacji, w tym danych dźwiękowych, wizualnych i przestrzennych, co ma ogromne znaczenie dla zdolności koncentracji.
Problemy z pamięcią krótkotrwałą mogą negatywnie wpływać na codzienne życie, a ich skutki mogą być subtelne, lecz odczuwalne, przyczyniając się do trudności w przyswajaniu nowych informacji niezbędnych do wykonania bardziej złożonych zadań oraz utrudniając interakcje społeczne.
Choć zaburzenie dwubiegunowe zazwyczaj kojarzy się z wahaniami nastroju, jego wpływ na myślenie może być równie istotny, a nawet bardziej wpływowy na życie codzienne, w tym na karierę zawodową.
Problemy z pamięcią i koncentracją mogą znacząco utrudniać życie zawodowe osób z chorobą afektywną dwubiegunową. Co gorsza, te trudności mogą utrzymywać się nawet między epizodami.
Czynniki wpływające na pamięć
Niektóre metody leczenia stosowane w przypadku zaburzeń afektywnych dwubiegunowych mogą również wpływać na pamięć pacjentów.
Terapia elektrowstrząsami
Terapia elektrowstrząsowa (ECT) jest stosowana u niektórych pacjentów z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi, zwłaszcza w przypadkach ciężkiej depresji, która nie reaguje na inne formy leczenia. ECT może prowadzić do epizodów utraty pamięci.
Podczas sesji ECT przez mózg pacjenta przepływa prąd elektryczny, co wywołuje napad padaczkowy. Choć w przeszłości ustalono, że ECT może przynieść ulgę osobom z depresją oraz mieć korzystny wpływ na pacjentów z epilepsją, jego wpływ na pamięć wciąż budzi kontrowersje.
Niektórzy pacjenci zgłaszają krótko- i długoterminowe problemy z pamięcią w wyniku ECT, a badania sugerują, że częstsze sesje mogą zwiększać ryzyko wystąpienia tych trudności. Nie jest jednak jasne, czy problemy z pamięcią są bezpośrednio związane z ECT, innymi lekami, czy też z samym zaburzeniem dwubiegunowym.
Lit
Lit, uznawany za standardowe leczenie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, ma swoje wady, lecz korzyści zazwyczaj znacznie przewyższają ryzyko. Jednak doniesienia sugerują, że lit może również wpływać na myślenie i pamięć.
Zauważono, że lit ma subtelny wpływ na pamięć werbalną, co może utrudniać przywoływanie i używanie słów, co z kolei wpływa na zdolność do opowiadania historii. Z drugiej strony, lit wydaje się mieć działanie ochronne wobec zaburzeń pamięci oraz choroby Alzheimera.
Życie z problemami poznawczymi
Badania wskazują, że osoby doświadczające większej liczby epizodów choroby mogą mieć poważniejsze problemy poznawcze. Wczesna diagnoza oraz skuteczne leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej mogą pomóc w minimalizacji wpływu na pamięć i myślenie.
Niemniej jednak większość terapii koncentruje się na stabilizacji nastroju, a nie na problemach poznawczych, co sprawia, że niektórzy pacjenci, których huśtawki nastrojów są kontrolowane, mogą nadal zmagać się z trudnościami w zakresie myślenia.
Zrozumienie, jak zaburzenie wpływa na myślenie oraz uświadomienie sobie, że zaburzenie dwubiegunowe to nie tylko wahania nastroju, może ułatwić osobom dotkniętym tą chorobą oraz ich rodzinom radzenie sobie z codziennymi wyzwaniami.
Aktualne badania nad zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym
W miarę jak badania nad zaburzeniem dwubiegunowym postępują, pojawiają się nowe informacje na temat jego wpływu na pamięć i zdolności poznawcze. Z najnowszych badań wynika, że pacjenci z zaburzeniem dwubiegunowym mogą doświadczać nie tylko konkretnych trudności z pamięcią roboczą, ale także deficytów w długoterminowej pamięci deklaratywnej.
Badania wskazują, że wśród osób z zaburzeniem dwubiegunowym znacząco wzrasta ryzyko choroby Alzheimera, a także innych form demencji, co może sugerować pewne mechanizmy neurodegeneracyjne związane z tą chorobą. Przykładowo, analiza danych z lat 2020-2023 wskazuje na zwiększone poziomy biomarkerów neurozapalnych u pacjentów z zaburzeniem dwubiegunowym, co może wpływać na funkcje poznawcze.
Warto również wspomnieć o roli terapii poznawczo-behawioralnej, która w coraz większym stopniu staje się kluczowym narzędziem w leczeniu problemów poznawczych u pacjentów z zaburzeniem dwubiegunowym. Badania potwierdzają, że terapie te mogą przynieść poprawę w zakresie pamięci i koncentracji, a także zwiększyć jakość życia pacjentów.
Z perspektywy przyszłości, interdyscyplinarne podejście do leczenia zaburzenia dwubiegunowego, które uwzględnia zarówno aspekty psychiczne, jak i neurologiczne, może przyczynić się do lepszego zrozumienia i skuteczniejszego zarządzania tą złożoną chorobą.
