Przewlekła obturacyjna choroba płuc, znana jako POChP, to schorzenie, które powszechnie kojarzy się z paleniem tytoniu. Zaskakująco jednak, osoby niepalące, a nawet te, które nigdy nie paliły, mogą również zmagać się z tą chorobą. Statystyki mówią same za siebie – według badań przeprowadzonych w 2011 roku, ponad 20% osób z POChP to osoby, które nie miały styczności z papierosami.
Oprócz palenia, inne czynniki, takie jak zanieczyszczenie środowiska oraz genetyka, odgrywają kluczową rolę w rozwoju tej choroby. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu, w jaki sposób osoby niepalące mogą rozwinąć POChP, jakie objawy mogą wystąpić oraz jakie kroki podejmować po postawieniu diagnozy.
Co to jest POChP?
W przypadku POChP drogi oddechowe, które transportują powietrze do płuc i z powrotem, stają się zapalne, osłabione i zablokowane, co utrudnia prawidłowe oddychanie. Jeżeli zapalenie nie jest leczone, objawy nasilają się, a w cięższych przypadkach nawet proste czynności, takie jak wchodzenie po schodach, mogą prowadzić do uczucia duszności.
Najczęstszymi formami POChP są rozedma płuc oraz przewlekłe zapalenie oskrzeli, ale termin ten obejmuje także niektóre typy astmy oraz rozstrzenie oskrzeli. POChP powoduje około 3 miliony zgonów rocznie na całym świecie, zajmując czwarte miejsce pod względem przyczyn śmierci. W Stanach Zjednoczonych jest trzecią najczęstszą przyczyną śmierci.
Zaskakująco, aż 50% osób z tą chorobą nie zdaje sobie sprawy z jej obecności, biorąc objawy za normalne oznaki starzenia. Jak podaje Centers for Disease Control and Prevention (CDC), niemal 16 milionów dorosłych w USA obecnie cierpi na POChP.
Przyczyny w niepalących
Mimo że palenie tytoniu jest najczęściej wskazywaną przyczyną POChP, istnieje wiele innych czynników, które mogą przyczynić się do rozwoju tej choroby wśród osób niepalących:
Bierne palenie
Narażenie na dym tytoniowy, zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłym życiu, może znacząco zwiększać ryzyko wystąpienia POChP. Dotyczy to również sytuacji, gdy matka paliła podczas ciąży.
Czynniki środowiskowe
Narażenie na zanieczyszczenia w domu, w miejscu pracy czy w otoczeniu zewnętrznym, takie jak kurz, chemikalia czy smog, również odgrywa istotną rolę. Osoby pracujące w zawodach narażających na kontakt z pyłem węglowym lub krzemionką wykazują wyższe ryzyko wystąpienia POChP. Szacuje się, że około 15% przypadków tej choroby można powiązać z warunkami pracy.
Branże, w których ryzyko jest szczególnie wysokie, to między innymi przemysł gumowy, plastikowy, tekstylny, skórzany oraz budownictwo.
Problemy z respiratorem
Niektóre schorzenia układu oddechowego, takie jak nawracające infekcje dróg oddechowych w dzieciństwie czy astma, mogą zwiększać ryzyko rozwinięcia POChP. Ostatnie badania wskazują, że osoby niepalące z astmą mają o 8,3% wyższe ryzyko rozwoju POChP w porównaniu do osób bez tej choroby.
Czynniki genetyczne
Niedobór białka zwanego antytrypsyną alfa-1, produkowanego w wątrobie, może dotyczyć około 5% osób z POChP. Szacuje się, że niedobór ten występuje u 1 na 3000-5000 osób w Ameryce Północnej, a osoby palące z tym niedoborem mają jeszcze większe ryzyko wystąpienia choroby.
Eksperci podkreślają, że wiele genów wpływa na ryzyko POChP, a te odziedziczone czynniki mogą zwiększać ryzyko nawet w przypadku osób niepalących.
Wiek
Wiek jest również istotnym czynnikiem w rozwoju POChP. Większość osób zaczyna odczuwać objawy po 40. roku życia, a ryzyko choroby wzrasta z wiekiem. Osoby powyżej 65. roku życia są szczególnie narażone, a niedawne badania wskazują na wyższy odsetek przypadków u kobiet w porównaniu do mężczyzn.
Objawy u niepalących
Objawy POChP są dla osób niepalących takie same jak dla palaczy i obejmują:
- zadyszkę po nawet krótkich okresach niskiego wysiłku
- świszczący oddech
- przewlekły kaszel z dużą ilością flegmy
- ucisk w klatce piersiowej
- zmęczenie oraz obniżony poziom energii
- nietolerancję wysiłku, która prowadzi do jednego z powyższych objawów
- uporczywy, dokuczliwy kaszel
Długotrwałe skutki
Osoby z POChP narażone są na szereg długoterminowych skutków, takich jak:
- uczucie duszności podczas codziennych czynności
- zwiększone ryzyko depresji oraz innych zaburzeń psychicznych
- trudności w pracy oraz w życiu towarzyskim
- konieczność korzystania z urządzeń wspomagających oddychanie
- problemy z pamięcią oraz dezorientację
Inne choroby, które częściej występują u osób z POChP to choroby serca, astma, udar mózgu, zastoinowa niewydolność serca, zapalenie stawów oraz cukrzyca.
Diagnoza
Diagnostyka POChP opiera się głównie na teście oddechowym zwanym spirometrią, znanym również jako badanie czynności płuc (PFT). Pacjent dmucha do urządzenia, które mierzy zdolność dróg oddechowych do wydychania powietrza.
Wynik pokazuje, ile powietrza pacjent wydycha oraz jak długo trwa ten proces. Test jest szybki i bezbolesny, a przeprowadza go wyspecjalizowany personel medyczny.
Lekarz zazwyczaj wykonuje również badanie fizykalne, ponieważ na wyniki spirometrii mogą wpływać inne czynniki, takie jak ogólny stan zdrowia, choroby serca czy zaburzenia w obrębie klatki piersiowej.
W niektórych przypadkach lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak analizy krwi, prześwietlenie klatki piersiowej lub tomografię komputerową klatki piersiowej.
Dodatkowe czynniki, które pomagają w postawieniu diagnozy POChP, obejmują ocenę:
- jakości życia w wyniku objawów oddechowych
- częstości wizyt w szpitalu z powodu problemów z oddychaniem
- częstości infekcji płuc
- ilości zaostrzeń problemów z oddychaniem
- duszności podczas codziennych czynności
- poziomów tlenu we krwi
Leczenie
Niestety, obecnie nie ma lekarstwa na POChP, ale wczesna diagnoza może znacząco poprawić jakość życia pacjenta. Istnieje wiele sposobów leczenia, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów, a wśród nich znajdują się:
- leki wziewne, które rozluźniają mięśnie i otwierają drogi oddechowe
- szczepienia przeciw grypie, zapaleniu płuc i krztuścowi
- terapia tlenowa
- antybiotyki do leczenia infekcji płuc
- leki przeciwzapalne, takie jak glukokortykoidy, które są rodzajem hormonów steroidowych
Dodatkowo, techniki ćwiczeń, edukacja oraz wsparcie w zakresie rehabilitacji pulmonologicznej mogą być niezwykle pomocne. Badania sugerują, że rehabilitacja ta jest skuteczna w łagodzeniu objawów POChP, jednak nadal nie jest powszechnie stosowana na całym świecie.
Zajęcia takie jak lekcje śpiewu czy tai chi mogą przyczynić się do poprawy objawów i jakości życia pacjentów z POChP.
Zapobieganie
Aby zminimalizować ryzyko rozwoju POChP, osoby niepalące powinny unikać środowisk oraz zawodów wysokiego ryzyka. Warto zwrócić uwagę na obszary z wysokim zanieczyszczeniem powietrza, miejscami, gdzie występuje dym tytoniowy oraz na tereny, w których spalane są odpady organiczne, jak słoma czy odchody zwierzęce. Należy także unikać przemysłowych środków czyszczących, które mogą stwarzać zagrożenie chemiczne.
Każda osoba, która podejrzewa, że może mieć objawy POChP, powinna jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Perspektywy
POChP jest bardziej powszechne, niż mogłoby się wydawać, ponieważ wiele osób myśli, że jest to normalna część starzenia się, zwłaszcza jeśli nigdy nie paliły. Połowa pacjentów z POChP nie zdaje sobie sprawy z objawów, co prowadzi do braku diagnozy.
Na szczęście badania naukowe, edukacja oraz globalne wysiłki mają na celu wcześniejsze diagnozowanie choroby, co może przyczynić się do skuteczniejszego leczenia i opóźnienia postępu choroby.
Zdolność do przewidywania, jak pacjenci będą radzić sobie z chorobą i zarządzać swoim życiem, również się poprawia, co oznacza, że coraz więcej osób będzie mogło prowadzić aktywne życie bez utraty niezależności po rozpoznaniu POChP.
