Test stresu jądrowego to zaawansowane badanie, które wykorzystuje niewielkie ilości substancji radioaktywnych do oceny stanu serca oraz przepływu krwi do mięśnia sercowego. Jego głównym celem jest sprawdzenie, czy podczas wysiłku fizycznego niektóre obszary mięśnia sercowego nie otrzymują wystarczającej ilości krwi. Badanie to jest porównywalne do testu wysiłkowego, farmakologicznego lub chemicznego testu wytrzymałości.
Test znany jest także jako test stresu talowego, skrzepliny perfuzji mięśnia sercowego czy radionuklidowy test perfuzji. Może być przeprowadzany zarówno w stanie spoczynku, jak i podczas wysiłku fizycznego. Substancja radioaktywna, która jest podawana pacjentowi, nazywana jest radionuklidem.
Całe badanie trwa zazwyczaj od 3 do 4 godzin. Chociaż pacjent narażony jest na minimalne promieniowanie, test uznaje się za bezpieczny, a korzyści płynące z jego przeprowadzenia przewyższają potencjalne ryzyko.
Korzyści
Badanie stresu jądrowego dostarcza istotnych informacji, które mogą pomóc w diagnozowaniu chorób serca. Oto kluczowe dane uzyskiwane podczas testu:
- wielkość komór serca
- efektywność pompowania krwi przez serce
- obecność uszkodzeń w mięśniu sercowym
- możliwe niedrożności lub zwężenia tętnic wieńcowych, które zaopatrują serce w krew
- skuteczność aktualnie stosowanego leczenia.
Dzięki temu testowi można również określić, czy pacjent nadaje się do rehabilitacji kardiologicznej i jak intensywnie powinien ćwiczyć.
Test stresu jądrowego z ćwiczeniami
W przypadku testu stresu jądrowego z ćwiczeniem, radionuklid taki jak tal czy technet jest wstrzykiwany do żyły w ramieniu. Gdy substancja ta krąży w organizmie, kamera gamma rejestruje zdjęcia serca pacjenta w pozycji leżącej, co nazywane jest «skanem w spoczynku».
Następnie pacjent przechodzi na bieżnię, gdzie test zaczyna się od lekkiego wysiłku, stopniowo zwiększając prędkość oraz nachylenie, co symuluje chodzenie lub bieganie pod górę. W kulminacyjnym momencie wysiłku pacjent otrzymuje dodatkową dawkę radionuklidu, a kamera gamma wykonuje kolejne zdjęcia serca, znane jako «skan stresu».
Radionuklid pozwala na identyfikację zablokowanych lub częściowo zablokowanych tętnic, które nie wchłaniają substancji radioaktywnej, co objawia się jako «zimne miejsca» na obrazach.
Bez ćwiczeń
Pacjenci z ciężkim zapaleniem stawów, którzy nie są w stanie wykonywać wymaganych ćwiczeń, mogą skorzystać z chemicznych testów stresu jądrowego. W tym przypadku pacjent otrzymuje leki, które przyspieszają akcję serca lub rozszerzają tętnice, symulując efekt wysiłku fizycznego.
Radionuklid wstrzykiwany jest do ramienia lub dłoni pacjenta w stanie spoczynku. Gdy krąży w organizmie, kamera gamma wykonuje zdjęcia serca, a po podaniu leku, który przyspiesza akcję serca, wykonuje się dodatkowe skany. Podobnie jak w teście z ćwiczeniami, zablokowane tętnice będą widoczne jako «zimne miejsca».
Wyniki tych badań mogą być zestawione z wynikami skanów TK lub MRI, co pozwala na uzyskanie pełniejszego obrazu stanu zdrowia pacjenta.
Skutki uboczne
Podczas testu mogą wystąpić pewne skutki uboczne, w tym:
- reakcje alergiczne na barwnik
- nienormalne rytmy serca lub arytmie
- spadki ciśnienia krwi, które mogą prowadzić do zawrotów głowy lub omdlenia
- ból w klatce piersiowej
- nudności
- drżenie
- bóle głowy
- płukanie
- duszność
- niepokój
W 2013 roku Urząd ds. Żywności i Leków (FDA) ostrzegł, że dwa leki stosowane w tych testach, Lexiscan i Adenoscan, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia problemów z sercem podczas badania. Leki te mogą poprawić przepływ krwi w zdrowych obszarach, pozostawiając problematyczne miejsca bez odpowiedniego zaopatrzenia. W rzadkich przypadkach może to prowadzić do zawału serca.
Osoby z niestabilną dusznicą bolesną lub innymi problemami kardiologicznymi mogą nie być odpowiednimi kandydatami do przyjmowania tych leków.
Ryzyko związane z promieniowaniem
Podnoszono również obawy dotyczące poziomu promieniowania, na jakie narażona jest osoba podczas badań jądrowych, oraz jego potencjalnego wpływu na ryzyko zachorowania na raka. Choć liczba testów oraz wskaźniki zachorowań na raka wzrosły w ostatnich latach, nadal nie jest jasne, czy te zjawiska są ze sobą powiązane.
Ryzyko zależy od wielu czynników, takich jak wiek, płeć pacjenta, jego stan zdrowia oraz dawka promieniowania. Lekarze powinni stosować testy jądrowe jedynie w sytuacjach, gdy jest to absolutnie konieczne.
Przygotowanie
W dniu badania pacjent powinien ubrać się w wygodne ubranie, które umożliwia aktywność fizyczną, w tym odpowiednie obuwie, takie jak buty do biegania z podeszwami antypoślizgowymi.
Pacjent musi pościć, co oznacza, że nie powinien jeść ani pić niczego po północy przed testem. Należy unikać napojów zawierających kofeinę, takich jak kawa, herbata czy napoje gazowane, na 24 godziny przed badaniem. Niektóre leki przeciwbólowe i czekolada także zawierają kofeinę.
Niektóre leki, szczególnie te stosowane w leczeniu dławicy piersiowej lub astmy, mogą wpływać na wyniki testu. Pacjent powinien skonsultować się z lekarzem, czy należy przerwać ich stosowanie przed badaniem.
Kluczowe jest, aby pacjenci informowali lekarza o przyjmowanych lekach i stosowali się do jego porad w tej kwestii. Osoby z rozrusznikiem serca lub defibrylatorem powinny również to zgłosić. Pacjenci, którzy przyjmowali leki na zaburzenia erekcji w ciągu 24 godzin przed badaniem, tacy jak Viagra, Levitra (wardenafil) czy Cialis (tadalafil), powinni poinformować o tym lekarza.
Pacjenci z cukrzycą, którzy stosują insulinę, powinni ustalić z lekarzem, ile insuliny powinni przyjąć w dniu badania, co zazwyczaj będzie mniej niż standardowa poranna dawka. Długie posty mogą być nieodpowiednie dla osób z cukrzycą, które powinny być może spożyć lekki posiłek na 4 godziny przed badaniem, zgodnie z zaleceniami lekarza.
Kobiety powinny zgłosić lekarzowi, jeśli są w ciąży lub karmią piersią. Pacjent będzie musiał podpisać formularz zgody, dając tym samym pozwolenie zespołowi medycznemu na przeprowadzenie procedury. Ważne jest, aby dokładnie przeczytać dokument i zadać pytania w przypadku jakichkolwiek wątpliwości.
Wyniki
Lekarz omówi wyniki z pacjentem. Jeśli przepływ krwi jest prawidłowy zarówno w spoczynku, jak i podczas wysiłku, sugeruje to prawidłową funkcję serca, co oznacza, że pacjent najprawdopodobniej nie cierpi na chorobę wieńcową. W takich przypadkach dalsze testy mogą nie być konieczne.
Natomiast, jeśli występuje normalny przepływ krwi w spoczynku, ale nieprawidłowy podczas wysiłku, może to świadczyć o tym, że pewne obszary mięśnia sercowego nie otrzymują wystarczającej ilości krwi podczas wysiłku, co sugeruje możliwość choroby wieńcowej lub zatkania tętnic.
Zły przepływ krwi zarówno w czasie wysiłku, jak i w spoczynku oznacza, że serce nie otrzymuje odpowiedniej ilości krwi. Może to sugerować, że pacjent miał wcześniej zawał serca lub cierpi na poważną chorobę wieńcową.
Jeśli radionuklid nie pojawia się w niektórych obszarach serca, może to wskazywać na blizny lub uszkodzenia tkanki spowodowane zawałem serca. Pacjenci z niewystarczającym przepływem krwi mogą wymagać koronarografii, czyli badania, które wykorzystuje barwnik i promieniowanie rentgenowskie do wizualizacji wnętrza tętnic wieńcowych.
W przypadku poważnych blokad w tętnicach, pacjenci mogą potrzebować angioplastyki balonowej oraz umieszczenia stentu lub obejścia tętnicy wieńcowej.
