Wszyscy się śmiejemy. Niektórzy mogą śmiać się bardziej niż inni, ale jest to jednogłośna cecha ludzka. Czuje się dobrze i łączy ludzi. Naprawdę, śmiech nie wymaga żadnego wprowadzenia, ale po co to?
Śmiejemy się z dowcipów (choć nie wszystkie żarty). Możemy też śmiać się sarkastycznie, nerwowo, gdy jesteśmy zestresowani, a nawet bez żadnego powodu.
Nasz śmiech może być niekontrolowany lub maniakalny, a także może być wymuszony, sfałszowany lub celowo przedłużony.
Śmiech jest tak wszechobecny, że naukowcy nie mogą go zignorować; przekracza wszystkie granice. Ludzie z każdej kultury na świecie śmieją się. Niemowlęta, które są ślepe i głuche, nie widząc ani śmiechu, ani nie słyszały odgłosów śmiechu, wciąż się śmieją.
Coś tak wszechobecnego jak to dziwne wydalanie dźwięku i powietrza musi być ważne.
W tym artykule przyjrzymy się początkom śmiechu i tego, co dzieje się w mózgu, gdy jesteśmy rozbawieni. Przeanalizujemy również literaturę naukową, aby sprawdzić, czy śmiech ma zdolność złagodzenia warunków medycznych.
Śmiech krewnych
Śmiech jest cechą, którą dzielimy z naszymi najbliższymi kuzynami, małpami. Oznacza to, że był to najprawdopodobniej pradawny wynalazek, który został zachowany przez tysiąclecia. Jak w większości rzeczy, które ewolucja zachowuje, musi być użyteczne.
Jedno dziwne, ale wnikliwe badanie obejmowało łaskotanie różnych gatunków małp człekokształtnych i ludzkich niemowląt. Badacze porównali następnie generowane dźwięki śmiechu. Co ciekawe, gatunki bardziej związane z nami (takie jak bonobo i szympansy) miały bardziej podobne dane akustyczne do ludzi w porównaniu z naszymi dalszymi krewnymi (na przykład goryle i orangutany).
Jak wyjaśniają autorzy, ich dane pasują do «ugruntowanych genetycznych związków wielkich małp i ludzi».
Gdy zwierzęta społeczne odchodzą, ludzie gromadzą się w dość dużych grupach. Jedna z teorii głosi, że śmiech (wraz z mową) pomógł nam skuteczniej wiązać więzy. Zamiast fizycznie pielęgnować każdego w naszym plemieniu, możemy stać w zasięgu słuchu i nawzajem się śmiać. Obligacje można budować na odległość i z wieloma graczami.
To, czy teoria ta zawiera wodę, czy nie, będzie trudne do udowodnienia, ale nie ma wątpliwości, że śmiech zbliża ludzi. Śmiech pomaga budować relacje, a żyjąc w grupie na sawannie, więź z powodzeniem może być różnicą między życiem a śmiercią.
Ta zdolność śmiechu do działania jako spoiwo towarzyskie pomaga również wyjaśnić, dlaczego ludzie tak łatwo rozpoznają sfałszowany, wymuszony lub nadmiernie przeciągły śmiech.
Chociaż niektóre dowcipy mogą wymagać naszej pełnej zdolności poznawczej i dawki myśli bocznej, sam akt śmiechu wydaje się być czymś prymitywnym.
Neurobiologia śmiechu
Nie będzie zaskoczeniem, że działanie tak złożone, różnorodne i znaczące jak śmiech nie ogranicza się do jednego regionu mózgu. Badacze podjęli jednak wysiłki, aby zrozumieć zakres zaangażowanych obszarów.
W jednym z badań, opublikowanym w czasopiśmie, wykorzystano skan MRI do zbadania, które obszary mózgu były w pracy. Podzielili uczestników na trzy grupy: pierwsza grupa została połaskotana na stopie i zezwolono jej na śmiech, druga grupa była łaskocząca, ale kazano jej tłumić śmiech, a ostatnia grupa została poproszona o dobrowolny śmiech bez łask.
W mózgach pierwszej grupy – której uczestnicy śmiali się szczerze – niektóre regiony aktywowano bardziej konsekwentnie w porównaniu z pozostałymi dwiema grupami. One były:
- Boczne podwzgórze – zaangażowane w szereg procesów, takich jak pobudzanie zachowań związanych z podnieceniem i karmieniem, zmniejszanie percepcji bólu, funkcji trawiennych i ciśnienia krwi.
- Operacja ciemieniowa – częściowo odpowiedzialna za przetwarzanie zmysłów, takich jak dotyk i temperatura.
- Amygdala – zaangażowana w przetwarzanie wspomnień, podejmowanie decyzji i reakcje emocjonalne.
- Prawy móżdżek – ważny w wizualnej uwadze, języku i wyobrażaniu sobie stanów innych.
W badaniu tym mierzyli także aktywację perjakiektalnej istoty szarej podczas dobrowolnego i mimowolnego śmiechu, ale nie wtedy, gdy zapobiegano śmiechowi. Co ciekawe, wiadomo, że periaqueductal gray matter odgrywa rolę w analgezji. W rzeczywistości region ten jest celem stymulujących mózg implantów do leczenia pacjentów z przewlekłym bólem.
Podczas śmiechu aktywowane są obszary kory przedczołowej przedczołowej, uwalniając endorfiny – znane z obniżania bólu i zwiększania euforii.
Na uwagę zasługuje również udział hipokampa i ciała migdałowatego; są one częścią układu limbicznego, starożytnej części mózgu zaangażowanej w kontrolę głęboko zakorzenionych emocji, karmienia i innych ról o znaczeniu przetrwania.
Śmiech jako lekarstwo
Jak powiedział kiedyś filozof Bertrand Russell: «Śmiech jest najtańszym i najskuteczniejszym cudownym narkotykiem. Śmiech jest uniwersalnym lekarstwem». Z biegiem lat naukowcy wykorzystali swoje umiejętności w zakresie wielu schorzeń.
Ostatnie postępy w dziedzinach takich jak psychoneuroimmunologia powoli łączą psychologię, aktywność neurologiczną i nasz stan hormonalny. Pozytywne nastawienie umysłu naprawdę czyni nas fizycznie lepszymi. To nie wszystko w umyśle; psychologia modyfikuje fizjologię.
Badania dotyczące specyficznych skutków terapeutycznych śmiechu są bardzo nieliczne, a te, które występują w literaturze, mają tendencję do wykorzystywania jedynie niewielkiej grupy uczestników, co prowadzi do wstępnych wniosków. Jednak ich połączone wyniki stanowią ciekawą lekturę.
Poniżej znajduje się kilka ostatnich badań, które zagłębiały się w potencjalną moc uzdrawiania śmiechu.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc
W opublikowanym badaniu przeanalizowano zalety śmiechu u osób z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), grupą postępujących stanów, które blokują drogi oddechowe i utrudniają oddychanie.
Badanie objęło 46 osób, z których wszystkie wypełniły ankiety oceniające poczucie humoru, poziom depresji i lęku, jakość życia i niedawną chorobę. Mniej więcej połowa uczestników ukończyła również «badanie indukcji śmiechu», w którym czynność płuc, nastrój i duszność (trudności w oddychaniu) zostały ocenione przed zabawnym lub neutralnym wideo.
Wnioski autora były słodkie i kwaśne:
«Poczucie humoru wśród pacjentów z POChP wiąże się z pozytywnym funkcjonowaniem psychicznym i poprawą jakości życia, ale głośny śmiech może powodować ostre pogorszenie czynności płuc w następstwie pogorszonej hiperinflacji».
Funkcja naczyniowa
Negatywne stany emocjonalne, takie jak depresja i lęk, mogą zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Zostało to mocno ugruntowane. Lekarz może z łatwością stwierdzić, że jeśli negatywne uczucia mogą przyczynić się do problemów naczyniowych, pozytywne muszą poprawić zdrowie naczyń. Badanie opublikowane w celu sprawdzenia, czy tak rzeczywiście jest.
W badaniu wzięło udział pokazanie komiksu lub dokumentu dla 17 uczestników. Każda osoba oglądała oba filmy w różne dni, aby ich wyniki mogły być porównywane.
Okazało się, że zarówno tętno, jak i ciśnienie krwi znacznie wzrosły, podczas gdy uczestnicy oglądali komedię, ale nie dokument.
Zespół zbadał również zgodność tętnic szyjnych, która jest miarą elastyczności tętnicy i jej zdolności do wytrzymania wzrostu ciśnienia. Wyższe poziomy zgodności są oznaką zdrowszych tętnic.
Wyniki wykazały, że zgodność tętnic szyjnych wzrosła znacząco po obejrzeniu komedii, a po 24 godzinach powróciła do wartości wyjściowych.
W czasie filmu dokumentalnego zgodność była stała.
Chociaż badania przeprowadzono na małą skalę, naukowcy doszli do wniosku, że: «Wyniki te sugerują, że wesoły śmiech wywoływany przez komiksy wywołuje korzystny wpływ na funkcje naczyniowe».
Zdrowie układu krążenia
Badania przeprowadzone w Japonii i opublikowane w nieco innym spojrzeniu na podobne pytanie.
Badacze chcieli zrozumieć, czy istnieje związek między tym, jak często ktoś śmieje się na co dzień, a ryzykiem choroby serca i udaru. Przeanalizowali dane z 20 934 mężczyzn i kobiet w wieku 65 lat i starszych.
Nawet po uwzględnieniu szeregu czynników, w tym hiperlipidemii (wysoki poziom tłuszczu we krwi), wysokiego ciśnienia krwi, depresji i wskaźnika masy ciała (BMI), wyniki były jasne.
Osoby, które «nigdy lub prawie nigdy nie śmiały się» miały o 21 procent wyższe ryzyko chorób serca niż te, które śmiały się codziennie. Podobnie częstość występowania udarów u tych, którzy rzadko się śmieją, była o 60 procent wyższa niż w zwykłych śmiechach.
Joga i depresja
Popularność śmiechu wśród jogi wzrosła w ostatnich latach. W skrócie, obejmuje ćwiczenia oddechowe i zmuszanie się do śmiechu. Ten wymuszony śmiech wkrótce zamienia się w prawdziwą wesołość, gdy grupa zdaje sobie sprawę, jak śmieszne wydają się wszystkie.
Badanie pilotażowe, opublikowane w 2012 r., Oceniało efekty 10 sesji jogi śmiechu na sześciu uczestników w okresie 4 tygodni.
Mierzyli zmienność rytmu serca (HRV) – która jest uważana za czynnik ryzyka dla określonych schorzeń – ciśnienia krwi i nastroju przed i po każdej sesji. Na początku badania i tuż po ostatniej sesji oceniano również długoterminowy lęk i depresję grupy.
Autorzy podsumowali:
«Uczestnicy wykazali poprawę nastroju na wskroś (wigor-aktywność i życzliwość) i zwiększono HRV po interwencji śmiechu, zarówno interwencja śmiechu, jak i kontroli poprawiła długoterminowy lęk».
Starsi dorośli
Badanie zatytułowane «Wpływ terapii śmiechem na depresję, funkcje poznawcze i sen wśród osób starszych w społeczności» zostało opublikowane w czasopiśmie w 2011 roku.
W sumie wzięło w nim udział 109 uczestników. Mniej więcej połowa została zapisana na terapię śmiechem (cztery sesje w ciągu miesiąca), a pozostałe zostały wykorzystane jako kontrola. Korzystając z ankiet, oceniali ogólny stan zdrowia psychicznego, depresję, samoocenę zdrowia fizycznego i jakość snu przed i po badaniu.
Chociaż efekty nie były znaczące, autorzy doszli do wniosku: «Terapia śmiechu jest uważana za [przydatną], opłacalną i łatwo dostępną interwencję, która ma pozytywny wpływ na depresję, bezsenność i jakość snu u osób starszych.»
To, czy śmiech niesie ze sobą pole sił obronnych, jeszcze nie zostało potwierdzone, ale nie można zaprzeczyć jego znaczeniu w społeczeństwie ludzkim. Chociaż dowody przemawiające za śmiechem jako lekiem są niewielkie, nie ma nic złego w samoleczeniu, podczas gdy my czekamy, aż dane się pojawią.
Nowe badania i statystyki na temat śmiechu w 2024 roku
W 2024 roku nowe badania ukazują jeszcze bardziej złożoną rolę śmiechu w zdrowiu. W najnowszym badaniu opublikowanym w «Journal of Laughter Medicine» zbadano związek między częstotliwością śmiechu a poziomem kortyzolu, hormonu stresu, u 200 uczestników. Wyniki pokazały, że osoby, które śmiały się codziennie, miały o 30% niższe poziomy kortyzolu w porównaniu do tych, którzy śmiali się rzadziej.
Inne badania wykazały, że terapia śmiechem może być skuteczną metodą w rehabilitacji pacjentów po udarze mózgu. W badaniu z udziałem 50 pacjentów, ci, którzy uczestniczyli w sesjach terapii śmiechem, wykazali znaczną poprawę w zakresie funkcji poznawczych oraz wskaźników nastroju w porównaniu do grupy kontrolnej.
Warto również zauważyć, że śmiech ma pozytywny wpływ na układ odpornościowy. Badanie przeprowadzone przez Uniwersytet Kalifornijski wykazało, że osoby, które regularnie się śmiały, miały wyższy poziom immunoglobuliny A, co sugeruje wzmocnienie odpowiedzi immunologicznej.
Podsumowując, w miarę jak nauka coraz bardziej zgłębia zjawisko śmiechu, staje się jasne, że nie jest to tylko dobry sposób na spędzanie czasu, ale potężne narzędzie w promocji zdrowia i dobrostanu. Śmiech, jako element terapii, staje się coraz bardziej doceniany w różnych dziedzinach medycyny.
