Choroba afektywna dwubiegunowa to zaburzenie nastroju, które jest najlepiej znane z ekstremalnych wahań emocjonalnych, podczas których może wystąpić psychoza. Psychoza oznacza zaburzenie postrzegania rzeczywistości.
Kiedyś znana jako depresja maniakalna, zaburzenie dwubiegunowe jest chorobą psychiczną, która obejmuje skrajne zmiany nastroju oraz szereg innych objawów. Może wpływać na energię, poziom aktywności, sen, zdolność komunikacji oraz codzienne funkcjonowanie.
Nastroje mogą oscylować pomiędzy epizodami maniakalnymi a depresyjnymi. Epizody maniakalne objawiają się okresem skrajnego uniesienia i nadmiaru energii, z kolei w czasie epizodów depresyjnych osoba może odczuwać tak głębokie uczucia smutku i beznadziejności, że staje się niezdolna do jakiejkolwiek aktywności.
Około 2,2 miliona Amerykanów zmaga się z tym zaburzeniem.
Psychoza
Brytyjska National Health Service (NHS) wymienia cztery główne objawy epizodu psychotycznego:
- Halucynacje
- Urojenia
- Chaotyczne i dezorganizowane myśli
- Brak wglądu i samoświadomości.
Wzorzec objawów może różnić się w zależności od osoby i sytuacji.
Osoba doświadczająca halucynacji może widzieć, słyszeć, wąchać, czuć lub smakować rzeczy, które nie istnieją.
Osoba z urojeniami może być przekonana, że coś jest prawdą, mimo że tak nie jest. Urojenia mogą sprawić, że osoba uwierzy, że jest w wyjątkowej sytuacji. Paranoiczne urojenia mogą powodować, że ludzie obawiają się, iż ktoś chce im zaszkodzić lub że sami zrobili coś złego.
Chaotyczne i zaburzone myśli mogą prowadzić do szybkiej mowy, mowy rozłącznej, a także do zapominania o myślach lub wypowiedziach.
Brak wglądu sprawia, że osoba nie jest w stanie dostrzegać swojego dziwnego zachowania, mimo że może je zauważyć u innych ludzi.
Psychoza bipolarna
Psychoza bipolarna odnosi się do epizodu ciężkiej manii lub depresji, a także objawów psychotycznych i halucynacji.
Objawy zazwyczaj odpowiadają nastrojowi pacjenta. Jeśli osoba znajduje się w fazie maniakalnej, może wierzyć, że ma specjalne moce. Tego typu psychoza może prowadzić do lekkomyślnego lub niebezpiecznego zachowania.
Gdy psychoza dwubiegunowa występuje podczas epizodu depresyjnego, osoba może być przekonana, że ktoś chce jej zaszkodzić, lub że sama popełniła coś złego.
Takie przekonania mogą wywoływać skrajne uczucia złości, smutku lub strachu.
Psychoza w chorobie dwubiegunowej i schizofrenii
Schizofrenia to inne zaburzenie mózgu, które charakteryzuje się stanem dysocjacyjnym.
Psychoza dwubiegunowa i psychoza schizofreniczna mają pewne wspólne cechy. Oba zaburzenia mogą zakłócać życie danej osoby na tyle, że utrudniają codzienne funkcjonowanie oraz nawiązywanie bliskich relacji czy utrzymywanie pracy.
Psychoza dwubiegunowa zazwyczaj trwa krótko. Osoba przeżywająca epizod psychozy dwubiegunowej prawdopodobnie wróci do stanu jasności. Z kolei osoba z schizofrenią może mieć trudności z powrotem do stanu normalności.
U dzieci i dorosłych
Piąta edycja podręcznika diagnostycznego i statystycznego (DSM-5) podaje te same objawy zarówno u dzieci, jak i dorosłych.
Psychoza bipolarna jest trudna do zdiagnozowania, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Psychiatra musi upewnić się, że obserwowane zachowania nie wynikają z codziennych wzlotów i upadków, stresu powszechnego u nastolatków, ostrych urazów ani objawów innego problemu ze zdrowiem psychicznym.
Jednakże, jeśli dzieci i nastolatki doświadczają huśtawek nastrojów, które są znacznie bardziej intensywne niż typowe dla ich grupy wiekowej, powinny skonsultować się z lekarzem.
Objawy
DSM-5 wymienia kryteria diagnozowania psychozy dwubiegunowej. Psychoza może obejmować halucynacje, urojenia oraz paranoję. Objawy te mogą pojawiać się podczas epizodów manii, depresji lub gdy występują jednocześnie.
Niektóre z objawów choroby afektywnej dwubiegunowej to:
- Epizody maniakalne po epizodach hipomaniakalnych lub ekstremalnych wzlotach i upadkach
- Epizody depresyjne
- Zwiększony niepokój
- Oznaki wszystkich stadiów dwubiegunowych jednocześnie
- Utrata przyjemności w codziennych aktywnościach.
Lista ta nie jest wyczerpująca; mogą wystąpić inne objawy. Osoba, która podejrzewa, że może cierpieć na chorobę afektywną dwubiegunową, powinna udać się do wykwalifikowanego lekarza w celu postawienia diagnozy i uzyskania odpowiedniego leczenia.
Diagnoza
Aby uzyskać diagnozę choroby afektywnej dwubiegunowej, osoba musi wykazywać niektóre lub wszystkie objawy wymienione w DSM-5.
Zaburzenie to jest trudne do zdiagnozowania, ponieważ łatwo je pomylić z depresją, lękiem oraz innymi zaburzeniami psychicznymi.
Dodatkowym czynnikiem utrudniającym diagnozę jest to, że osoby z zaburzeniem dwubiegunowym często nie dostrzegają, iż ich zachowanie jest nietypowe. Mogą myśleć, że ich problemy wynikają z otoczenia, a nie z ich samej natury. Ponieważ faza maniakalna sprawia, że osoba czuje się dobrze, często nie chce zmieniać swojego zachowania ani szukać pomocy. W rezultacie rzadko zgłaszają się po pomoc, pozostając niezdiagnozowani.
Kiedy iść do lekarza
Jeśli dana osoba doświadcza poważnych epizodów depresji lub manii, powinna natychmiast skontaktować się z lekarzem lub specjalistą zdrowia psychicznego.
W przypadku myśli samobójczych lub prób samobójczych niezwłocznie należy skorzystać z pomocy doraźnej. Osoby z zaburzeniem dwubiegunowym często nie są świadome swoich objawów lub niechętnie szukają pomocy. Rodzina i przyjaciele mogą potrzebować zachęcić tę osobę do rozmowy z kimś na temat tego, co się dzieje.
Leczenie
Leczenie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych zazwyczaj łączy usługi doradcze oraz odpowiednie dawki leków. Może to potrwać trochę czasu, czasem nawet lat, aby znaleźć odpowiedni lek i dawkę.
Psychiatra jest zazwyczaj najlepszym przewodnikiem w leczeniu, ale zespół terapeutyczny może składać się z pracowników socjalnych, terapeutów, doradców, lekarza rodzinnego oraz innych specjalistów.
Wstępne leczenie zwykle wymaga znalezienia właściwej równowagi leków w połączeniu z poradnictwem psychologicznym.
Dalsze leczenie wymaga planowania, aby upewnić się, że objawy są dobrze kontrolowane – leki są dostępne i przyjmowane regularnie, a także, że osoba korzysta z poradnictwa w razie potrzeby.
W niektórych przypadkach pacjent może uczestniczyć w programach dziennych lub w terapii uzależnień. Czasami konieczna może być krótka hospitalizacja.
Wskazówki dla opiekunów
Choroba afektywna dwubiegunowa często wpływa na członków rodziny i przyjaciół, a także na osobę, która cierpi na to zaburzenie.
Opiekunowie mogą potrzebować wsparcia w zarządzaniu trudnymi sytuacjami.
Oto kilka pomocnych wskazówek:
- Dowiedz się jak najwięcej o chorobie afektywnej dwubiegunowej, aby zrozumieć, co to oznacza dla osoby dotkniętej tym zaburzeniem i jak najlepiej reagować
- Znajdź sposoby na radzenie sobie ze stresem, takie jak ćwiczenia fizyczne, grupy wsparcia i inne formy relaksacji, które mogą pomóc obniżyć poziom stresu
- Dołącz do grupy wsparcia dla osób bliskich, które mają kogoś z zaburzeniem dwubiegunowym
- O ile to możliwe, wspieraj osobę z chorobą w ustalaniu celów, angażuj się w społeczność oraz w proces leczenia
- Ustal granice i limity oraz poszukaj wsparcia w ich przestrzeganiu, gdy zajdzie taka potrzeba.
Nowe badania i odkrycia w 2024 roku
W 2024 roku badania nad chorobą afektywną dwubiegunową przyniosły nowe, interesujące wnioski. Najnowsze analizy wskazują, że terapia poznawczo-behawioralna (CBT) w połączeniu z farmakoterapią może znacząco poprawić jakość życia pacjentów z psychozą dwubiegunową. Z danych wynika, że pacjenci, którzy regularnie uczestniczą w sesjach terapeutycznych, odnotowują mniejsze nasilenie objawów psychotycznych i lepsze samopoczucie psychiczne.
Dodatkowo, badania wskazują na związek pomiędzy genetyką a występowaniem zaburzeń dwubiegunowych, co otwiera nowe możliwości w zakresie diagnostyki i leczenia. Naukowcy zidentyfikowali kilka genów, które mogą być odpowiedzialne za predyspozycje do rozwoju zaburzeń afektywnych, co może w przyszłości wpłynąć na personalizację terapii.
Statystyki z 2024 roku pokazują, że około 3% populacji globalnej cierpi na różne formy zaburzeń afektywnych, co podkreśla znaczenie wczesnej diagnozy i kompleksowego leczenia. W związku z tym, coraz większy nacisk kładzie się na edukację społeczną i zwiększanie świadomości na temat choroby dwubiegunowej, co ma na celu zmniejszenie stygmatyzacji pacjentów oraz ich rodzin.
