Stwardnienie rozsiane to przewlekła choroba autoimmunologiczna, która atakuje centralny układ nerwowy, prowadząc do wielu uciążliwych objawów, a w skrajnych przypadkach do unieruchomienia. W wyniku tego schorzenia układ odpornościowy atakuje mielinę, osłonę włókien nerwowych, co zakłóca komunikację między mózgiem a pozostałymi częściami ciała, prowadząc do uszkodzenia nerwów.
Ciekawostką jest, że stwardnienie rozsiane (SM) dotyka kobiety znacznie częściej niż mężczyzn. Stan ten może wywoływać specyficzne objawy u kobiet, które są rzadziej spotykane u mężczyzn. Warto zwrócić uwagę na różne aspekty, które mogą wpływać na życie kobiet z SM.
MS i kobiety
Stwardnienie rozsiane jest najczęściej diagnozowane u kobiet w wieku od 20 do 40 lat. Choć wiele kobiet doświadcza podobnych objawów jak mężczyźni, SM może mieć unikalny wpływ na ich miesiączkę, metody antykoncepcyjne, ciążę oraz menopauzę.
Okresy miesiączkowania
Przed i w trakcie menstruacji temperatura ciała kobiety wzrasta, co może nasilać objawy SM. Kobiety z tą chorobą często zgłaszają, że w tym czasie czują się gorzej. Objawy, takie jak zmęczenie, depresja, problemy z równowagą oraz osłabienie, mogą być bardziej nasilone.
Niektóre leki stosowane w terapii SM, takie jak leki przeciwdepresyjne i interferony beta, mogą również wpływać na cykl menstruacyjny, wywołując «plamienie» lub nieregularne miesiączki, które zazwyczaj poprawiają się z czasem.
Wiele kobiet decyduje się na regulację cyklu menstruacyjnego poprzez hormonalne środki antykoncepcyjne.
Zapobieganie ciąży
Stwardnienie rozsiane nie ma wpływu na płodność. Kobiety z SM mogą wybierać spośród różnych dostępnych metod antykoncepcyjnych, ale przy wyborze należy uwzględnić potencjalne interakcje z lekami stosowanymi w terapii SM.
Problemy seksualne
Wiele kobiet z SM zmaga się z trudnościami związanymi z podnieceniem, reakcją oraz osiąganiem orgazmu. Choć obecnie nie ma specyficznych terapii, istnieje kilka rozwiązań, które mogą pomóc.
- Smarowanie: Suchość pochwy, będąca skutkiem SM lub ubocznym działaniem niektórych leków, może być złagodzona poprzez stosowanie środków nawilżających.
- Osiąganie orgazmu: Stwardnienie rozsiane może utrudniać osiągnięcie orgazmu; dodatkowa stymulacja, na przykład poprzez użycie wibratora, może przynieść ulgę.
Ciąża i stwardnienie rozsiane
Większość kobiet z SM jest diagnozowanych w okresie, gdy zaczynają myśleć o zakładaniu rodziny. W przeszłości uważano, że ciąża może negatywnie wpływać na przebieg choroby, jednak obecne badania pokazują, że wskaźnik nawrotów zmniejsza się w czasie ciąży, co może być związane z działaniem hormonów.
Nawroty mogą wzrosnąć po porodzie, gdy poziom hormonów wraca do normy, jednak badania sugerują, że ciąża nie wpływa na długoterminowy rozwój SM.
Kobieta z SM ma równą szansę na zdrową ciążę jak jej zdrowe rówieśniczki.
Zachodzenie w ciążę
Dzięki odpowiedniemu planowaniu, kobieta z SM ma szansę na urodzenie dziecka. Wiele leków stosowanych w terapii SM może być niebezpiecznych w czasie ciąży, dlatego zazwyczaj zaleca się zaprzestanie ich stosowania na co najmniej trzy miesiące przed planowaną ciążą, zawsze w konsultacji ze specjalistą, aby uniknąć nagłego odstawienia niektórych leków.
Lekarze ocenią potencjalne ryzyko dla matki i dziecka, doradzając, czy kontynuować leczenie czy je przerwać.
Ciąża i objawy SM
Objawy stwardnienia rozsianego mogą się nasilać w okresie ciąży:
- Problemy z równowagą
- Zmęczenie
- Ból pleców
- Problemy z pęcherzem i jelitami
Menopauza i stwardnienie rozsiane
W okresie menopauzy niektóre objawy SM, takie jak zmęczenie czy problemy z pęcherzem, mogą ulec pogorszeniu. Poziom hormonów zmienia się w tym czasie, co może wpływać na nasilenie objawów.
Najnowsze badania dotyczące menopauzy i jej wpływu na SM wskazują, że po menopauzie, gdy organizm przestaje produkować estrogen, stopień niepełnosprawności może wzrastać w szybszym tempie. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) może opóźnić te zmiany u kobiet z SM, poprzez zwiększenie poziomu estrogenów w organizmie.
Hormonalne terapie zastępcze mogą być stosowane w różnych formach, takich jak tabletki, plastry, żele czy implanty.
Ogólne objawy
Objawy SM są zróżnicowane, zależnie od stopnia uszkodzenia nerwów. Mogą obejmować:
- Problemy z widzeniem, takie jak długotrwałe podwójne widzenie, częściowa lub całkowita utrata wzroku
- Osłabienie lub drętwienie jednej lub więcej kończyn
- Mrowienie lub ból
- Drżenie
- Słaba koordynacja lub utrata równowagi
- Bełkotliwa wymowa
- Zmęczenie
- Zawroty głowy
- Dysfunkcja pęcherza i jelit
Przyczyny i czynniki ryzyka
Przyczyny występowania SM są wciąż badane. Wydaje się, że jest to wynik interakcji czynników genetycznych i środowiskowych.
Czynniki ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo rozwoju SM, to:
- Płeć: kobiety są niemal dwukrotnie bardziej narażone niż mężczyźni na rozwój SM
- Wiek: SM najczęściej występuje u osób w wieku od 15 do 60 lat, szczególnie u kobiet w wieku od 20 do 30 lat
- Historia rodzinna: rodzic lub rodzeństwo z SM zwiększa ryzyko zachorowania
- Wirusy, takie jak Epstein-Barr, wywołujący mononukleozę zakaźną
- Inne choroby autoimmunologiczne, takie jak choroby tarczycy, cukrzyca typu 1 czy nieswoiste zapalenie jelit
- Niski poziom witaminy D
- Otyłość
- Palenie: palacze, którzy doświadczają pierwszych objawów SM, są bardziej narażeni na nawroty
- Rasa i klimat: biali ludzie pochodzenia północnoeuropejskiego częściej rozwijają SM
Choroba ta występuje najczęściej w takich krajach jak Kanada, Północne Stany Zjednoczone, Nowa Zelandia, południowo-wschodnia Australia i Europa.
Diagnoza
Choć nie ma testów specyficznych dla SM, diagnoza często polega na wykluczeniu innych schorzeń o podobnych objawach.
Aby zdiagnozować SM, konieczne jest przeprowadzenie dokładnego badania neurologicznego oraz wywiadu lekarskiego. W tym celu wykorzystuje się również następujące testy:
- Badania krwi w celu wykluczenia innych chorób o podobnych objawach
- Skany MRI, które mogą ujawnić zmiany w mózgu i rdzeniu kręgowym
- Nakłucie lędźwiowe, pozwalające na badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pod kątem obecności przeciwciał lub infekcji
- Testy rejestrujące sygnały elektryczne układu nerwowego w odpowiedzi na bodźce
Leczenie
Nie istnieje lekarstwo na SM, jednak dostępne są różnorodne metody leczenia, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów oraz wspierać pacjentów w regeneracji po atakach. Niektóre osoby z łagodnymi objawami mogą nie wymagać leczenia.
Możliwe metody terapii to:
- Zabiegi mające na celu zmianę postępów SM rzutowo-remisywnego (co nie jest możliwe w przypadku pierwotnie postępującego SM)
- Kortykosteroidy, które zmniejszają stan zapalny nerwów
- Leki ograniczające zmęczenie
- Ćwiczenia rozciągające i wzmacniające
- Leki zwiotczające mięśnie, które pomagają w redukcji sztywności i skurczów mięśni, szczególnie w nogach
- Leki stosowane w terapii SM, dotyczące depresji, dysfunkcji seksualnej oraz problemów z kontrolą jelit lub pęcherza
W przypadku terapii modyfikujących przebieg choroby, istotne jest dokonanie właściwego wyboru, co zależy od wielu czynników, takich jak czas trwania choroby, skuteczność dotychczasowego leczenia oraz plany dotyczące posiadania dzieci.
Badania sugerują, że wiele z tych terapii może pomóc w łagodzeniu objawów SM:
- Masaż
- Refleksologia
- T’ai chi
- Terapia polem magnetycznym
- Terapia neurologiczna
- Doustny ekstrakt z konopi w przypadku spastyczności i bólu mięśni
Aktualne badania i nowe podejścia w leczeniu SM
W 2024 roku pojawiły się nowe badania, które dostarzyły dodatkowych informacji na temat leczenia stwardnienia rozsianego. W ostatnich latach zwrócono uwagę na rolę diety oraz stylu życia w zarządzaniu objawami choroby. Badania wykazały, że dieta bogata w kwasy omega-3 oraz antyoksydanty może wspierać zdrowie mózgu i spowolnić postęp choroby.
Eksperci zaczynają również zwracać uwagę na znaczenie aktywności fizycznej. Regularne ćwiczenia mogą nie tylko poprawić kondycję fizyczną, ale także wpłynąć pozytywnie na samopoczucie psychiczne pacjentów, co jest kluczowe w walce z depresją, często współistniejącą z SM.
Dodatkowo, nowe terapie genowe i immunologiczne są badane w kontekście ich skuteczności w leczeniu SM. W 2024 roku rozpoczęły się kliniczne badania, które mają na celu ocenę skuteczności nowych leków modyfikujących przebieg choroby, co może zmienić podejście do terapii w najbliższej przyszłości.
