Niedobór witaminy K u dorosłych jest rzadkim zjawiskiem, ale może występować u noworodków. Głównym objawem tego niedoboru jest nadmierne krwawienie, wynikające z niezdolności organizmu do tworzenia skrzepów krwi.
W niniejszym artykule przyjrzymy się funkcji witaminy K w organizmie oraz objawom i leczeniu jej niedoboru.
Co to jest witamina K?
Witamina K występuje w dwóch formach. Pierwsza, znana jako witamina K-1 (filochinon), znajduje się w roślinach, takich jak szpinak i jarmuż. Druga forma, witamina K-2 (menachinon), produkowana jest naturalnie w organizmie, głównie w przewodzie pokarmowym.
Obie formy witaminy K są kluczowe dla produkcji białek odpowiedzialnych za krzepnięcie krwi, co zapobiega nadmiernemu krwawieniu. Chociaż niedobór witaminy K zdarza się rzadko, może prowadzić do zwiększonego ryzyka krwawień, jeśli organizm nie jest w stanie wytworzyć odpowiednich białek.
Większość dorosłych zyskuje wystarczającą ilość witaminy K poprzez dietę oraz naturalne wytwarzanie w organizmie. Jednak niektóre leki i schorzenia mogą wpływać na produkcję i wchłanianie tej witaminy, co zwiększa ryzyko niedoboru.
Niedobór witaminy K jest znacznie bardziej powszechny u niemowląt, co jest określane jako krwawienie z niedoboru witaminy K (VKDB).
Przyczyny i czynniki ryzyka
Dorośli mogą być bardziej narażeni na niedobór witaminy K oraz związane z tym objawy, jeśli:
- przyjmują leki przeciwzakrzepowe, które hamują aktywację witaminy K;
- stosują antybiotyki, które zaburzają produkcję i wchłanianie witaminy K;
- nie spożywają wystarczającej ilości witaminy K w diecie;
- przyjmują bardzo wysokie dawki witaminy A lub E.
Osoby z zaburzeniami wchłaniania tłuszczu są również bardziej narażone na niedobór witaminy K. Takie zaburzenia mogą być spowodowane m.in. przez:
- nietolerancję glutenu;
- zwłóknienie torbielowate;
- schorzenia jelitowe lub dróg żółciowych;
- usunięcie części jelita.
Noworodki są bardziej podatne na niedobór witaminy K z kilku powodów, w tym:
- mleka o niskiej zawartości witaminy K;
- ograniczonej transferencji witaminy K z łożyska do dziecka;
- niedostatecznej zdolności wątroby noworodka do wykorzystywania witaminy K;
- braku produkcji witaminy K-2 w jelitach noworodka w pierwszych dniach życia.
Eksperci zalecają, aby dorośli mężczyźni przyjmowali co najmniej 120 mikrogramów (mcg) witaminy K dziennie, podczas gdy kobiety powinny spożywać 90 mcg dziennie. Pokarmy bogate w witaminę K to zielone liściaste warzywa, suszone śliwki oraz fermentowane produkty mleczne.
Objawy
Najważniejszym objawem niedoboru witaminy K jest nadmierne krwawienie, które może nie być od razu zauważalne i może wystąpić jedynie w wyniku skaleczenia lub urazu. Inne oznaki nadmiernego krwawienia mogą obejmować:
- łatwe siniaki;
- małe grudki krwi pod paznokciami;
- krwawienia z błon śluzowych;
- ciemny stolec, przypominający smołę, lub z domieszką krwi.
W przypadku noworodków lekarze będą poszukiwać dodatkowych objawów, takich jak:
- krwawienie w miejscu po usunięciu pępowiny;
- krwawienia w skórze, nosie, przewodzie pokarmowym;
- krwawienie, jeśli dziecko zostało obrzezane;
- nagłe krwawienia mózgowe, które mogą być poważne i zagrażające życiu.
Diagnoza
Aby zdiagnozować niedobór witaminy K, lekarz zbiera wywiad medyczny pacjenta, aby ocenić czynniki ryzyka. Może również wykonać test koagulacji, znany jako czas protrombinowy (PT), który polega na pobraniu próbki krwi i dodaniu substancji chemicznych w celu oceny czasu krzepnięcia. Jeśli czas ten przekracza 13,5 sekundy, lekarz może podejrzewać niedobór witaminy K.
Przed wykonaniem testu zaleca się unikanie pokarmów bogatych w witaminę K, takich jak wątroba, kalafior, brokuły, ciecierzyca, jarmuż, zielona herbata i soja.
Leczenie
W przypadku zdiagnozowanego niedoboru witaminy K, pacjent otrzyma suplement witaminy K, zwany fitonadionem. Zazwyczaj podawany jest doustnie, ale może być również wstrzykiwany, jeśli występują problemy z wchłanianiem.
Dawkowanie fitonadionu zależy od wieku i stanu zdrowia pacjenta, a typowa dawka dla dorosłych wynosi od 1 do 25 mcg. Lekarz bierze pod uwagę także stosowane leki przeciwzakrzepowe, które mogą wchodzić w interakcje z witaminą K.
Witamina K i noworodki
Podanie witaminy K tuż po urodzeniu jest kluczowe dla zapobiegania niedoborom u noworodków. Zazwyczaj podawana jest jako zastrzyk.
Amerykańska Akademia Pediatrii zaleca noworodkom jednorazowe podanie 0,5-1 mcg witaminy K-1 po narodzinach. Szczep witaminy K jest szczególnie istotny dla noworodków w grupach ryzyka, takich jak:
- dzieci urodzone przedwcześnie;
- dzieci matek stosujących leki przeciwpadaczkowe, przeciwzakrzepowe lub przeciwgruźlicze;
- dzieci z zaburzeniami wchłaniania tłuszczu;
- noworodki karmione wyłącznie piersią, którym nie podano witaminy K i które były narażone na działanie antybiotyków.
Decyzja o podaniu iniekcji witaminy K należy do rodziców, chociaż zazwyczaj jest to zalecane przez specjalistów.
Na wynos
Niedobór witaminy K u dorosłych jest bardzo rzadki, jednak w przypadku braku leczenia może prowadzić do nadmiernego krwawienia. U noworodków podanie witaminy K w momencie narodzin jest kluczowe dla zapobiegania poważnym konsekwencjom, takim jak krwotok wewnątrzczaszkowy, uszkodzenie mózgu, a nawet śmierć.
Nowe badania i dane z 2024 roku
W 2024 roku badania nad witaminą K podkreślają jej rolę nie tylko w krzepnięciu krwi, ale także w zdrowiu kości oraz układu sercowo-naczyniowego. Nowe dane sugerują, że odpowiedni poziom witaminy K może zmniejszać ryzyko osteoporozy oraz chorób serca. W badaniach zaobserwowano, że suplementacja witaminą K-2 może poprawić gęstość mineralną kości u osób starszych, co może być istotne w kontekście starzejącego się społeczeństwa.
Dodatkowo, obserwacje wykazały, że witamina K może mieć działanie przeciwzapalne, co sugeruje, że jej odpowiednia podaż może wspierać również zdrowie układu odpornościowego. Warto zatem zwrócić uwagę na dietę bogatą w witaminę K, szczególnie w postaci zielonych warzyw liściastych i fermentowanych produktów, co może przynieść korzyści nie tylko dla krzepnięcia, ale także dla ogólnego zdrowia.
