Dotykowe halucynacje to nienormalne lub fałszywe wrażenia dotykania lub postrzegania ruchu na skórze lub w ciele. Mogą być one szczególnie niepokojące, a ich doświadczanie jest często związane z różnymi stanami psychicznymi oraz użyciem leków.
Oto kilka szybkich faktów dotyczących dotykowych halucynacji:
- Stany neurologiczne lub leki działające na centralny układ nerwowy mogą wywoływać halucynacje dotykowe.
- Pewne leki wpływające na neuroprzekaźniki również mogą powodować te halucynacje.
- Halucynacje nie są specyficzne dla jednego schorzenia, ale mogą być objawem różnych stanów.
- Różne rodzaje halucynacji mogą występować jednocześnie.
- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) często skutecznie łagodzi objawy emocjonalne związane z halucynacjami.
Objawy
Osoby cierpiące na halucynacje dotykowe zazwyczaj doświadczają nieprzyjemnych, niepokojących odczuć. Wiele osób skarży się na wrażenie, że robaki pełzają po ich ciele lub że coś wewnętrznego próbuje się wydostać.
Niektórzy pacjenci mają uczucie, że ich narządy się zmieniają lub że coś niepokojącego dzieje się w ich żołądku lub czaszce.
W innych przypadkach halucynacje mogą być mniej szkodliwe, a nawet przyjemne. Na przykład, pacjenci z chorobą Parkinsona mogą odczuwać wrażenie unoszenia się lub latania.
Przyczyny
Halucynacje dotykowe mogą być wynikiem różnych schorzeń medycznych, w tym:
Schizofrenia
W badaniu przeprowadzonym w 2010 roku na 480 pacjentach ze schizofrenią i zaburzeniami schizoafektywnymi wykazano, że 88,5% z nich doświadczało halucynacji. Chociaż najczęściej występują halucynacje słuchowe i wzrokowe, dotykowe halucynacje wystąpiły u 27% badanych.
Z kolei w badaniu z 2016 roku na 200 pacjentach ponad 50% miało halucynacje wzrokowe lub dotykowe.
Choroba Parkinsona
Aż 39,8% pacjentów z chorobą Parkinsona doświadcza halucynacji, w tym dotykowych. Te halucynacje są często opisywane jako mniej groźne, a niektórzy pacjenci wspominają o odczuciach przyjemnych.
U niektórych osób pojawiają się wrażenia obecności zwierząt lub ludzi w pobliżu, co może sprawiać wrażenie unoszenia się w powietrzu. Wiele osób z chorobą Parkinsona zdaje sobie sprawę, że te odczucia nie są rzeczywiste.
Choroba Alzheimera
Halucynacje dotykowe mogą występować także u osób z chorobą Alzheimera, gdzie aż 53% pacjentów doświadcza halucynacji wzrokowych, słuchowych, węchowych lub dotykowych, szczególnie w przypadkach umiarkowanych do ciężkich.
Demencja ciała Lewy’ego
W przypadku demencji ciała Lewy’ego, aż 65% pacjentów doświadcza jakiejś formy halucynacji, w tym dotykowych.
Zespół kończyny fantomowej
Pacjenci, którzy stracili kończynę, mogą nadal odczuwać jej obecność lub doświadczyć intensywnego bólu w miejscu amputacji.
Majaczenie alkoholowe
Ciężkie odstawienie alkoholu może prowadzić do delirium tremens, które objawia się ekstremalnym zamieszaniem. Około 50% długotrwałych użytkowników alkoholu doświadcza objawów odstawienia, a 3-5% z nich rozwija delirium.
Narkolepsja
Narkolepsja, stan neurologiczny, może wywoływać niezwykle żywe halucynacje hipnagogiczne, które pojawiają się tuż przed zaśnięciem lub po przebudzeniu. Takie halucynacje są dość powszechne i mogą obejmować uczucia upadku lub niemożności poruszania się.
Substancje i leki
Halucynacje dotykowe mogą być także efektem działania różnych substancji i leków, takich jak:
- Środki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona
- Leki przeciwdepresyjne
- Stymulanty na receptę
- Preparaty przeciwnadciśnieniowe (np. propranolol)
- Leki przeciwpadaczkowe
Ponadto halucynacje dotykowe, takie jak uczucie owadów pełzających, są często zgłaszane przez osoby używające silnych stymulantów, takich jak kokaina czy amfetamina oraz w przypadku zatrucia alkoholowego.
Diagnoza
Diagnoza halucynacji dotykowych może być trudna. Wiele chorób psychicznych, takich jak schizofrenia, opiera się głównie na subiektywnych obserwacjach.
Aby zdiagnozować halucynacje, wymagana jest kompleksowa ocena medyczna, neurologiczna i psychiatryczna. Testy medyczne mogą obejmować:
- Badania krwi
- Testy moczu
- Obrazowanie mózgu metodą rezonansu magnetycznego (MRI)
W sytuacjach, gdzie halucynacje związane są z użyciem substancji lub stanami neurologicznymi, lekarz może postawić diagnozę halucynacji dotykowych.
Generalnie, halucynacje dotykowe różnią się od innych rodzajów halucynacji, ponieważ dotyczą wrażeń dotykowych lub ruchu bez znanej przyczyny.
Leczenie
W większości przypadków halucynacje ustępują dzięki zastosowaniu leków neurologicznych lub przeciwpsychotycznych, a także po zaprzestaniu używania substancji stymulujących lub depresyjnych.
Dodatkowo, różnorodne porady terapeutyczne mogą pomóc w redukcji objawów.
Nietypowe leki przeciwpsychotyczne
Leki te działają poprzez blokowanie neuroprzekaźników, takich jak dopamina, spowalniając lub hamując przekazywanie sygnałów nerwowych oraz aktywność mózgu. Leczenie halucynacji oraz innych objawów psychotycznych obejmuje:
- Risperidon
- Arypiprazol
- Olanzapina
- Zyprazydon
- Kwetiapina
- Pimawanseryna
- Klozapina
Dostosowywanie dawek leków lub zmiana leków
Wielu pacjentów, szczególnie ci leczeni na chorobę Parkinsona, może doświadczać halucynacji. W takich przypadkach obniżenie dawki lub zmiana leku może być konieczna.
Wycofanie lub leki depresyjne
Jeśli halucynacje są wywoływane przez delirium tremens, często stosuje się leki odstawienne, które pomagają organizmowi bezpiecznie pozbyć się substancji. Powszechnie stosowane są benzodiazepiny w leczeniu delirium tremens.
Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS)
Powtarzająca się stymulacja TMS może zmniejszać pobudliwość mózgową u osób ze schizofrenią, które doświadczają halucynacji, w tym halucynacji słuchowych.
Strategie radzenia sobie
Niektóre osoby mogą ograniczyć częstotliwość halucynacji oraz nasilenie objawów, stosując różne strategie radzenia sobie. Osoby z halucynacjami związanymi z chorobami neurologicznymi często korzystają z takich metod jak:
- Rozpoznawanie wyzwalaczy i ich unikanie
- Angażowanie się w hobby, słuchanie muzyki lub oglądanie telewizji
- Aktywność fizyczna
- Leżenie lub odpoczynek
- Spędzanie czasu w towarzystwie przyjaciół i bliskich
- Techniki medytacji i relaksacji
- Wewnętrzne lub głośne powtarzanie sobie, że halucynacje w końcu ustąpią
- Ucieczka w spokojne miejsce
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)
CBT koncentruje się na zmniejszaniu ryzyka społecznego wykluczenia i nawrotów, pomagając pacjentom zrozumieć ich psychozę, angażując ich w proces leczenia oraz społeczeństwo. Zazwyczaj włącza również opracowywanie zindywidualizowanych strategii radzenia sobie.
Psychoedukacja
Jednym z największych wyzwań w leczeniu halucynacji jest fakt, że wielu ludzi nie chce przyznać, że ich doświadcza. Czytanie materiałów edukacyjnych na temat halucynacji oraz chorób psychicznych może pomóc pacjentom zrozumieć ich objawy i rozpoznać potencjalne możliwości leczenia.
Edukacja członków rodziny, partnerów, przyjaciół oraz współlokatorów może również przynieść korzyści, poprawiając ich zrozumienie i wsparcie dla osoby z halucynacjami.
Aktualne badania i wnioski
W 2024 roku, nowe badania skupiły się na zrozumieniu mechanizmów neurobiologicznych odpowiedzialnych za halucynacje dotykowe. Ustalono, że zmiany w aktywności mózgu, szczególnie w obszarze przetwarzania sensorycznego, mogą prowadzić do powstawania tych zjawisk. W badaniach z użyciem funkcjonalnego obrazowania rezonansu magnetycznego (fMRI) zauważono, że pacjenci z halucynacjami dotykowymi wykazują nadmierną aktywność w obszarach odpowiedzialnych za percepcję dotykową.
Warto również wspomnieć o rosnącym zainteresowaniu zastosowaniem terapii wirtualnej rzeczywistości (VR) w leczeniu halucynacji. Ta innowacyjna metoda może pomóc pacjentom w przetwarzaniu i adaptacji do swoich halucynacji, oferując im nową perspektywę i techniki radzenia sobie.
Wreszcie, badania wykazały, że integracja różnych podejść terapeutycznych, takich jak CBT i farmakoterapia, może znacznie poprawić jakość życia pacjentów, zmniejszając intensywność halucynacji oraz ich wpływ na codzienne funkcjonowanie.
