Oksytocyna jest hormonem i neuroprzekaźnikiem, który odgrywa kluczową rolę w porodzie i karmieniu piersią. Ma także ogromne znaczenie w kontekście empatii, zaufania, aktywności seksualnej oraz budowania relacji międzyludzkich.
Często nazywana «hormonem miłości», oksytocyna uwalnia się podczas przytulania i orgazmu, co prowadzi do wzrostu poczucia bliskości i więzi. Oprócz tego, może przynosić korzyści w leczeniu wielu schorzeń, takich jak depresja, lęki czy problemy jelitowe.
Produkcja oksytocyny odbywa się w podwzgórzu, a kobiety zazwyczaj mają jej wyższe poziomy niż mężczyźni.
Szybkie fakty dotyczące oksytocyny
Oto kilka kluczowych punktów dotyczących oksytocyny. Więcej szczegółów znajduje się w głównym artykule.
- Oksytocyna jest wytwarzana w podwzgórzu i uwalniana podczas seksu, porodu oraz laktacji, aby wspierać funkcje rozrodcze.
- Ma zarówno fizyczne, jak i psychiczne skutki, w tym wpływa na zachowania społeczne oraz emocje.
- Oksytocyna jest przepisywana jako lek w kontekście położnictwa i ginekologii, a jej zastosowanie może wspomóc proces porodu.
- Badania pokazują, że może być korzystna dla osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD), lękami oraz zespołem jelita drażliwego (IBS).
Co to jest oksytocyna?
Oksytocyna to neuroprzekaźnik i hormon produkowany w podwzgórzu, który następnie transportowany jest i wydzielany przez przysadkę mózgową, znajdującą się u podstawy mózgu.
Odgrywa niezastąpioną rolę w funkcjach reprodukcyjnych u kobiet, obejmując aktywność seksualną, poród oraz karmienie piersią. Uwalnianie oksytocyny następuje w odpowiedzi na podrażnienie sutków.
Podczas porodu oksytocyna zwiększa ruchliwość macicy, co prowadzi do skurczów mięśni macicy. W miarę rozszerzania się szyjki macicy i pochwy, uwalniana jest oksytocyna, co potęguje kolejne skurcze.
Oksytocyna ma także funkcje społeczne. Wpływa na zachowania związane z tworzeniem więzi, wspólne wspomnienia oraz rozpoznawanie społeczne i inne aspekty interakcji międzyludzkich.
Oksytocyna jako lek
Oksytocyna jest stosowana jako lek na receptę pod marką Pitocin. W kontrolowanych warunkach medycznych, zastrzyk oksytocyny może być stosowany do indukcji skurczów porodowych lub ich wzmocnienia podczas porodu, a także do zmniejszenia krwawienia po porodzie. Potencjalne działania niepożądane obejmują szybkie bicie serca oraz nietypowe krwawienie.
Jeśli dawka oksytocyny zostanie podana zbyt szybko, może to prowadzić do pęknięcia macicy.
Oksytocyna może również być podawana w celu wywołania skurczów macicy oraz kontrolowania krwawienia po porodzie lub zakończeniu ciąży.
Może być używana medycznie do wywołania poronienia lub jego zakończenia.
Hormon miłości?
W badaniach z 2012 roku odkryto, że osoby w początkowych stadiach romantycznego przywiązania miały wyższe poziomy oksytocyny w porównaniu do osób samotnych. Te podwyższone poziomy utrzymywały się przez co najmniej 6 miesięcy.
Aktywność seksualna stymuluje uwalnianie oksytocyny, która zdaje się odgrywać znaczącą rolę w erekcji oraz orgazmie. Choć mechanizm tego zjawiska nie jest do końca jasny, sugeruje się, że u kobiet zwiększona ruchliwość macicy może ułatwiać plemnikom dotarcie do komórki jajowej. Pojawiły się także teorie wskazujące na korelację pomiędzy stężeniem oksytocyny a intensywnością orgazmu.
Oksytocyna i emocje
Kiedy oksytocyna dostaje się do krwiobiegu, wpływa na macicę i laktację, ale gdy uwalniana jest w określonych częściach mózgu, ma zdolność wpływania na emocje, zachowania społeczne i procesy poznawcze.
Przegląd badań nad oksytocyną wykazał, że jej wpływ na «zachowania prospołeczne» oraz reakcje emocjonalne przyczynia się do zwiększenia poczucia zaufania oraz stabilności psychicznej. Oksytocyna wykazuje również działanie redukujące stres, w tym lęk, co zaobserwowano u różnych gatunków.
Hormon ten jest uważany za istotny element złożonego układu neurochemicznego, który pozwala organizmowi przystosować się do intensywnych emocjonalnie sytuacji.
Czy to takie proste?
W badaniach z 2006 roku stwierdzono wyższe poziomy oksytocyny i kortyzolu u kobiet, które doświadczyły «braków w relacjach społecznych» oraz miały negatywne interakcje z głównym partnerem. Uczestnicy badania przyjmowali hormonoterapię po menopauzie.
Badania na modelach zwierzęcych ujawniły, że norniki, które zostały oddzielone od innych, miały podwyższone poziomy stresu oraz oksytocyny. Jednak podawanie im oksytocyny prowadziło do obniżenia poziomów lęku, stresu sercowego oraz depresji, co sugeruje, że bodźce stresowe mogą zwiększać wewnętrzną produkcję hormonu, podczas gdy jego zewnętrzne podawanie może redukować stres.
Wygląda na to, że działanie oksytocyny jest znacznie bardziej złożone, niż mogłoby się wydawać.
Przegląd opublikowany w 2013 roku ostrzega, że oksytocyna może mieć raczej ogólne skutki niż specyficzne, a sama oksytocyna raczej nie wpłynie na «skomplikowane procesy umysłowe o wysokim poziomie, które są nieodłącznie związane z poznaniem społecznym». Autorzy podkreślają również, że skłonność do współpracy może przede wszystkim wynikać z niepokoju.
Niemniej jednak wydaje się, że oksytocyna jest powiązana z zachowaniami społecznymi, takimi jak opieka macierzyńska, tworzenie więzi, zachowania seksualne, pamięć społeczna oraz zaufanie.
Efekty behawioralne
Podawanie oksytocyny w postaci aerozolu do nosa umożliwiło badaczom obserwację jej wpływu na zachowanie.
W badaniach z 2011 roku stwierdzono, że oksytocyna donosowa poprawia postrzeganie siebie w sytuacjach społecznych oraz zwiększa cechy osobowości, takie jak życzliwość, zaufanie, altruizm i otwartość.
Badanie z 2013 roku sugerowało, że oksytocyna może wspierać mężczyzn w zachowaniu wierności swoim partnerom poprzez aktywację centrów nagrody w mózgu.
Wyniki badań z 2014 roku sugerowały, że ludzie zauważali ekspresję emocji u innych w sposób bardziej intensywny po podaniu oksytocyny poprzez aerozol do nosa.
Terapia psychiatryczna
Oksytocyna została zaproponowana jako potencjalne lekarstwo na fobie społeczne, autyzm oraz depresję poporodową.
Naukowcy sugerują, że może poprawić jakość interakcji międzyludzkich oraz wpływać na samopoczucie jednostki, co może być korzystne dla osób z pewnymi zaburzeniami neuropsychiatrycznymi.
Uważa się, że oksytocyna może być pomocna dla osób unikających kontaktów społecznych oraz tych, które doświadczają chronicznego strachu i trudności w zaufaniu innym.
Niektórzy badacze twierdzą, że dzieci z autyzmem mogą czerpać korzyści z oksytocyny. W badaniach z 2013 roku małe badanie sugerowało, że poziom oksytocyny w mózgu wpływał na to, jak 17 dzieci postrzegało serie obrazów społecznych i nie-społecznych.
Oksytocyna może także odgrywać rolę w terapii gniewu. Badania wykazały, że pewne polimorfizmy genu receptora oksytocyny (OXTR) wiążą się z większą skłonnością do gniewnego reagowania na sytuacje.
W szczególności różnice w ekspresji genu OXTR mogą wpływać na regulację związku między alkoholem a agresywnym zachowaniem.
Używa
Oksytocyna wydaje się zwiększać uwalnianie prostaglandyny E2 (PGE2) w komórkach wyściełających jelita, co może wspierać procesy naprawcze oraz ochronne w przypadku urazów jelit.
Jeśli potwierdzone, oksytocyna może okazać się cenną terapią zapobiegającą uszkodzeniom jelit wywołanym chemioterapią i radioterapią oraz może być stosowana w leczeniu zespołu jelita drażliwego (IBS).
Ryzyka
Rola oksytocyny jest złożona i trudna do jednoznacznego określenia.
Choć oksytocyna zdaje się wzmacniać więzi oraz tworzenie wspólnot, może również sprzyjać powstawaniu «grup» oraz «grup zewnętrznych», co może prowadzić do zazdrości, uprzedzeń, a nawet agresji.
Uczestnicy badania z 2014 roku częściej kłamali na korzyść innych w tej samej grupie po otrzymaniu oksytocyny. Badacze wskazali, że wyniki mogą dostarczyć wglądu w to, kiedy i dlaczego współpraca przeradza się w korupcję.
Potrzebne są dalsze badania, aby lepiej zrozumieć złożoność oksytocyny oraz jej działanie.
