Hipnoza od XVIII wieku balansuje na granicy między szarlatanerią a uznawaną terapią. Ostatnio zyskuje coraz większe uznanie jako alternatywna metoda leczenia wielu schorzeń. Czym dokładnie jest hipnoza, czy naprawdę działa, a jeśli tak, to w jaki sposób? Prowadzimy szczegółowe dochodzenie.
Termin «hipnoza» wywodzi się od starożytnego greckiego słowa «sen» («hypnos»).
Badania wskazują, że po raz pierwszy zjawisko to zostało zdefiniowane na początku XIX wieku przez Étienne Félix d’Henin de Cuvillers, Francuza, który badał rolę sugestii w procesach psychicznych i behawioralnych związanych z hipnotycznym transem. Inne źródła przypisują stworzenie terminu szkockiemu lekarzowi Jamesowi Braidowi.
Koncepcja hipnotycznego transu miała jednak swoje korzenie już w XVIII wieku, dzięki osławionemu niemieckiemu lekarzowi Franzowi Mesmerowi. Mesmer twierdził, że był w stanie wykazać istnienie «zwierzęcego magnetyzmu» – niewidzialnej siły, która przepływa między ludźmi, zwierzętami, roślinami i przedmiotami, a którą można zmanipulować, wpływając na ludzkie zachowanie.
Hipotezy Mesmera zapoczątkowały kontrowersje, ale jego pomysły wzbudziły trwałe zainteresowanie w dziedzinie medycyny. W XX i XXI wieku hipnoza była nadal badana, a specjaliści zaczęli lepiej rozumieć jej istotę i możliwości terapeutyczne.
Co wiemy o hipnozie?
Najnowsza recenzja opublikowana w renomowanym czasopiśmie określa hipnozę jako formę odgórnej regulacji świadomej świadomości, proces, w którym «mentalne reprezentacje […] zastępują fizjologię, percepcję i zachowanie».
Jak wyjaśniają autorzy, hipnoza składa się z dwóch kluczowych elementów: indukcji oraz sugestii. Hipnotyczna indukcja jest pierwszym krokiem w procesie hipnozy, ale debata na temat jej optymalnej formy nadal trwa.
Sugestie wyrażane w hipnozie często mają charakter implikacji, które wywołują pozornie mimowolne reakcje uczestników, którzy mogą nie zdawać sobie sprawy z tego, że mają kontrolę nad sytuacją.
Niektórzy ludzie są bardziej «podatni na sugestię» niż inni. Badania wykazały, że osoby o wysokiej podatności na sugestie są bardziej narażone na obniżenie poczucia woli działania podczas hipnozy.
Hipnotyczna sugestywność jest definiowana jako «zdolność do odczuwania sugerowanych zmian w fizjologii, odczuciach, emocjach, myślach lub zachowaniu».
Techniki neuroobrazowania ujawniły, że osoby o wysokiej sugestywności wykazują wyższy poziom aktywności w korze przedczołowej, przedniej części zakrętu obręczy oraz w sieciach ciemieniowych mózgu w różnych fazach hipnozy.
Te obszary mózgu są odpowiedzialne za szereg złożonych funkcji, takich jak pamięć, percepcja, przetwarzanie emocji oraz uczenie się. Mechanizmy mózgowe zaangażowane w hipnozę są jednak nadal niejasne, chociaż naukowcy zaczynają odkrywać neurokognitywny profil tego zjawiska.
Hipnoza a procesy poznawcze
Wielu badaczy łączy hipnozę z procesami poznawczymi, opisując ją jako «zjawisko polegające na uważnej koncentracji receptywnej». Niektóre dowody wskazują na rolę hipnozy w kontrolowaniu selektywnej uwagi.
Związek między hipnozą a stanami uwagi jest dodatkowo potwierdzany wynikami wcześniejszych eksperymentów, w których hipnotyczna sugestia była używana do zmiany różnych rodzajów percepcji.
Na przykład, zastosowanie sugestii pozwoliło na wywołanie agnozji, stanu, w którym mózg może odbierać bodźce, ale nie jest w stanie ich rozpoznać. Inne eksperymenty wykorzystywały sugestie do manipulacji procesem visuospatial, co oznacza zdolność mózgu do rozpoznawania obiektów w przestrzeni i kształtów.
Takie efekty często sprawiają, że hipnoza staje się atrakcją showbiznesu. Kiedy traktowana jest jako sztuczka magika, wywołuje śmiech oraz zaskoczenie. Jednak praktyka hipnozy niekiedy przyciąga inny rodzaj uwagi, gdy amatorskie «hipnotyzery» mogą przynieść tragiczne skutki.
Jedna osoba, uczestnicząca w takim wątpliwym eksperymencie, opisała swoje nieszczęścia i poczucie niepokoju, które nastąpiło po tym doświadczeniu.
Powiedziano mi, że nie będę w stanie znaleźć mojego pokoju hotelowego, ponieważ wszystkie numery pokoi zostaną zmienione na chińskie. Spędziłem około 20 do 25 minut na błądzeniu. Chińskie litery, dziwne linie i wszystko.
Regresja: Dawno zapomniane lub po prostu fałszywe wspomnienia?
Innym intensywnym zastosowaniem hipnozy jest hipnotyczna regresja. «Terapeutyczna regresja» to metoda, która twierdzi, że odsłania wyparte wspomnienia, często związane z traumatycznymi wydarzeniami z dzieciństwa. Bywa, że hipnoza jest także stosowana w hipnoanalizie, która łączy techniki hipnozy z psychoanalizą.
Niektórzy twierdzą, że hipnoza może pomóc w osiągnięciu regresji do poprzedniego życia, odkrywając wspomnienia z minionych wcieleń.
Badania sugerują, że sugestia hipnotyczna może skutecznie wywoływać fałszywe wspomnienia i przekonywać jednostki o prawdziwości tych fikcyjnych wspomnień. Takie odkrycia rzucają cień na wiarygodność regresji w przeszłość oraz na wspomnienia odzyskane w ten sposób.
Jednak istnieją również badania, które wskazują na możliwość poprawy pamięci dzięki hipnozie, choć poziom tej poprawy może być uzależniony od oczekiwań danej osoby.
Korzysta z hipnoterapii
Potencjał hipnozy do modyfikowania percepcji sprawia, że jest ona szczególnie odpowiednia jako uzupełniająca metoda w medycynie.
Aktualnie hipnoterapia jest stosowana zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Europie, w celu łagodzenia różnych schorzeń oraz pomagania ludziom w przezwyciężaniu negatywnych nawyków, które mogą mieć poważny wpływ na ich zdrowie.
Przykłady zastosowań hipnoterapii obejmują:
- Zespół jelita drażliwego (IBS). Badania wskazują, że hipnoza może złagodzić objawy IBS w krótkim okresie, chociaż długoterminowa skuteczność nie została jeszcze ostatecznie potwierdzona.
- Bezsenność i zaburzenia snu. Hipnoza może pomóc w radzeniu sobie z bezsennością, koszmarami sennymi oraz innymi zaburzeniami snu, takimi jak lunatyzm. Propozycje związane z relaksacją i samokontrolą są stosowane do rozwiązania tych problemów.
- Migrena. Niektóre badania sugerują, że hipnoza może być skuteczna w leczeniu migreny oraz napięciowych bólów głowy, a jej brak efektów ubocznych czyni ją pożądanym alternatywnym leczeniem.
- Kliniczna kontrola bólu. Hipnoza może mieć działanie przeciwbólowe w przypadku ostrego bólu klinicznego, który zazwyczaj występuje po zabiegach chirurgicznych. Niektóre badania wykazują również, że hipnoza może pomóc kobietom w radzeniu sobie z bólem porodowym, chociaż dowody w tej kwestii są mieszane.
- Rzucanie palenia. Narodowy Instytut Zdrowia Komplementarnego i Integracyjnego przedstawia badania sugerujące, że hipnoterapia może być pomocna dla osób pragnących rzucić palenie, szczególnie w połączeniu z innymi metodami. Jednak dowody potwierdzające są w tym przypadku mieszane.
Domowe zastosowania technik hipnoterapii
Coraz częściej autohipnoza i techniki hipnotycznej sugestii zyskują na popularności jako «życiowe triki». Hipnoterapeuci oraz media często promują techniki autohipnozy jako sposób na osiągnięcie relaksacji i zwiększenie pewności siebie.
Naukowcy sugerują, że aby te proste techniki były skuteczne, nie są wymagane wysokie poziomy sugestii. Czasami zaleca się ich stosowanie jako uzupełnienie terapii specjalistycznych w domowym zaciszu.
Zaskakujące zastosowania hipnotycznej sugestii obejmują również książki dla dzieci. Jedna z książek, napisana przez autora z szeroką wiedzą psychologiczną, wykorzystuje techniki sugestii do pomocy małym dzieciom w zasypianiu bez zbędnego zamieszania.
Wśród badaczy pojawiają się także różne powiązania między hipnozą a technikami medytacji. Niektóre badania sugerują, że medytacja i hipnoza są ze sobą ściśle powiązane, gdyż obie odgrywają rolę w regulacji ciała i umysłu.
Z drugiej strony, niektórzy badacze argumentują, że hipnoza i medytacja to różne procesy, ponieważ opierają się na odmiennych mechanizmach. Hipnoza, jak twierdzą, jest procesem, w którym uczestnicy «oszukują» swoje własne postrzeganie, podczas gdy medytacja to metoda zwiększania, a nie oszukiwania, świadomości.
Pomimo tego, że praktyka hipnozy istnieje od ponad 200 lat, wiele jej mechanizmów pozostaje tajemniczych. Efekty hipnozy mogą wydawać się niemal nadprzyrodzone, ale mózg – jak to często bywa – trzyma klucz do zrozumienia tego intrygującego zjawiska. Być może jeszcze nie odkryliśmy wszystkich tajemnic hipnozy, ale jedno jest pewne: jej potencjał terapeutyczny zasługuje na dalsze badania.
Nowe badania i odkrycia w hipnozie (2024)
Rok 2024 przynosi nowe światło na badania hipnozy i jej zastosowań terapeutycznych. Ostatnie badania sugerują, że hipnoza może być skuteczna w leczeniu stanów lękowych oraz depresji. W jednym z badań zrealizowanych w 2024 roku, pacjenci korzystający z hipnoterapii wykazali znaczną poprawę w porównaniu do grupy kontrolnej, co sugeruje, że hipnoza może być wartościowym narzędziem w leczeniu zaburzeń psychicznych.
Dodatkowo, nowe techniki neuroobrazowania pozwoliły naukowcom na dokładniejsze zrozumienie mechanizmów mózgowych związanych z hipnozą. Okazało się, że podczas hipnozy aktywują się obszary odpowiedzialne za regulację emocji, co może tłumaczyć jej skuteczność w redukcji stresu i lęku.
Warto również zwrócić uwagę na rosnące zainteresowanie hipnozą w kontekście terapii bólu. Badania przeprowadzone w 2024 roku wykazały, że hipnoterapia może prowadzić do znacznej redukcji odczuwanego bólu u pacjentów z przewlekłymi dolegliwościami bólowymi, co czyni ją atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnych metod leczenia.
W miarę jak hipnoza zyskuje na popularności, coraz więcej klinik i terapeutów wprowadza ją do swoich praktyk, co może przyczynić się do lepszego zrozumienia jej potencjału i ograniczeń. W przyszłości hipnoza może stać się nie tylko ciekawostką terapeutyczną, ale również ważnym narzędziem w medycynie współczesnej.
