Niedociśnienie ortostatyczne, znane również jako niedociśnienie ortostatyczne, definiuje się jako nagły spadek ciśnienia krwi, który występuje w wyniku zmiany pozycji ciała, szczególnie podczas szybkiego wstawania. Kiedy osoba podnosi się z pozycji siedzącej lub leżącej, krew ma tendencję do gromadzenia się w nogach z powodu działania grawitacji. Organizm ma za zadanie podnieść ciśnienie krwi, aby dostarczyć mózgowi odpowiednią ilość tlenu.
Jeżeli mechanizmy regulacyjne nie działają prawidłowo, może dojść do spadku ciśnienia krwi, co prowadzi do objawów takich jak zawroty głowy, niewyraźne widzenie czy omdlenia.
Czym jest niedociśnienie ortostatyczne?
Niedociśnienie, czyli niskie ciśnienie krwi, występuje, gdy ciśnienie krwi w tętnicach spada poniżej normalnego poziomu. Serce pompuje krew przez naczynia krwionośne, które obejmują tętnice, żyły oraz naczynia włosowate. Ciśnienie krwi to miara siły, z jaką krew naciska na ścianki tętnic w trakcie jej pompowania.
Ciśnienie krwi jest mierzone w milimetrach słupa rtęci (mmHg) i składa się z dwóch wartości:
- Ciśnienie skurczowe: ciśnienie, gdy komory serca się kurczą i przepompowują krew do tętnic.
- Ciśnienie rozkurczowe: ciśnienie mierzone w okresie między uderzeniami serca, kiedy komory się rozluźniają, co jest czasem, w którym serce otrzymuje natlenioną krew.
Prawidłowe ciśnienie krwi wynosi 120/80 mmHg. Osoba z odczytem 90/60 mmHg lub niższym jest uważana za osobę z niedociśnieniem. Osoby z niedociśnieniem ortostatycznym mogą doświadczyć spadku ciśnienia krwi o około 20/10 mmHg w ciągu 3 minut od wstania.
Niskie ciśnienie krwi zazwyczaj nie wymaga leczenia, jednak jeśli objawy występują regularnie, warto skonsultować się z lekarzem.
Niedociśnienie ortostatyczne jest szczególnie powszechne u osób powyżej 65. roku życia, ponieważ wraz z wiekiem organizm może wolniej reagować na zmiany ciśnienia krwi. Z danych Narodowego Centrum Biotechnologii wynika, że niedociśnienie ortostatyczne występuje u około 18% mężczyzn i kobiet w wieku 65 lat i starszych w Stanach Zjednoczonych. Co więcej, przypadki niedociśnienia ortostatycznego wśród osób starszych stanowią aż 35% przyjęć do szpitala w USA.
Przyczyny
Najczęstszą przyczyną objawów związanych z niedociśnieniem ortostatycznym jest utrata płynów w naczyniach krwionośnych. Może to być spowodowane odwodnieniem, które często występuje w wyniku biegunki, wymiotów lub stosowania leków moczopędnych. Leki te pomagają organizmowi pozbyć się nadmiaru wody i soli przez mocz.
Innymi potencjalnymi przyczynami są utrata krwi, niedokrwistość oraz inne stany prowadzące do obniżenia liczby czerwonych krwinek. Gdy liczba erytrocytów jest zbyt niska, organizm nie jest w stanie dostarczyć wystarczającej ilości tlenu, co może prowadzić do zawrotów głowy i uczucia osłabienia.
Niektóre leki, takie jak beta-blokery czy leki przeciwdepresyjne, również mogą wywoływać objawy niedociśnienia ortostatycznego. Dodatkowo, praca w wysokich temperaturach lub długotrwałe leżenie mogą nasilać te objawy.
Choroby takie jak Parkinson, ciąża czy problemy sercowe, w tym nieregularne rytmy serca i choroby zastawek, mogą również prowadzić do wystąpienia niedociśnienia ortostatycznego.
Objawy
Objawy niedociśnienia ortostatycznego obejmują:
- zawroty głowy
- omdlenia
- nieostre widzenie
- uczucie osłabienia
- nudności
- zmęczenie
Objawy te zazwyczaj ustępują, gdy organizm przystosowuje się do pozycji pionowej lub po kilku minutach spędzonych w pozycji siedzącej lub leżącej. Osoby regularnie doświadczające tych objawów powinny zasięgnąć porady lekarza.
Komplikacje
Jednym z najpoważniejszych powikłań niedociśnienia ortostatycznego jest utrata przytomności, co może prowadzić do groźnych urazów. Objawy niedociśnienia mogą także maskować poważniejsze schorzenia, takie jak choroby sercowo-naczyniowe, w tym niewydolność serca czy zaburzenia rytmu serca. Ponadto, nagłe obniżenie ciśnienia krwi związane z niedociśnieniem ortostatycznym stanowi ryzyko udaru mózgu z powodu zmniejszonego dopływu krwi do mózgu.
Diagnoza
W przypadku wystąpienia objawów, lekarz zbada historię medyczną pacjenta. W razie potrzeby przeprowadzi dodatkowe badania, aby wykluczyć inne stany chorobowe. Na przykład, jeżeli konkretny lek powoduje spadek ciśnienia krwi, lekarz może dostosować dawkę lub zalecić zmianę leku.
Test stołu z nachyloną głową pozwala na ocenę, jak ciśnienie krwi pacjenta reaguje na zmiany pozycji ciała. Podczas tego testu pacjent leży na stole, który jest powoli pochylany w górę. Badania krwi mogą wykazać niski poziom cukru we krwi lub zbyt małą liczbę czerwonych krwinek, co jest oznaką niskiego ciśnienia krwi.
Elektrokardiogram (EKG) monitoruje sygnały elektryczne serca i może wykryć nieprawidłowości w rytmie serca oraz problemy z dopływem krwi i tlenu do serca. Echokardiogram ocenia zastawki serca za pomocą fal dźwiękowych i może wskazać na podstawowe zaburzenia. Test wytrzymałościowy może być przeprowadzony, podczas gdy lekarz monitoruje pracę serca w trakcie wysiłku fizycznego lub po podaniu leku.
Leczenie i zapobieganie
Istnieje wiele strategii dotyczących leczenia i zapobiegania niedociśnieniu ortostatycznemu, z których większość nie wymaga stosowania leków. Oto kilka z nich:
- Utrzymuj odpowiednie nawodnienie, pijąc dużo płynów. Płyny utracone w wyniku biegunki czy wymiotów należy natychmiast uzupełnić. Unikaj lub ogranicz spożycie alkoholu, który może pogorszyć objawy.
- Wprowadź do diety więcej soli, ale przed zmianami skonsultuj się z lekarzem, ponieważ nadmiar soli może podnieść ciśnienie krwi.
- Unikaj intensywnej aktywności podczas upałów, co może nasilać objawy.
- Wstając z łóżka, usiądź na brzegu przez minutę przed wstaniem.
- Podczas snu, unieś lekko głowę łóżka, co może pomóc w regulacji ciśnienia krwi.
- Pończochy uciskowe mogą wspierać krążenie i zapobiegać gromadzeniu się płynów w nogach.
W cięższych przypadkach niedociśnienia ortostatycznego lekarz może zalecić leki zwiększające ciśnienie krwi.
Aktualne badania i zalecenia
W ostatnich badaniach zwrócono uwagę na znaczenie wczesnej diagnostyki oraz edukacji pacjentów na temat objawów niedociśnienia ortostatycznego. Wskazuje się na potrzebę regularnego monitorowania ciśnienia krwi, zwłaszcza u osób starszych oraz tych, którzy przyjmują leki mogące wpływać na ciśnienie.
Nowe podejścia terapeutyczne obejmują również zastosowanie technologii noszonych, które mogą pomóc w monitorowaniu ciśnienia krwi w czasie rzeczywistym, co daje lekarzom lepszy wgląd w stan pacjenta i pozwala na szybsze reagowanie na zmiany.
Warto również podkreślić znaczenie diety bogatej w składniki odżywcze oraz aktywności fizycznej, które mogą wspierać ogólny stan zdrowia i pomóc w zarządzaniu objawami niedociśnienia ortostatycznego. Badania pokazują, że regularne ćwiczenia, nawet w umiarkowanej formie, mogą poprawić zdolność organizmu do regulacji ciśnienia krwi.
Podsumowując, niedociśnienie ortostatyczne to problem, z którym można skutecznie walczyć, stosując odpowiednie metody leczenia i profilaktyki, a także dbając o zdrowy tryb życia.
