Brzmi to jak science fiction, ale głęboka stymulacja mózgu to rzeczywistość medyczna, która pomaga ludziom z różnorodnymi zaburzeniami neurologicznymi. To zaawansowana procedura chirurgiczna, która może znacząco poprawić jakość życia pacjentów, którzy zmagają się z trudnościami w codziennym funkcjonowaniu.
Proces ten polega na umieszczeniu neurostymulatora w mózgu, który wysyła impulsy elektryczne do określonych obszarów. Te impulsy mają na celu blokowanie nieprawidłowych sygnałów, które mogą być źródłem szeregu stanów neurologicznych. W praktyce, głęboka stymulacja mózgu (DBS) jest powszechnie stosowana w leczeniu takich schorzeń jak drżenie samoistne, choroba Parkinsona oraz dystonia. Badania sugerują, że DBS może być również skuteczne w leczeniu zespołu Tourette’a oraz depresji.
Na czym polega głęboka stymulacja mózgu?
System DBS składa się z trzech podstawowych komponentów:
- Wszczepiony generator impulsów
- Ołów (elektroda)
- Przewód przedłużający.
Ołów, znany także jako elektroda, jest cienkim, izolowanym drutem, który wszczepia się w wybranym obszarze mózgu. Przewód przedłużający łączy ten ołów z generatorem impulsów, który z kolei jest umieszczany pod skórą, często w okolicy obojczyka.
DBS zmienia aktywność mózgu w kontrolowany sposób, a jego efekty są odwracalne, co jest istotnym atutem tej metody. Warto również wspomnieć, że DBS prowadzi do zwiększonego uwalniania trójfosforanu adenozyny (ATP), cząsteczki energetycznej, co przyczynia się do poprawy funkcji neurologicznych.
Aktywacja receptora adenozyny A1 w wyniku stymulacji wyzwala proces, który redukuje drżenie i inne niepożądane efekty. Co ciekawe, zabieg nie niszczy komórek nerwowych ani zdrowej tkanki mózgowej, co czyni go bezpieczniejszą opcją terapeutyczną.
DBS jest szczególnie wskazane u pacjentów, u których tradycyjne leczenie farmakologiczne okazało się niewystarczające. Choć wiele osób będzie nadal przyjmować leki po zabiegu, wielu doświadcza znaczącej poprawy w zakresie objawów.
Co dzieje się w głębokiej stymulacji mózgu?
Procedura DBS zazwyczaj obejmuje dwie operacje. Pierwsza z nich jest niezbędna do wszczepienia elektrod do mózgu. Skan MRI pozwala lekarzom na precyzyjne zlokalizowanie odpowiednich obszarów.
Pacjent jest umieszczany w stereotaktycznej ramie głowy, co zapewnia stabilność podczas zabiegu. Znieczulenie miejscowe stosuje się w celu znieczulenia skóry głowy, a następnie cienki drut z elektrodami wprowadza się do mózgu. Po tym etapie implantuje się neurostymulator, który będzie odpowiedzialny za wysyłanie impulsów elektrycznych.
Ważne jest, aby pacjent był przytomny podczas tego zabiegu, ponieważ neurolog i neurochirurg muszą zadawać pytania, aby upewnić się, że stymulowane są właściwe obszary mózgu. Druga operacja polega na implantacji stymulatora w klatce piersiowej pacjenta, co jest wykonywane przy użyciu małego otworu za uchem.
Jak pomocna może być głęboka stymulacja mózgu?
Osoby cierpiące na zaawansowaną chorobę Parkinsona często doświadczają objawów, które nie reagują na leki. W takich przypadkach DBS może stanowić ważny element leczenia, przynosząc ulgę i poprawiając komfort życia.
Wyniki dwuletnich badań klinicznych pokazują, że DBS istotnie poprawia jakość życia oraz funkcjonowanie społeczne pacjentów w początkowych stadiach choroby Parkinsona. Oprócz tego, DBS może również skutecznie łagodzić objawy innych schorzeń, takich jak sztywność, trudności w chodzeniu, dystonia oraz drżenie.
Dystonia
Badania dotyczące najczęstszej postaci dziedzicznej dystonii wykazały, że DBS przynosi pacjentom trwałe korzyści. Choć skuteczność może różnić się w zależności od rodzaju dystonii, naukowcy podkreślają potrzebę dalszych badań nad tym zagadnieniem.
Drżenie
Zespół z Uniwersytetu Florydy Południowej zauważył, że po zastosowaniu DBS wielu pacjentów mogło odstawić leki stosowane w leczeniu drżenia samoistnego już w ciągu roku po operacji.
W badaniach ujawniono, że trzech na czterech pacjentów z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi (OCD) skorzystało na leczeniu DBS. Osoby z zespołem Tourette’a, które przeszły tę terapię, zgłosiły mniejszą liczbę tików, jednak istnieją pewne dowody na to, że mogą one być bardziej narażone na powikłania po zabiegu, w tym skutki psychiczne.
W Kanadzie pacjenci z oporną na leczenie dużą depresją uzyskali pozytywne wyniki po terapii DBS. Wstępne badania sugerują, że ta metoda może być obiecującym nowym podejściem w leczeniu depresji, jednak naukowcy zalecają ostrożność w stosowaniu jej u pacjentów z problemami psychiatrycznymi.
Neurochirurdzy wskazują, że DBS może mieć potencjalne korzyści dla osób uzależnionych od alkoholu poprzez wpływ na «obwody uzależnienia» w mózgu. Wciąż jednak potrzebne są dalsze badania, aby dokładniej zrozumieć wpływ DBS na nawyki żywieniowe oraz inne aspekty zdrowia psychicznego.
Zagrożenia i powikłania głębokiej stymulacji mózgu
Choć DBS jest uznawana za bezpieczną procedurę, istnieje niewielkie ryzyko wystąpienia powikłań. Mogą to być objawy takie jak zamieszanie, problemy z koordynacją, reakcje alergiczne, niewyraźne widzenie czy mrowienie w ciele.
W poważniejszych przypadkach mogą wystąpić obrzęk mózgu, zakrzepy krwi, udar mózgu, infekcje oraz problemy z oddychaniem. Należy również pamiętać o ryzyku uszkodzenia urządzenia, co może wymagać dodatkowych interwencji chirurgicznych.
Nowe badania i przyszłość DBS
W 2024 roku trwają dalsze badania nad potencjałem DBS w leczeniu nowych schorzeń. Badania nad zastosowaniem DBS w terapii PTSD oraz zaburzeń lękowych przynoszą obiecujące wyniki. Naukowcy wskazują również na możliwość użycia DBS w leczeniu bólów neuropatycznych, co może zrewolucjonizować podejście do terapii bólu.
W miarę postępu technologii i badań klinicznych, przyszłość DBS wydaje się obiecująca. Wzrost zainteresowania tym tematem może prowadzić do lepszego zrozumienia mechanizmów działania oraz zwiększenia dostępności tej skutecznej metody leczenia dla pacjentów na całym świecie.
