Elephantiasis to tropikalna choroba powodowana przez robaki pasożytnicze, które rozprzestrzeniają się poprzez ukąszenia komarów. Różne rodzaje pasożytów wywołują tę chorobę, a skóra pacjentów staje się gęsta i twarda, przypominająca skórę słonia.
Chociaż medycznie znana jako filarioza limfatyczna, termin «słoń» jest powszechnie używany, ponieważ objawy obejmują obrzęk i powiększenie ramion oraz nóg. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że na całym świecie 120 milionów ludzi jest dotkniętych tą chorobą.
Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej o leczeniu i zapobieganiu tej zaniedbanej tropikalnej choroby.
Jakie są objawy?
Większość osób zarażonych nie wykazuje objawów pomimo uszkodzenia układu limfatycznego i nerek. Ci, którzy mają objawy, najczęściej doświadczają obrzęków:
- nogi
- ramiona
- piersi
- genitalia
Osoby z słoniowacizną mają upośledzoną funkcję immunologiczną z powodu uszkodzenia układu limfatycznego, co prowadzi do zwiększonej podatności na infekcje bakteryjne skóry. Objawy obejmują także wysuszenie, gęstość i owrzodzenia z powtarzającymi się infekcjami. Dodatkowo, podczas infekcji mogą występować gorączka i dreszcze.
Przyczyny
Słoniowaciznę wywołują trzy główne rodzaje pasożytniczych obleńców:
- Wuchereria bancrofti
- Brugia malayi
- Brugia timori
Wuchereria bancrofti powoduje 90 procent wszystkich przypadków słoniowacizny, podczas gdy pozostałe pasożyty odpowiadają za większość pozostałych przypadków.
Jak rozprzestrzenia się choroba?
Komary są odpowiedzialne za rozprzestrzenianie pasożytów wywołujących słoniowaciznę. Po pierwsze, komary zarażają się larwami obleńca, kiedy pobierają krew od zarażonego człowieka. Następnie, gdy gryzą kogoś innego, przekazują larwy do jego krwioobiegu. Larwy wędrują do układu limfatycznego, gdzie dojrzewają.
Czynniki ryzyka
Słoniowacizna może dotknąć każdego, kto jest narażony na pasożyty wywołujące tę chorobę. Największe ryzyko narażenia mają osoby, które:
- żyją długo w regionach tropikalnych i subtropikalnych
- są regularnie gryzione przez komary
- żyją w niehigienicznych warunkach
Regiony, w których występują te obleńce, obejmują:
- Afryka
- Indie
- Ameryka Południowa
- Azja Południowo-Wschodnia
Jak jest diagnozowana?
Aby zdiagnozować słoniowicę, lekarz:
- przeprowadza wywiad medyczny
- pyta o objawy
- przeprowadza badanie fizykalne
Do potwierdzenia zakażenia pasożytniczego konieczne będzie badanie krwi. W większości rejonów świata glisty są najbardziej aktywne w nocy, dlatego próbka krwi powinna być pobierana w tym czasie, zgodnie z zaleceniami Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Możliwe są także alternatywne testy, ale mogą one dawać negatywne wyniki z powodu opóźnionego wystąpienia objawów.
Można również wykonać zdjęcia rentgenowskie i ultradźwięki, aby wykluczyć inne schorzenia powodujące obrzęk.
Zabiegi
Osoby z aktywną infekcją mogą przyjmować leki, które eliminują robaki we krwi. Leki te powstrzymują rozprzestrzenianie się choroby, ale nie eliminują wszystkich pasożytów. Do leków przeciwpasożytniczych, które mogą być przepisywane, należą:
- dietylokarbamazyna (DEC)
- ivermectin (Mectizan)
- albendazol (Albenza)
- doksycyklina
Inne objawy można kontrolować za pomocą:
- leków przeciwhistaminowych
- środków przeciwbólowych
- antybiotyków
Nie wszyscy pacjenci ze słoniowicą będą potrzebować leków, ponieważ niektórzy mogą nie mieć już robaków w organizmie, mimo obecności objawów. Osoby te mogą zarządzać obrzękiem i infekcjami skóry w następujący sposób:
- delikatnie myć obrzękniętą i uszkodzoną skórę codziennie mydłem i wodą
- nawilżać skórę
- podnosić opuchnięte kończyny, aby poprawić przepływ płynu i limfy
- dezynfekować rany, aby zapobiegać wtórnym infekcjom
- regularnie ćwiczyć system limfatyczny zgodnie z zaleceniami lekarza
- owijać kończyny, aby zapobiec dalszemu obrzękowi, zgodnie z zaleceniami lekarza
W rzadkich przypadkach może być zalecana operacja w celu usunięcia uszkodzonej tkanki limfatycznej lub zmniejszenia ciśnienia w niektórych obszarach, takich jak moszna. Osoby ze słoniowicą mogą również potrzebować wsparcia emocjonalnego i psychologicznego, które mogą uzyskać poprzez:
- indywidualne doradztwo
- grupy wsparcia
- zasoby online
Czy są jakieś komplikacje?
Bez leczenia pasożyty mikroskopijne mogą żyć przez lata w układzie limfatycznym, powodując znaczne zniszczenia. System limfatyczny jest odpowiedzialny za transport nadmiaru płynów i białek oraz zwalczanie infekcji. Gdy nie działa prawidłowo, płyn gromadzi się, co prowadzi do obrzęku tkanki i obniżenia funkcji układu odpornościowego.
Słoniowacizna wiąże się z wieloma komplikacjami fizycznymi i emocjonalnymi, w tym:
- Niepełnosprawność: słoniowacizna jest główną przyczyną trwałej niepełnosprawności na całym świecie. Poruszanie uszkodzonymi częściami ciała może być trudne, co utrudnia pracę lub wykonywanie codziennych obowiązków.
- Infekcje wtórne: Zakażenia grzybicze i bakteryjne są powszechne wśród osób ze słoniowacizną z powodu uszkodzenia układu limfatycznego.
- Trudności emocjonalne: Stan ten może powodować, że osoby martwią się o swój wygląd, co może prowadzić do lęku i depresji.
Zapobieganie
Najlepszym sposobem na uniknięcie słoniowacy jest unikanie ukąszeń komarów. Osoby odwiedzające lub żyjące w zagrożonych krajach powinny:
- spać pod moskitierą
- zakrywać skórę długimi rękawami i spodniami
- używać środków odstraszających owady
Na wynos
Elephantiasis to tropikalna choroba rozprzestrzeniająca się przez ukąszenia komarów. Ludzie żyjący w dotkniętych obszarach tropikalnych lub subtropikalnych są najbardziej narażeni na infekcje. Jednak według CDC, krótkoterminowi goście tych regionów mają bardzo niskie ryzyko zachorowania na słoniowicę lub pokrewne warunki.
Osoby z objawami, takimi jak obrzęk i zgrubienie skóry, powinny natychmiast zgłosić się do lekarza. Objawy słoniowacizny można kontrolować za pomocą leków, zmian stylu życia i wsparcia emocjonalnego.
Najnowsze badania i dane na rok 2024
Z najnowszych badań wynika, że w 2024 roku, w odpowiedzi na rosnącą liczbę przypadków słoniowacizny, wzrosła liczba programów zapobiegawczych w krajach tropikalnych. WHO zainwestowała w nowe strategie edukacyjne, które mają na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat zapobiegania chorobom przenoszonym przez komary. Warto również zauważyć, że badania kliniczne wykazały skuteczność nowych terapii, które obiecują szybsze i bardziej efektywne leczenie pacjentów z objawami słoniowacizny. Inwestycje w badania nad szczepieniami przeciwko chorobom przenoszonym przez komary mogą w przyszłości zredukować ryzyko wystąpienia słoniowacizny w najbardziej zagrożonych regionach.
Dodatkowo, nowe dane statystyczne pokazują, że dzięki wczesnej interwencji i dostępowi do nowoczesnych terapii, liczba nowych przypadków słoniowacizny spada w niektórych krajach o nawet 30% w porównaniu z ubiegłym rokiem. Takie wyniki podkreślają znaczenie kontynuacji działań na rzecz ochrony zdrowia publicznego oraz wspierania badań nad tym poważnym problemem zdrowotnym.
