Operacja na otwartym sercu to poważny zabieg, który wymaga hospitalizacji przez tydzień lub dłużej, w tym pobytu na oddziale intensywnej terapii bezpośrednio po operacji.
W przypadku dzieci operacje serca są często związane z wrodzonymi wadami, podczas gdy u dorosłych przeprowadza się je głównie w celu leczenia:
- problemów z zastawkami serca,
- zablokowanych tętnic, które zaopatrują serce,
- tętniaków w głównych naczyniach krwionośnych blisko serca.
W artykule skoncentrujemy się na operacjach na otwartym sercu u dorosłych.
Co to jest operacja na otwartym sercu?
Operacja na otwartym sercu to procedura, której celem jest naprawa uszkodzeń serca. Chirurg otwiera klatkę piersiową, aby uzyskać dostęp do serca.
Najczęściej wykonywaną operacją w ramach zabiegu na otwartym sercu jest pomostowanie tętnic wieńcowych. W tej procedurze zastępuje się uszkodzone tętnice wieńcowe, aby zapewnić odpowiednie zaopatrzenie serca w krew. Operacja ta jest niezbędna, gdy tętnice wieńcowe ulegają zwężeniu, co znacznie zwiększa ryzyko zawału serca.
Podczas zabiegu zaszczepiana jest nowa tętnica w miejscu zablokowanej, którą pobiera się z innych części ciała, takich jak klatka piersiowa czy noga.
Inną często wykonywaną procedurą jest wymiana uszkodzonego zastawki serca. Zastawki są kluczowe, aby krew nie cofała się do serca po wypompowaniu.
Operacja na otwartym sercu może także służyć do naprawy tętniaków, które są wybrzuszeniami w głównych naczyniach krwionośnych.
Oś czasu pobytu w szpitalu
Całkowity czas hospitalizacji związany z operacją na otwartym sercu wynosi zazwyczaj od 7 do 10 dni, w tym jeden lub więcej dni na oddziale intensywnej terapii po zabiegu.
Przygotowanie do operacji
Przygotowania do operacji na otwartym sercu rozpoczynają się już w noc przed zabiegiem. Pacjenci powinni spożyć kolację, ale po północy nie mogą już jeść ani pić.
Zaleca się mycie górnej części ciała mydłem antybakteryjnym podczas kąpieli lub prysznica. Klatka piersiowa powinna być również odpowiednio przygotowana przed znieczuleniem, co może obejmować golenie.
Pacjenci powinni ubierać się w wygodne, luźne ubrania, co ułatwi im poruszanie się po operacji, gdyż ich ruchliwość będzie ograniczona.
Warto także przygotować wszystkie niezbędne informacje medyczne dla zespołu szpitalnego, takie jak lista przyjmowanych leków, historia chorób i dane ubezpieczeniowe.
To normalne, że przed znieczuleniem pacjenci odczuwają lęk. Powinni nie wahać się zadawać pytań personelowi medycznemu.
Lekarze mogą zlecić badania przedoperacyjne, takie jak monitoring serca czy pobieranie próbek krwi. Może być również konieczne założenie linii dożylnej w celu podawania płynów i leków.
Pacjent otrzymuje także tabletkę usypiającą przed zabiegiem, by ułatwić wprowadzenie w znieczulenie ogólne.
Podczas operacji
Czas trwania operacji na otwartym sercu może się różnić w zależności od konkretnej procedury i stanu pacjenta. Jak podaje Narodowy Instytut Krwi, Płuc i Krwi, operacja pomostowania tętnic wieńcowych trwa zazwyczaj od 3 do 6 godzin.
Chirurdzy uzyskują dostęp do serca, dokonując cięcia o długości od 15 do 20 cm wzdłuż środka klatki piersiowej, co pozwala na dostęp do mostka.
Podczas zabiegu może być stosowane urządzenie do pompowania krwi, które czasowo zatrzymuje bicie serca, umożliwiając chirurgowi swobodne działanie. Zamiast naturalnego pompowania serca, używa się maszyny, która przetacza krew, usuwając dwutlenek węgla i dodając tlen.
Operację można również przeprowadzić bez użycia pompy, co oznacza, że serce nadal bije, a chirurg używa specjalnych urządzeń do jego stabilizacji.
Nie ma jednoznacznych dowodów na to, która metoda – z pompą czy bez – jest lepsza. Wskaźniki przeżywalności po roku są zbliżone, wynosząc prawie 100% w obu przypadkach.
Kto uczestniczy w operacji na otwartym sercu?
Zespół medyczny składający się z lekarzy oraz innych pracowników służby zdrowia współpracuje na sali operacyjnej podczas zabiegu na otwartym sercu:
- Główny chirurg, który jest specjalistą w dziedzinie kardiochirurgii, kieruje operacją i koordynuje działania zespołu.
- Anestezjolog odpowiada za podawanie i monitorowanie znieczulenia oraz funkcji życiowych pacjenta.
- Perfuzjoniści obsługują urządzenie pompujące krew i inny sprzęt techniczny wykorzystywany podczas operacji.
- Pielęgniarki i technicy asystują zespołowi chirurgicznemu oraz przygotowują salę operacyjną.
Okres pooperacyjny
Operacja na otwartym sercu to poważny zabieg, który wymaga natychmiastowego monitorowania i wsparcia medycznego.
Pacjenci spędzają zazwyczaj kilka dni na oddziale intensywnej terapii (OIOM) po zabiegu.
Po przebudzeniu pacjent ma wciąż założoną rurkę do oddychania, aby pomóc w wentylacji, a na żyłach pozostają linie do podawania leków przeciwbólowych. W szpitalu dostępny jest także sprzęt monitorujący stan pacjenta.
Zwykle po opuszczeniu OIT pacjenci pozostają w szpitalu przez kilka dni, a proces rekonwalescencji trwa kilka tygodni, zazwyczaj od 4 do 6 tygodni.
Rehabilitacja pooperacyjna jest prowadzona przez zespół opieki zdrowotnej, który udziela porad dotyczących leków i aktywności fizycznej. Na początku rehabilitacji ćwiczenia powinny być łagodne.
Podczas procesu zdrowienia
- Zmęczenie i ból są normalnymi objawami.
- Warto być czujnym na oznaki infekcji.
Pacjenci powinni ściśle przestrzegać zaleceń zespołu medycznego dotyczących pielęgnacji ran oraz zwracać uwagę na objawy zakażenia w okolicy rany, takie jak zaczerwienienie czy wydzielina.
Ważne jest, aby pacjenci natychmiast zgłaszali poważne objawy, takie jak trudności w oddychaniu, gorączka czy nadmierne pocenie się.
Specjalistyczne wsparcie rehabilitacyjne może być oferowane w ramach programów rehabilitacji kardiologicznej.
Opieka pooperacyjna różni się w zależności od pacjenta, ale zazwyczaj obejmuje kontrole stanu zdrowia, takie jak badania krwi, badania obrazowe serca oraz testy wysiłkowe w celu monitorowania pracy serca podczas wysiłku. Leki mogą obejmować leki przeciwzakrzepowe.
Perspektywy
Odzyskanie zdrowia oraz długotrwałe wyniki zależą od indywidualnej sytuacji pacjenta i rodzaju przeprowadzonej operacji.
Po wygojeniu się ran pacjenci zazwyczaj doświadczają poprawy objawów, takich jak duszność czy ból w klatce piersiowej.
Operacja zmniejsza również ryzyko wystąpienia zawału serca. Należy jednak pamiętać, że otwarte operacje serca nie zawsze są rozwiązaniem wszystkich problemów, gdyż choroby tętnic wieńcowych mogą postępować po zabiegu.
Alternatywy dla operacji na otwartym sercu
Istnieją także alternatywne metody leczenia, które nie wymagają otwierania klatki piersiowej. Należą do nich techniki endoskopowe oraz robotyczne.
Leczenie zwężonych tętnic wieńcowych można przeprowadzić przy pomocy minimalnie inwazyjnych nacięć i zastosowania robota da Vinci. Tego rodzaju procedura nosi nazwę endoskopowego pomostowania tętnic wieńcowych.
Nie znaleziono znaczących różnic w skuteczności czy bezpieczeństwie między operacjami otwartymi a tymi alternatywnymi. Obie metody wymagają podobnego czasu hospitalizacji i opieki, natomiast mniej inwazyjna operacja zazwyczaj wiąże się z krótszym czasem rekonwalescencji.
Wszystkie rodzaje kardiochirurgii niosą ze sobą ryzyko, takie jak powikłania związane z anestezją, infekcjami, uszkodzeniem narządów czy udarem mózgu. Ryzyko to jest zróżnicowane, w szczególności u pacjentów z chorobami współistniejącymi.
Alternatywy dla operacji na otwartym sercu obejmują:
- Angioplastykę – polegającą na umieszczeniu stentu wewnątrz zwężonej tętnicy w celu jej rozszerzenia,
- Przezcewnikową wymianę zastawki aortalnej – nowa zastawka jest wprowadzana przez cewnik, gdzie otwiera się na miejscu,
- Walwuloplastykę balonową zastawki aortalnej – do poszerzenia zastawki wykorzystuje się balon.
