Zespół Munchausena przez Proxy: Objawy, Przyczyny i Leczenie

Zaburzenie fikcyjne, znane lepiej jako zespół Munchausena przez pełnomocnika, to forma nadużycia, w której osoba produkuje chorobę u kogoś, kogo utrzymuje, niepotrzebnie poddając go leczeniu. Zwykle relacja ta dotyczy matki i jej dziecka, ale nie jest to regułą.

Termin syndrom Munchausena przez pełnomocnika (MSBP) pochodzi od barona Munchausena, postaci literackiej z XVIII wieku, znanej z wymyślania niezwykłych historii. Obecnie bardziej poprawną nazwą jest sztuczne zaburzenie narzucone na inną (FDIA). Jeśli osoba sama wytwarza chorobę, mówimy o sztucznym zaburzeniu narzuconym na siebie (FDIS). Inna terminologia określa ten stan jako chorobę spowodowaną (FI).

FDIA: Problem zdrowia psychicznego

Zaburzenie fikcyjne klasyfikowane jest jako choroba psychiczna. Osoba cierpiąca na FDIS stara się przyciągnąć uwagę, będąc pacjentem, podczas gdy osoba z FDIA zdobywa atencję, opiekując się kimś, zazwyczaj swoim dzieckiem, które jest chore. Otrzymuje pochwały za swoje poświęcenie podczas licznych hospitalizacji, przez które przechodzi «pacjent», a także wykorzystuje chore dziecko do budowania relacji z lekarzami i personelem medycznym.

Pierwszy zarejestrowany przypadek sfabrykowanej choroby miał miejsce w 1951 roku, a pierwszy przypadek «przez pełnomocnika» odnotowano w 1976 roku. Częstość występowania tego zaburzenia pozostaje niejasna, częściowo ze względu na tajemnicę, którą otaczają osoby cierpiące na to schorzenie. Niektóre szacunki sugerują, że 2 na każde 100 000 dzieci może doświadczyć tego rodzaju nadużycia.

Czasami to nie matka, ale ojciec może mieć FDIA, a ofiarą nadużycia może być nie tylko dziecko, ale również starszy nastolatek, osoba w wieku dwudziestu lat lub wrażliwy dorosły, na przykład starsza osoba, która jest zależna od opiekuna. Osoby cierpiące na tę chorobę często mają historię nadużyć lub innych problemów ze zdrowiem psychicznym.

Fakt, że sprawca wydaje się bardzo dbać o swoje uzależnienie, utrudnia dostrzeganie oszustwa. Aby potwierdzić, że dziecko jest chore, mimo braku jakiejkolwiek choroby, osoba z FDIA może wymyślać objawy, takie jak konwulsje, zaburzenia jedzenia, bóle, alergie czy ADHD, nawet jeśli nie odpowiada to rzeczywistości. W niektórych przypadkach mogą nawet doprowadzić do rzeczywistego pogorszenia stanu zdrowia dziecka, poprzez podawanie mu substancji, wstrzykiwanie leków, które je osłabią, lub w skrajnych przypadkach uduszenie go.

Objawy

Jeśli dziecko ma nawracające i niewyjaśnione objawy zdrowotne, a objawy te występują tylko w obecności rodzica, który wydaje się mieć dużą wiedzę na temat medycyny mimo braku formalnego wykształcenia w tej dziedzinie, może to być sygnał, że zachodzi FDIA.

Podczas hospitalizacji rodzic może spędzać z dzieckiem dużo czasu, okazując mu opiekę, ale może wydawać się mniej zaniepokojony jego stanem zdrowia niż pracownicy medyczni. Również drugi rodzic często nie angażuje się w opiekę lub jego zaangażowanie jest minimalne.

Rodzic może intensywnie rozmawiać z zespołem medycznym, starając się nawiązać przyjacielskie relacje, ale w sytuacji, gdy zostanie postawiony w obronie lub zakwestionowany, może stać się agresywny lub konfrontacyjny. Często rodzice namawiają do przeprowadzenia badań, które w normalnych warunkach byłyby wykonywane tylko w absolutnej konieczności. Mogą także naciskać na lekarzy, by przeprowadzali bolesne procedury na dziecku.

Dokumenty lub inne źródła mogą wskazywać, że matka często zmieniała lekarzy lub odwiedzała różne szpitale w celu leczenia dziecka.

Wzorce nadużyć

Przypadki FDIA można podzielić na sześć kategorii nadużyć, od mniej do bardziej poważnych. Osoba z tym zaburzeniem może:

Wywoływać objawy przedmiotowe i podmiotowe oraz manipulować wynikami badań w celu uzyskania diagnozy choroby.
Celowo nie dostarczać dziecku odpowiednich składników odżywczych.
Wywoływać objawy, stosując substancje chemiczne na skórę, co może prowadzić do wysypki lub podrażnień, ale bez powodowania uduszenia czy zatrucia.
Podawać dziecku truciznę o niskiej toksyczności, np. środek przeczyszczający, aby wywołać biegunkę.
Używać trucizn o wysokiej toksyczności, takich jak insulina, aby wywołać hipoglikemię.
Celowo uduszać dziecko, powodując utratę przytomności.

Do najczęściej występujących objawów należą:

Napady drgawkowe lub drgawki
Półomdlałość
Bezdech, w tym napady duszności
Nadpobudliwość, trudności w uczeniu się oraz inne objawy psychiczne
Astma
Wymioty
Biegunka
Alergie i wysypki.

Dziecko doświadczające FDIA jest narażone na ciągłe znęcanie się, co może prowadzić do poważnych uszkodzeń psychicznych. Długotrwałe hospitalizacje oraz niepotrzebne zabiegi chirurgiczne i testy zagrażają jego zdrowiu fizycznemu i psychicznemu.

Przyczyny

Dokładne przyczyny FDIA są niejasne, ale eksperci sugerują, że wcześniejsze traumatyczne doświadczenia sprawcy mogą odgrywać istotną rolę. W niektórych przypadkach może to być związane z zaburzeniami osobowości.

Zaburzenia osobowości często związane są z traumatycznymi wydarzeniami z dzieciństwa, takimi jak zaniedbanie, przemoc, tragiczna utrata bliskiej osoby czy wychowanie w dysfunkcyjnych rodzinach.

Diagnoza

Wykrycie przypadków FDIA jest niezwykle trudne, ponieważ jest to rzadkie zjawisko, a lekarze zazwyczaj zakładają, że rodzice mówią prawdę o zdrowiu swoich dzieci.

Gdy lekarz podejrzewa FDIA, zazwyczaj kieruje sprawę do starszego pediatry, który przeprowadza dokładną analizę dowodów medycznych, aby ustalić, czy objawy dziecka mają kliniczne wytłumaczenie.

Jeśli dziecko jest wystarczająco dorosłe, lekarz może spróbować porozmawiać z nim samodzielnie, co bywa trudne, ponieważ rodzic zazwyczaj przebywa z dzieckiem przez cały czas.

Zespół medyczny dokładnie sprawdzi próbki krwi i moczu, szukając dodatkowych substancji, w tym nieznanych leków, toksyn czy obecności krwi w próbkach moczu.

Sprawa może zostać następnie przekazana policji oraz służbom społecznym, a dziecko może zostać odebrane rodzicom, przekazane pod opiekę innym dorosłym, w zależności od poziomu ryzyka.

Leczenie

Leczenie obejmuje dwoje pacjentów: opiekuna oraz dziecko. Opiekun otrzymuje intensywną psychoterapię i terapię rodzinną, które mają na celu zrozumienie, dlaczego decyduje się na fałszowanie lub wywoływanie objawów u dziecka. Terapia skupia się na budowaniu relacji, które nie są związane z chorobą.

Terapia rodzinna bada napięcia w rodzinie oraz umiejętności rodzicielskie, starając się przywrócić relacje między dzieckiem a opiekunem. Pacjenci, którzy akceptują problem, mają szansę na skuteczne leczenie.

Odzyskiwanie dziecka

Gdy ustali się przypadek FDIA, zespół medyczny będzie pracował nad przywróceniem dziecku dobrego stanu zdrowia, ewentualnie po długoterminowej terapii, by pomóc mu przezwyciężyć traumę i stres związany z nadużyciami. Badania nad tym, co dzieje się z dziećmi po takich doświadczeniach, są ograniczone, ale sugerują, że mogą one zmagać się z opóźnieniami w rozwoju, problemami behawioralnymi oraz lękiem. Zauważono również trudności w koncentracji.

Dzieci mogą tracić edukację z powodu licznych hospitalizacji. W niektórych przypadkach mogą nadal wierzyć, że są chore i potrzebować wsparcia psychiatrycznego w przyszłości.

Badanie z 1995 roku dotyczące dziesięciu dorosłych, których matki miały FDIA, wykazało, że w dzieciństwie czuli się niekochani i w niebezpieczeństwie, a w dorosłym życiu doświadczali problemów emocjonalnych oraz objawów stresu pourazowego. Często unikali oni leczenia.

Według jednego z ekspertów, osoby te będą potrzebować «lat terapii i wsparcia». Istnieją również internetowe fora dyskusyjne dla tych, którzy doświadczyli tego w dzieciństwie.

Nowe badania i wnioski (2024)

W 2024 roku badania nad zespołem Munchausena przez pełnomocnika przyniosły nowe wnioski, które rzucają światło na dynamikę relacji między opiekunem a dzieckiem. Ostatnie analizy podkreślają, że osoby z FDIA często doświadczają chronicznego stresu i mają trudności z nawiązywaniem zdrowych relacji. Warto również zauważyć, że łączna liczba zgłoszeń przypadków FDIA wzrosła o 15% w ostatnich dwóch latach, co sugeruje, że problem staje się coraz bardziej dostrzegalny.

Nowe badania pokazują, że wczesna interwencja oraz wsparcie psychologiczne dla dzieci i opiekunów mogą znacząco poprawić wyniki zdrowotne. W szczególności, programy edukacyjne dla pracowników służby zdrowia, które mają na celu uświadamianie symptomów FDIA, mogą pomóc w szybszym identyfikowaniu przypadków i zapewnieniu odpowiedniej opieki.

Statystyki wskazują, że dzieci, które otrzymały wsparcie psychologiczne po ujawnieniu FDIA, miały o 30% wyższe wskaźniki zdrowia psychicznego w porównaniu do tych, które nie otrzymały takiej pomocy. Wnioski te podkreślają znaczenie ciągłego monitorowania oraz współpracy między specjalistami zdrowia psychicznego a pracownikami medycznymi, aby lepiej identyfikować i leczyć przypadki zaburzeń fikcyjnych.