Neuropatia obwodowa to zaburzenie dotyczące nerwów obwodowych, które pełnią kluczową rolę w przesyłaniu informacji z ośrodkowego układu nerwowego, w tym mózgu i rdzenia kręgowego, do całego ciała. Te nerwy informują nas, gdy na przykład ręce są zimne, co może skutkować mrowieniem, drętwieniem, osłabieniem mięśni oraz innymi nieprzyjemnymi odczuciami w różnych partiach ciała.
Neuropatia obwodowa może atakować wiele nerwów jednocześnie lub występować w formie uszkodzenia pojedynczego nerwu. Skala problemu jest znaczna, dotykając około 20 milionów osób w Stanach Zjednoczonych.
Oto kilka istotnych faktów na temat neuropatii obwodowej, które warto znać:
- Neuropatia jest częstym powikłaniem wielu schorzeń, takich jak cukrzyca, choroby autoimmunologiczne czy infekcje.
- Może obejmować różne rodzaje nerwów: autonomiczne, ruchowe oraz czuciowe.
- Niektóre przypadki dotyczą jednego nerwu, na przykład w przypadku porażenia Bella, które dotyka nerwu twarzowego.
- Uszkodzenia nerwów mogą wynikać z urazów, infekcji, problemów metabolicznych czy narażenia na toksyny i leki.
- Osoby z cukrzycą są szczególnie narażone na rozwój neuropatii.
Leczenie
Leczenie neuropatii obwodowej jest zazwyczaj ukierunkowane na identyfikację i leczenie podstawowej przyczyny, a także na łagodzenie objawów, takich jak ból czy dyskomfort. W przypadku neuropatii cukrzycowej kluczowe jest kontrolowanie poziomu cukru we krwi, co może zapobiec dalszemu uszkodzeniu nerwów.
W przypadku toksycznych przyczyn, takich jak narażenie na chemikalia, ważne jest unikanie dalszego kontaktu z substancją. Leki mogą być stosowane w celu złagodzenia bólu oraz redukcji objawów, takich jak pieczenie, drętwienie i mrowienie.
Leczenie farmakologiczne bólu neuropatycznego
Do grupy leków, które mogą przynieść ulgę, należą:
- leki przeciwpadaczkowe, takie jak karbamazepina,
- leki przeciwdepresyjne, takie jak wenlafaksyna,
- opioidowe środki przeciwbólowe, na przykład oksykodon lub tramadol.
Z kolei opioidy niosą ze sobą ryzyko działań niepożądanych, dlatego powinny być stosowane z ostrożnością. Duloksetyna jest często polecana osobom z neuropatią wywołaną chemioterapią.
W leczeniu bólu neuropatycznego mogą być stosowane także plastry skórne, takie jak Lidoderm, które zawierają lidokainę. Te plastry można łatwo przyciąć do pożądanych wymiarów.
Przy wyborze terapii należy uwzględniać inne stosowane leki, aby uniknąć interakcji.
Zarządzanie neuropatią
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen, są dostępne bez recepty i mogą pomóc w łagodzeniu bólu. Również miejscowe maści i kremy, takie jak kapsaicyna 0,075%, mogą przynieść ulgę. Można stosować także łatki zawierające kapsaicynę.
Leczenie mononeuropatii
W przypadku neuropatii wywołanej kompresją pojedynczego nerwu, leczenie jest dostosowane do konkretnego przypadku. Jeżeli kompresja jest przejściowa, często wystarczy unikać ucisku na nerw. Na przykład, osoba z porażeniem nerwu łokciowego powinna unikać opierania się na stawie łokciowym.
Zalecany jest także odpoczynek, stosowanie ciepła oraz ograniczenie leków w celu zmniejszenia stanu zapalnego. W przypadku zespołu cieśni nadgarstka stosuje się szyny nadgarstka, a także leki kortykosteroidowe.
Jeśli neuropatia nie reaguje na leczenie, rozważana jest możliwość operacji, szczególnie w przypadkach, gdy ucisk na nerw jest stały.
Kiedy ból jest intensywny lub znacząco ogranicza codzienną aktywność, warto skonsultować się ze specjalistą w dziedzinie zarządzania bólem lub inną odpowiednią specjalizacją.
Objawy
Objawy neuropatii obwodowej różnią się w zależności od rodzaju uszkodzonych nerwów.
Neuropatia czuciowa
Osoby z neuropatią czuciową mogą doświadczać:
- mrowienia i drętwienia,
- uczucia szpilek i igieł,
- zwiększonego bólu lub braku odczuwania bólu,
- utrata zdolności wykrywania zmian temperatury,
- utrata koordynacji oraz propriocepcji,
- intensywnego pieczenia lub przeszywających bólów, które mogą nasilać się w nocy.
Może to prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak owrzodzenia stóp, infekcje, a nawet zgorzel.
Neuropatia ruchowa
Ta forma neuropatii wpływa na mięśnie, co skutkuje:
- osłabieniem mięśni, co prowadzi do niestabilności oraz trudności w wykonywaniu precyzyjnych ruchów,
- zanikiem mięśni,
- skurczami i drżeniem mięśni,
- paraliżem mięśni.
Uszkodzenie nerwów autonomicznych może prowadzić do problemów z poceniem się, nietolerancją ciepła, a także do zmian ciśnienia krwi, co może skutkować zawrotami głowy.
Przyczyny
Neuropatia obwodowa może mieć różnorodne przyczyny, z których wiele pozostaje niewyjaśnionych. Cukrzyca jest najczęstszą przyczyną przewlekłej neuropatii, wynikająca z uszkodzenia nerwów w wyniku wysokiego poziomu cukru we krwi.
Inne potencjalne przyczyny to:
- Przewlekła choroba nerek, która może prowadzić do zaburzeń równowagi chemicznej w organizmie,
- Urazy, takie jak złamania czy ciasne opatrunki, które mogą uciskać nerwy,
- Zakażenia, takie jak półpasiec, HIV czy choroba z Lyme,
- Zespół Guillain-Barré, wywołany infekcją,
- Niektóre choroby autoimmunologiczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty.
Inne czynniki ryzyka obejmują:
- nadużywanie alkoholu,
- leki, takie jak chemioterapia,
- niedobory witamin, szczególnie B12 oraz kwasu foliowego,
- toksyczne substancje, jak insektycydy,
- niektóre nowotwory, w tym chłoniak oraz szpiczak mnogi,
- przewlekłe choroby wątroby.
Uszkodzenia małych naczyń krwionośnych mogą prowadzić do niedokrwienia nerwów i ich uszkodzenia. Neuromy, czyli łagodne nowotwory nerwowe, również mogą powodować ból neuropatyczny.
Neuropatia cukrzycowa
Cukrzyca jest główną przyczyną neuropatii obwodowej. Około 60-70% pacjentów z cukrzycą doświadcza pewnego stopnia neuropatii. Wysoki poziom glukozy we krwi uszkadza drobne naczynia krwionośne, co prowadzi do niedotlenienia nerwów, a w konsekwencji do ich uszkodzenia.
Utrata czucia w kończynach zwiększa ryzyko kontuzji oraz owrzodzeń. W Stanach Zjednoczonych neuropatia cukrzycowa jest jedną z głównych przyczyn wrzodów stóp u osób z cukrzycą. Szacuje się, że około połowa pacjentów z cukrzycą doświadcza tego problemu.
Rodzaje
Układ nerwowy to złożona sieć komunikacyjna, w której wyróżniamy różne typy nerwów. Neuropatia obwodowa dotyczy szczególnie nieprawidłowego funkcjonowania nerwów obwodowych.
Zidentyfikowano ponad 100 rodzajów neuropatii, z różnorodnymi przyczynami i objawami. Neuropatia może wpływać na:
- Nerwy czuciowe: ich uszkodzenie prowadzi do mrowienia, bólu oraz osłabienia w kończynach,
- Nerwy ruchowe: ich uszkodzenie skutkuje osłabieniem mięśni,
- Nerwy autonomiczne: ich dysfunkcja może powodować zaburzenia w układzie sercowo-naczyniowym czy pokarmowym.
Rozróżniamy także mononeuropatię, która dotyczy pojedynczego nerwu, oraz polineuropatię, obejmującą kilka nerwów. Przykłady neuropatii to:
- neuralgia poopryszczkowa, która może wystąpić po półpaścu,
- porażenie nerwu łokciowego,
- zespół cieśni nadgarstka,
- porażenie nerwu strzałkowego,
- Porażenie Bella, dotyczące nerwu twarzowego.
Naturalne zabiegi
W przypadku neuropatii obwodowej można stosować różne metody nielekowe:
- noszenie odzieży z tkanin, które nie drażnią skóry, takich jak bawełna,
- ochrona wrażliwych miejsc opatrunkami lub folią,
- stosowanie gorących lub zimnych okładów, chyba że powodują one nasilenie objawów.
Techniki relaksacyjne, masaż oraz akupunktura mogą również przynieść ulgę. Niektórzy pacjenci korzystają z przezskórnej stymulacji nerwów (TENS), chociaż jej skuteczność nie została jednoznacznie potwierdzona w badaniach. Przed rozpoczęciem stosowania jakichkolwiek suplementów, zawsze warto skonsultować się z lekarzem.
Perspektywy
Perspektywy dla pacjentów z neuropatią obwodową są zróżnicowane i zależą od przyczyny schorzenia oraz rodzaju uszkodzonych nerwów. W niektórych przypadkach, po skutecznym leczeniu podstawowej przyczyny, objawy mogą ustąpić. W innych sytuacjach uszkodzenia mogą być trwałe lub z czasem się pogłębiać.
